Hoe negatieve elektriciteitsprijzen van een vloek in een zegen voor consumenten veranderen

Donderdagochtend omstreeks 10.00 uur gebeurde het opnieuw.

De groothandelsprijs voor elektriciteit op de beurs zakte in negatief terrein en daalde tot -28 euro per megawattuur (2,8 cent per kilowattuur/kWh). Volgens gegevens van het onlineplatform Energy Charts klom de prijs na 16.00 uur weer in positief terrein.

Negatieve elektriciteitsprijzen – dat klinkt vreemd. Maar deze verschijnselen komen steeds vaker voor. De oorzaak zijn zonne-energie- en windenergiecentrales. Hun voortdurende uitbreiding zorgt ervoor dat er steeds meer hernieuwbare energie aan het net wordt geleverd, vooral rond het middaguur, wanneer de zonnestralen het sterkst zijn. Bovendien waait het momenteel veel.

Dit leidt tot een heldere bries – nog zo'n eigenaardigheid die het tegenovergestelde is van de sombere malaise. De heldere bries is de hele week in Duitsland blijven hangen, waar hernieuwbare energiebronnen tussen de 71 en 86 procent van de elektriciteitsmix uitmaken.

Al in mei werd een nieuw record voor de vijfde maand bereikt met in totaal 112 uren onder nul. En in juni zette de trend zich naadloos voort. "We zullen dit jaar waarschijnlijk een record vestigen met negatieve elektriciteitsprijzen", vertelde Bruno Burger van het Fraunhofer Instituut voor Zonne-energiesystemen (ISE) aan het RedaktionsNetzwerk Deutschland (RND). ISE beheert het platform Energy Charts.

Overvloedige energie – normaal gesproken een welkome ontwikkeling – kan echter ernstige problemen met zich meebrengen. Amprion, beheerder van elektriciteitssnelwegen (transmissienetten), waarschuwt voor "knelpunten", wat betekent dat de capaciteit van de leidingen onvoldoende is om de energie te transporteren. Als de netten overbelast raken, stijgt de frequentie. Dit kan leiden tot stroomuitval, omdat de natuurkunde vereist dat de frequentie constant op 50 hertz wordt gehouden.

Om dit te bereiken, kunnen netbeheerders een uitgebreide toolbox gebruiken. Maar voorkomen is beter. Vandaar de negatieve elektriciteitsprijzen. Die werden ruim vijftien jaar geleden ingevoerd als een soort disciplinaire maatregel. Ze houden in dat producenten een soort vergoeding moeten betalen voordat iemand überhaupt hun overtollige energie afneemt.

Er zijn verschillende redenen waarom negatieve prijzen steeds vaker voorkomen in heldere brisen. Zo is het stilleggen en vervolgens weer opstarten van met name kolencentrales zo complex en duur dat het voor exploitanten uiteindelijk goedkoper is om zes uur lang elektriciteitsprijzen onder nul op de beurs te verdragen, zoals donderdag gebeurde.

Daarnaast krijgen vooral veel oudere zonneparken vanwege de regelgeving in de Wet Hernieuwbare Energiebronnen (EEG) een door de overheid gegarandeerde vergoeding van 6 cent per kWh of meer en is daarmee bijvoorbeeld hoger dan de negatieve prijs van 2,8 cent van donderdag - zonne-energiebedrijven verdienen daar nog steeds geld aan.

Opvallend aan de prijsgrafiek voor mei en juni is dat de prijs weliswaar rond het middaguur vaak nul nadert, maar slechts lichtjes in het rood zakt. ISE-expert Burger benadrukt dat er weliswaar nieuwe records zullen worden gevestigd qua aantal uren, maar niet qua prijsdiepte. "Er zijn nu verschillende mechanismen om een ​​scherpe daling te voorkomen", aldus Burger.

Pompopslagfaciliteiten in Zwitserland en Oostenrijk absorberen voornamelijk overtollige elektriciteit. Elektrische energie wordt ook geëxporteerd naar andere buurlanden. "De afname van zonne-energiesystemen is ook nuttig, evenals het toenemende aantal batterijopslagsystemen."

De netbeheerders nemen de afschakeling voor hun rekening door bijvoorbeeld simpelweg de leidingen af ​​te sluiten die zonne-energie in het net pompen. Het batterijaspect biedt kansen. Burger benadrukt: "Zowel hoge positieve als negatieve elektriciteitsprijzen zijn het gevolg van vrije Europese elektriciteitshandel. Ze bieden prikkels voor de uitbreiding van grensoverschrijdende elektriciteitsleidingen en batterijopslag."

Een onderzoek in opdracht van de groene energiecoöperatie Green Energy Planet beoogt ook deze richting: door het aantal warmtepompen en elektrische voertuigen aanzienlijk te verhogen, en vooral door flexibele energie-inkoop mogelijk te maken, zou het aantal uren met negatieve elektriciteitsprijzen aanzienlijk kunnen worden verminderd. Het elektriciteitsverlies door stroomuitval zou jaarlijks met 6 miljard kilowattuur kunnen worden verminderd.

Het gebruik van dure en klimaatschadelijke gasgestookte elektriciteitscentrales zal worden verminderd en de groothandelsprijzen voor elektriciteit zullen dalen – een voordeel dat, zij het met enige vertraging, aan de consument zal worden doorgegeven. Slimme meters zijn hiervoor een voorwaarde. "De nieuwe federale regering moet prioriteit geven aan de uitrol van slimme meters", aldus Carolin Dähling van Green Energy Planet. De circa 900 meterbeheerders die hiervoor verantwoordelijk zijn, moeten meer verantwoording afleggen.