Historisch korte topconferentie: NAVO-landen worstelen om overeenstemming over defensie-uitgaven

De NAVO-top van dit jaar in Den Haag zal waarschijnlijk de geschiedenis ingaan als een van de kortste van de afgelopen decennia. Na het feestelijke diner op dinsdagavond zal de bijeenkomst slechts een werksessie van tweeënhalf uur omvatten. Het voornaamste doel is Donald Trump tevreden te houden, die als president van 's werelds machtigste militaire macht uiteindelijk over het lot van de NAVO zal beslissen.

Zal dit lukken? Nadat er overeenstemming was bereikt over de tekst van de geplande slotverklaring, spraken veel bondgenoten hun vertrouwen uit dat een groot debacle kon worden voorkomen. De volgende belangrijke kwesties zullen een belangrijke rol spelen – maar sommige andere niet. Een overzicht:

Hoeveel willen de staten nu investeren?

Onder druk van de Russische agressieoorlog tegen Oekraïne en de extreme druk van de Amerikaanse president Donald Trump kwamen Duitsland en de andere bondgenoten afgelopen weekend een nieuwe doelstelling voor de nationale defensie-uitgaven overeen. De concept-slotverklaring, die door alle 32 bondgenoten werd aangenomen, luidt: "In het licht van de ernstige bedreigingen en uitdagingen voor de veiligheid verbinden de bondgenoten zich ertoe om uiterlijk in 2035 jaarlijks vijf procent van het bbp te investeren in basisdefensiebehoeften en defensie- en veiligheidsgerelateerde uitgaven."

Ten minste 3,5 procent van het bbp zou moeten worden toegewezen aan traditionele militaire uitgaven. Daarnaast komen uitgaven voor bijvoorbeeld terrorismebestrijding en militair bruikbare infrastructuur in aanmerking. Denk hierbij aan investeringen in spoorlijnen, tankbruggen en uitgebreide havens. Tot voor kort stelde de NAVO als eis dat er ten minste twee procent van het bbp geïnvesteerd moest worden.

Hoe zit het met Artikel 5?

Houden de Verenigde Staten zich, met Trump als president, nog steeds aan hun Artikel 5-verbintenis tot wederzijdse bijstand? Dat wil zeggen, de afspraak dat een bondgenoot kan rekenen op de steun van bondgenoten in geval van een aanval, en dat een aanval op één lid als een aanval op alle lidstaten wordt beschouwd? Uitspraken van de Republikein hebben hier in het verleden herhaaldelijk twijfels over geuit. In ruil voor de belofte van vijf procent verwachten de bondgenoten nu dat zoiets niet meer zal gebeuren.

De verklaring van de topconferentie zal naar verwachting luiden: "Wij, de staatshoofden en regeringsleiders van de Noord-Atlantische Alliantie, zijn in Den Haag bijeengekomen om onze toewijding aan de NAVO – de sterkste alliantie in de geschiedenis – en aan de trans-Atlantische alliantie te bevestigen." We blijven verenigd en vastbesloten om de één miljard burgers van de Alliantie te beschermen.

Welke rol speelt Oekraïne nog op de top?

Tijdens de NAVO-top van vorig jaar in Washington was de Russische oorlog tegen Oekraïne duidelijk een van de belangrijkste onderwerpen. Dit jaar zal het anders zijn dankzij Trumps beleid. De enige officiële werksessie zal zich richten op defensie-uitgaven, bij afwezigheid van de Oekraïense president Volodymyr Zelensky.

In tegenstelling tot voorgaande jaren werd er geen vergadering van de NAVO-Oekraïne Raad belegd op het niveau van de staatshoofden en regeringsleiders. De tekst van de topverklaring bevat de vage zin: "De geallieerden bevestigen hun blijvende soevereine toezeggingen om Oekraïne te steunen, wiens veiligheid bijdraagt ​​aan de onze."

Zelensky kan een klein succesje behalen door schriftelijk vast te leggen dat NAVO-landen militaire steun aan zijn land mogen meetellen voor hun defensie-uitgaven. Dit is recentelijk al gebeurd, maar Oekraïne vreesde dat dit door Trumps beleid zou kunnen veranderen.

Zijn Trumps tariefbeslissingen ten koste van bondgenoten een schending van het oprichtingsverdrag van de NAVO? Artikel 2 stelt dat de partijen "ernaar streven verschillen in hun internationale economische beleid te elimineren en de economische samenwerking tussen een of alle partijen te bevorderen." De tekst van de topverklaring stelt nu in ieder geval dat het aanhoudende handelsconflict geen negatieve invloed mag hebben op de huidige militaire opbouw.

Kan de top alsnog in een debacle eindigen?

Veel deelnemers maakten zich aanvankelijk zorgen over de publieke uitspraken van de Spaanse premier Pedro Sánchez. Onder druk van zijn linkse coalitiepartners maakte hij publiekelijk bekend dat hij de 5 procent-doelstelling niet bindend achtte voor zijn land.

NAVO-secretaris-generaal Mark Rutte deed zijn uiterste best om te voorkomen dat dit een belangrijk punt voor Trump zou worden. In een persoonlijke welkomstboodschap aan de Republikeinen schreef hij dat ze "iedereen hadden overtuigd om de 5 procent-belofte te ondertekenen". Verwijzend naar de druk die Trump op dit punt had uitgeoefend, voegde hij eraan toe: "Jullie zullen iets bereiken wat geen enkele Amerikaanse president in decennia heeft bereikt."

Rutte doelde op het feit dat Trumps voorgangers, Barack Obama en Joe Biden, er al voor hadden gepleit dat Europeanen een aanzienlijk hoger deel van hun bruto binnenlands product zouden investeren in defensie. Hun inspanningen hadden echter slechts beperkt succes.

Vrijwel niemand binnen de NAVO wil publiekelijk speculeren over een mogelijke mislukking. In plaats daarvan zijn er al langetermijnplannen voor de volgende top in de maak. Volgens de tekst van de slotverklaring zal de top volgend jaar in Turkije plaatsvinden, en vervolgens in 2027 in Albanië.