Deze luidsprekerpionier draaide nog steeds platen en hield jaloerse vrouwen op afstand

Toen de Zwitserse voetbalbond (SFV) in februari aankondigde dat ze op zoek was naar stadionsprekers voor het EK vrouwenvoetbal in eigen land, ontstond er verontwaardiging over één ding: de kandidaten werden erop gewezen dat ze 'onbetaald vrijwilligerswerk' zouden doen.

Mensen die zich inzetten voor gelijke rechten protesteerden. Ze betoogden dat dit een al lang achterhaald genderstereotype en een gebrek aan waardering in de hand werkte. Iedereen die deze rol op zich neemt tijdens een interland voor mannen, ontvangt immers een financiële vergoeding. Een SRF-podcast had de titel: "Worden vrouwelijke sprekers gediscrimineerd?"

De SFV probeerde de situatie te sussen door toe te geven dat er miscommunicatie was geweest, maar verdedigde zich. De vereniging zou de casting en de specifieke training voor de vijftien vrouwen betalen, wat zeker de moeite waard was. En het bood perspectief. De beste kandidaat zou in aanmerking komen voor de functie van spreker bij interlands voor vrouwen in de toekomst, en die functie zou betaald worden. In de twee Zwitserse profcompetities voor mannen hadden FC Luzern en FC Schaffhausen onlangs een vrouwelijke stadionspreker.

Helena Schlegel kan alleen maar moeizaam glimlachen bij zulke debatten. Zij en haar zus Monika waren van 1976 tot 1994 vrijwilliger in het Espenmoosstadion, pioniers op dit gebied. En beiden kregen als beloning twee seizoenkaarten van FC St. Gallen. Ze konden die niet eens zelf opeisen, omdat ze bij elke thuiswedstrijd dienst hadden. Dus gaven ze de kaartjes aan hun ouders.

De zussen verschenen slechts als duo; ze waren als twee handen op één buik. Helena, met haar lange, zwarte haar, deed de aankondigingen. Monika, met haar korte, blonde haar, was haar informant. Beiden hadden gespeeld voor de vrouwenvoetbalclub van St. Gallen, die een paar jaar eerder was opgericht: Helena als spits, Monika als libero. Hun spreekbeurten maakten hen in de hele stad bekend.

Monika Schlegel is inmiddels overleden. Helena Schlegels grootste hobby is tegenwoordig haar twee amazonepapegaaien – later meer over waarom ze zo veeleisend zijn. Wanneer ze ons verwelkomt voor een interview, verontschuldigt ze zich. Haar papegaaien zijn een beetje wild als ze uit hun kooi mogen. Daarom hangt een van de foto's scheef. En ze heeft een blauw oog; een van de vogels kneep in haar gezicht. Deze vogel is trouwens een echt talenknobbel; hij vraagt altijd: "Lieverd, laten we even een dutje doen?" Hij had geen betere leraar kunnen hebben dan Helena Schlegel, die haar leeftijd liever geheim houdt.

De zusjes Schlegel hadden altijd genoeg te doen in de krappe speakercabine – maar geen internet of mobiele telefoons. De Schlegels beantwoordden de telefoontjes naar het stadion; er konden er tijdens een wedstrijd wel meer dan honderd zijn. "Mensen belden die de score wilden weten. Of jaloerse vrouwen die vroegen wanneer de wedstrijd eindelijk afgelopen zou zijn," vertelt Helena Schlegel.

Vaak moest ze een arts oproepen die in het stadion zat en nu ergens anders nodig was. Of ze vertelde een man dat hij vader was geworden en onmiddellijk naar het ziekenhuis moest.

Om geld te verdienen voor FC St. Gallen verzamelde en las ze reclameslogans voor, zoals: "Als het om vlees en worst gaat, dan is het snel beslist, dan kopen we het bij Schär, voor St. Fide!" Of ze modereerde de rustwedstrijd van bedrijven, waarbij ze strafschoppen op een invaller mochten nemen.

Ze hoorde zelden onzinnige opmerkingen over hoe ze moesten concurreren in een door mannen gedomineerde wereld. "In het begin stond iedereen op om te kijken waarom er een vrouwenstem speelde. Maar we werden snel geaccepteerd." Een fan gaf ze ooit honderd rozen.

Iemand anders vroeg haar waarom ze nooit een mop vertelde. Schlegel herinnerde zich de legendarische verslaggever Karl Erb , wiens cursus spreken in het openbaar ze had gevolgd. Hij zei tegen haar: "Een spreker is geen ceremoniemeester, maar een bron van informatie."

De broers en zussen Schlegel waren ook de stadion-dj's. Ze verspreidden flyers zodat toeschouwers hun muziekverzoekjes konden indienen. Dit hielp hen zelfs om luidruchtige fans te kalmeren, zoals Monika Schlegel in 2022, kort voor haar dood, aan het tijdschrift "Saint Gall" vertelde. Was fanwerk maar altijd zo makkelijk...

Om alle hits op voorraad te houden, legden de Schlegels een grote platencollectie aan. Ze moesten vaak "Rivers of Babylon" van Boney M. spelen. De spelers van FC St. Gallen geloofden dat dit nummer hen geluk zou brengen.

De Schlegels vervulden hun taken ook toen het Zwitserse nationale team in St. Gallen uitkwam. De grootste zorg van de leiders van de vereniging was dat de zussen de verkeerde groove op de plaat zouden raken tijdens het spelen van de volksliederen, wat zou resulteren in het verkeerde nummer. Dus gingen de vrouwen naar de platenzaak en vroegen de eigenaar om de twee benodigde volksliederen op cassette op te nemen, zodat ze die konden afspelen.

Het was ook de nationale ploeg die de zussen voor de moeilijkste taak stelde. In 1997 bezochten ze de amateurs van FC Goldach voor een WK-kwalificatiewedstrijd – en onder coach Rolf Fringer speelden ze zonder rugnummers, vermoedelijk in de hoop hun tegenstanders minder aanwijzingen te geven. De Schlegels, die ver van de actie zaten, konden nauwelijks zien wie de doelpunten maakte. Dit was een lastige opgave, vooral omdat Zwitserland met 10-0 won. Monika ging er altijd op uit om te achterhalen wie de doelpunten had gemaakt.

Toen FC St. Gallen het opnam tegen buitenlandse tegenstanders, leerde Helena Schlegel zichzelf de taal van dat land. Om zich voor te bereiden op een team uit Kiev volgde ze een taalcursus op televisie en vulde ze haar kruiswoordpuzzels in met cyrillische letters.

Ze "sprak" ook bij jeugdwedstrijden. En ze vond het grappig als er Zuid-Amerikaanse spelers van het eerste elftal in de persbox van Espenmoos verschenen. Ze waren er niet in de eerste plaats in geïnteresseerd om naar hun jeugdteam te kijken, maar om hun familie thuis te bellen. Als ze dat vanuit de persbox deden, betaalde de club de rekening.

De grootste verspreking? "We maakten een grapje en kort daarna zei ik prompt 'Fürchtetum' in plaats van 'Vorstendom Liechtenstein'." Een diplomatieke crisis met het kleine buurland is er echter nooit gekomen.

Het tijdperk van de Schlegels als sprekers bij FC St. Gallen kwam genadeloos ten einde. Er kwamen nieuwe mensen bij de club en de zussen zouden hun taken overdragen. Ze zouden alleen nog de reclameslogans lezen. "Maar we wilden niet alleen maar reclametantes zijn", zegt Helena Schlegel. De familiaire sfeer bij de club is wat verloren gegaan en ze hebben besloten geen bloemen te geven als afscheid. Wel hebben ze alle wedstrijdprogramma's uit het verleden bewaard.

Vanaf dat moment wijdden de Schlegels zich aan hun brillenzaak – en ontdekten hun liefde voor het topvoetbal. Op een dag, tijdens een verblijf in Barcelona, vond er een "Clásico" plaats tussen Barça en Real Madrid. Op een impuls vroegen ze in het hotel of ze nog kaartjes hadden. Het antwoord was: er waren altijd kaartjes gereserveerd voor hun gasten wanneer Barça speelde. En dus brachten ze vanaf dat moment hun vakanties vaak door in dit hotel.

Helena Schlegel draagt een horloge van FC Barcelona en kijkt elke wedstrijd op tv met haar 18-jarige buurvrouw. Helaas kan ze bijna niet meer naar Barcelona. "Die papegaaien!" zegt ze. "Ik kan ze niet meer alleen laten."