Nieuw-Caledonië | Een staat binnen een staat is niet genoeg

"Een Nieuw-Caledonische staat binnen de Republiek: een weddenschap op vertrouwen." Met deze woorden vierde de Franse president Emmanuel Macron medio juli de overeenkomst, die tot stand was gekomen in moeizame onderhandelingen tussen vertegenwoordigers van de Parijse regering , de Nieuw-Caledonische onafhankelijkheidsbeweging en de organisaties van de voormalige Franse kolonisten aldaar. Maar nu is er onrust. Op een congres van de Nieuw-Caledonische onafhankelijkheidsbeweging FLNKS, dat afgelopen weekend op korte termijn bijeenkwam, werd het 13 pagina's tellende document door een meerderheid verworpen, wat woensdag werd bekendgemaakt tijdens een persconferentie in Numéa. De overeenkomst voorzag in uitgebreide autonomie voor de eilandengroep in de Stille Oceaan en de status van "onafhankelijke staat binnen de Franse Republiek".

De delegatie overschreed haar onderhandelingsmandaat

De afwijzing op het congres toont aan dat de onderhandelingsdelegatie van de FLNKS haar bevoegdheden duidelijk heeft overschreden, aangezien de overeenkomst die zij heeft gesloten nu door de FLNKS-leiding is verworpen. Dit standpunt weerspiegelt duidelijk de meerderheidsopinie op basisniveau van de organisatie en, daarbuiten, onder de brede massa's afstammelingen van de inheemse bevolking, die zichzelf Kanaks noemen. "De Bougival-overeenkomst is onverenigbaar met de grondslagen en doelstellingen van onze strijd en met de resultaten die we al op deze weg hebben geboekt", verklaarde Dominique Fochi, secretaris-generaal van de FLNKS.

Het compromis voorzag in een wijziging van de grondwet om Nieuw-Caledonië te vestigen als een "staat binnen de staat", met eigen burgerschap, internationale autonomie, mogelijk lidmaatschap van de VN en volledige bevoegdheid op het gebied van defensie, valuta, binnenlandse veiligheid en justitie.

Een tweede overeenkomst zou dit proces moeten ondersteunen met economische maatregelen om Nieuw-Caledonië op middellange termijn op eigen benen te laten staan. Dit zal voornamelijk bestaan uit het moderniseren en winstgevend maken van de nikkelwinning. Nieuw-Caledonië beschikt over de op één na grootste afzettingen ter wereld van deze belangrijke grondstof voor staalraffinage.

De onderhandelde punten werden niet ter discussie gesteld tijdens het congres van het Front des Liberations des Kanaks et des Liberations des Socialistes (FLNKS). De kritiek richtte zich op het feit dat het onderhandelde compromis niet voorzag in een nieuw referendum over volledige onafhankelijkheid. Het succesvol aanvechten van zo'n duidelijke stemming blijft het doel van de FLNKS-leiding. Dergelijke stemmingen hebben al vier keer plaatsgevonden – in 1958, 1987, 2018 en meest recent in oktober 2020 – maar telkens stemde een meerderheid van de bevolking ervoor om deel uit te blijven maken van Frankrijk als departement van de Republiek. Of een nieuw referendum hier verandering in kan brengen, is twijfelachtig, aangezien de bevolking van Kanak blijft afnemen door het toenemende aantal Franse immigranten uit Europa dat zich hier vestigt.

Jonge Kanaks zijn op het verkeerde spoor

Het gevoel aan de verliezende kant te staan is bijzonder sterk onder jonge Kanaks. Velen van hen zijn vroegtijdig van school gegaan, hebben geen beroepsopleiding gevolgd en zijn vaak werkloos. In mei 2024 ontstonden er onlusten die escaleerden tot regelrechte straatgevechten met de politie. Deze gevechten zijn slechts tijdelijk opgelost, maar blijven uitbreken en hebben tot nu toe geleid tot 14 doden, honderden gewonden en miljarden dollars aan materiële schade.

De regering en de FLNKS-beweging kwamen overeen te onderhandelen, niet in de laatste plaats om de situatie in Nieuw-Caledonië te pacificeren. Deze uitgangssituatie blijft van kracht, aldus voormalig premier Manuel Valls, minister van Franse Overzeese Gebiedsdelen en Departementen in de huidige regering, die de komende dagen naar Nieuw-Caledonië zal terugkeren. Hij verklaarde dat hij "vastbesloten is het Bougival-compromis te redden". Nieuw-Caledonië is van groot strategisch belang voor Parijs, omdat het Frankrijk een belangrijke basis in het midden van de Stille Oceaan biedt, die zich waarschijnlijk zal ontwikkelen tot een belangrijk strijdtoneel voor de confrontatie tussen de VS en China.