Tussen triomf en mislukking: de wonderbaarlijke geheimen van de penaltyserie

Zondag zullen Spanje en Engeland er opnieuw alles aan doen om de gevreesde penaltyserie in de finale van het EK vrouwen te vermijden. Want wat de speelsters ook van tevoren bedenken, uiteindelijk zijn het altijd de kleine dingen die beslissen tussen succes en mislukking.

"Toen kwam de penaltyreeks. We waren allemaal bang, maar voor mij verliep het soepel." Wereldkampioen Paul Breitner heeft waarschijnlijk nog steeds de meest levendige verklaring voor de gedachten en emoties die penaltynemers ervaren tijdens een penalty. Destijds, in de allereerste penaltyreeks in de WK-geschiedenis, in de zomer van 1982 in Spanje, won het Duitse team uiteindelijk van Frankrijk – waarmee de blijvende reputatie werd gevestigd van een land dat in staat is tot zenuwslopende penaltyreeksen.

Een andere wereldkampioen, Bastian Schweinsteiger, merkte dit ooit op na de halve finale van de Champions League tegen Bayern München in Madrid in 2012: "Ik zei gekscherend: ik was mijn ballen kort voor mijn penalty vergeten of kwijtgeraakt, maar vond ze later op tijd terug. Bij een penaltyreeks speelt geluk een rol, en wij Duitsers hebben dat meestal." Hetzelfde gold 22 jaar eerder in Italië, toen Duitsland de halve finale tegen Engeland vanaf de penaltystip moest beslissen. Na afloop zei Franz Beckenbauer met een grijns over zijn doelman Illgner: "We hebben veel penalty's geoefend op de training, maar Bodo was een ramp. Onze kans lag in het feit dat hij werd neergeschoten."

Over Engeland gesproken: het Britse volk heeft het al sinds de tijd van Italië in de zomer van 1990 moeilijk om strafschoppen te verzilveren. De vreemde vormen die dit uiteindelijk aannam, worden geïllustreerd door het voorbeeld van de kwartfinale tegen Portugal op het EK van 2004. Superster David Beckham miste toen een strafschop – en na afloop zei een verdrietige man: "Ik probeerde positieve energie uit te stralen." De mislukte energieleverancier was niemand minder dan de legendarische mentale lepelbuiger Uri Geller. Toen zelfs de man met de superkrachten faalde, legde Engeland zich uiteindelijk neer bij zijn lot.

VfB-doelman met nieuwigheid in de jaren 70

Dat dit ook bij de vrouwen aanslaat, bleek dit jaar duidelijk in de kwartfinale van het EK tegen Zweden. In deze penaltyserie werd zelfs een nieuw record gevestigd. Beide teams misten in totaal negen strafschoppen. Nooit eerder werden er zoveel strafschoppen gemist op een EK voor vrouwen! Maar de Engelse ploeg kan het anders doen – al moet ik eerlijk zijn: pas na de rebound. Toen de late strafschop in de verlenging in de halve finale benut moest worden, toonde Chloe Kelly lef en schoot ze haar team uiteindelijk naar een succesvolle finaleplaats.

Sinds het legendarische briefje van de Duitse doelman Jens Lehmann in de kwartfinale van het WK 2006 tegen Argentinië, is het onder doelmannen populair om van tevoren aantekeningen te maken over potentiële doelpuntenmakers. De Duitse doelvrouw Ann-Katrin Berger noteerde ook de favoriete corners van de tegenstander op haar waterfles.

Een van de eerste voetballers ter wereld die deze techniek gebruikte, was de Joegoslavische doelman Zlatko Skoric, die bij VfB Stuttgart speelde. Een voetballer moet niet vergeten dat hij ook een denkvermogen heeft, zei de doelman destijds, en noteerde alle eigenaardigheden van Bundesliga-schutters in een klein notitieboekje: "In mijn notitieboekje stond dat Müller net twee strafschoppen had gemist, linksonder. Drie dagen voor de wedstrijd tegen ons had Müller een strafschop tegen Pilsen genomen, rechtsonder. Dus het was duidelijk dat hij dan ook op mij zou mikken, rechtsonder. Zonder acht te slaan op de linkerbenedenhoek, die zo vreselijk voor hem was. Zo is het gebeurd, en ik heb de strafschop gered." Slim gedaan. En dat was begin jaren 70.

"Sla hem gewoon in het midden"

Het belang van dergelijke voorstudies werd ooit aangetoond door onze onvergetelijke nationale doelman Harald "Toni" Schumacher, destijds speler van 1. FC Köln. Op speeldag 33 van het seizoen 1983/84 stopte de doelman van FC Köln een penalty van Friedhelm Funkel in een 4-6 nederlaag tegen Uerdingen. Na afloop was zijn merkwaardige verklaring: "Ik zag hoe Funkel penalty's nam in een misdaadprogramma genaamd "Tatort" op tv." En inderdaad: kort daarvoor had de aflevering "Such a Day..." een korte clip van de wedstrijd Frankfurt-Kaiserslautern laten zien. En in één scène: Friedhelm Funkel, destijds speler van Kaiserslautern, tijdens de penaltyreeks. Ongelooflijk.

Dat dit ook andersom werkt, bewees SV Werder Bremen-speler Wolfgang Sidka in 1983 tijdens de 1-1 gelijkspel thuis tegen Keulen: "Ik zag de strafschoppenserie tegen Frankrijk. Schumacher bleef maar in een hoek springen. Dus ik dacht: als je een strafschop moet nemen, knal hem dan gewoon in het midden. Toni springt wel weg!" En het werkte ook nog eens.

Over de auteur

Maar dat al deze geweldige vooruitziende blikken in werkelijkheid kunnen (en ook zullen) mislukken, werd ooit treffend samengevat door voormalig Bayern München-spits Roy Makaay: "Als ik denk dat de keeper nadenkt, en de keeper denkt dat ik nadenk, dan kan ik gewoon schieten. Het maakt geen verschil." Tenzij de schutter een voormalige Argentijnse verdediger is, over wie zijn teamgenoot ooit zei: "Alonso kijkt scheel, en geen enkele keeper heeft ook maar enig idee waar de bal heen gaat."

Hopelijk wordt de finale van zondag beslist in de reguliere speeltijd of verlenging. Dat één gemiste penalty je je leven lang kan achtervolgen, bewijst het voorbeeld van wereldvoetballer George Best. Na een carrière vol succes en triomfen zei hij ooit, volkomen serieus en nog steeds diep ontroerd: "Is er iets wat ik in mijn leven zou willen veranderen? Ik nam een penalty tegen Chelsea in 1971 en Peter Bonetti redde hem! Ik wou dat ik op de andere hoek had gemikt."