Het Fenicische complot: Wes Anderson in zijn eigen puzzel (***)

Wes Anderson heeft zijn bioscoop allang omgetoverd tot een ceremonie. En zoals elke liturgie die bij een religie hoort (zelfs als die vrolijk heidens is), heeft ook deze haar gelovigen, haar agnosten, haar ketters en zelfs haar woedende atheïsten nodig (het is niet genoeg om alleen maar nee te zeggen, je moet het ook van je af schreeuwen). Zijn films zijn eigenlijk net puzzels. Met alles wat dat betekent, ten goede en ten kwade. George Perec, de grootste puzzelliefhebber, zei dat de puzzel een fictie van totaliteit is, een artefact met als doel ons te kalmeren en ons in een bepaalde orde te plaatsen. Of in de fictie van orde. Maar hij waarschuwde er ook voor dat de puzzel een valkuil is: het toont ons een geordend beeld, een schijnbare eenheid, waarachter de veelheid schuilgaat, de oneindigheid aan opties, de verwarring. Welnu, dat is The Phoenician Plot, een doolhofachtige puzzel met oneindig veel stukjes die ons opnieuw tot toeschouwers maakt van de ceremonie van een perfect universum dat er in werkelijkheid niet zozeer is om ons te ontlopen, maar ook om ons te herinneren aan de ellende, twijfels en chaos van de wereld waarin we leven.

Het vertelt het verhaal van Zsa-Zsa Korda, die niemand minder is dan Benicio del Toro, vermomd als ouderwetse magnaat (Anderson zegt dat hij werd geïnspireerd door Calouste Gulbenkian). Dat wil zeggen, net zo gewetenloos, wreed en belachelijk als de huidige, maar dan zonder eigen sociaal netwerk of regulier nieuwssegment. De nieuwigheid is dat voor het eerst de Andersoniaanse (of Andersonitische ) held een slechterik is. Het is waar dat hij al vanaf het begin slecht is. Ook nieuw is de hilarische en zeer benijdenswaardige reconstructie van de hemel (of limbo) waar de hoofdpersoon naartoe gaat elke keer dat hij op het randje van de dood balanceert. Wat we misten was Bill Murray in zijn goddelijke gedaante. Nog meer voor de hand liggende nieuwe dingen:... Nou ja, de waarheid is dat we helemaal niks kunnen bedenken.

Korda vindt dat hij zijn nalatenschap in iemands handen moet achterlaten. Dus gaat hij naar zijn dochter, gespeeld door Mia Threapleton , om haar de wereld, zijn wereld, uit te leggen. Hij doet dat aan de hand van schoenendozen. Eén voor elk lopend project. Eén detail: de erfgename is een non. De directeur vertelt dat zijn schoonvader en zijn vrouw op een gegeven moment hetzelfde gesprek voerden, met diezelfde dozen voor zich. Wat volgt is een wereldwijd avontuur met spionnen, dubbelagenten (de nieuwe aanwinst van Michael Cera is erg goed), rampzalige aanslagen, monumentale technische hoogstandjes, basketbalwedstrijden (let op de geweldige optredens van Tom Hanks en Bryan Cranston), niet bijster winstgevende bruiloften (en hier komt Scarlett Johansson om de hoek kijken) en slechteriken, heel slechteriken (Benedict Cumberbacht). Het geheel is, zoals gezegd, een puzzel die meer dan perfect is.

Zonder qua diepgang en fijngevoeligheid op meesterwerken als Journey to Darjeling of The Grand Budapest Hotel te lijken, is The Phoenician Plot in elk hoofdstuk (of kader) even onderhoudend als geestig, vrolijk en zelfs wijs. De canon van de auteur is zo tiranniek ten opzichte van hemzelf en zijn volgelingen dat het moeilijk lijkt om in de laatste cyclus van zijn filmografie definitief onderscheid te maken tussen de ene film en de andere. Ook hier geldt weer, net als in Asteroid City op een extreme manier, dat de personages in staat zijn om te doen wat ze doen, terwijl ze zichzelf, hiëratisch en zeer bewust, precies vertellen wat ze doen. En hun motivaties, verlangens en frustraties passen bij de voorwerpen om hen heen. Buiten is binnen en omgekeerd. Al degenen die in dit verhaal voorkomen, met Zsa-Zsa Korda aan het hoofd, zijn tegelijkertijd degenen die de avonturen ondergaan die hen en de auteurs van de wereld waarin zij leven meeslepen: ze zijn echt, puur fictief; Ze zijn een fabel binnen de fabel zelf, namelijk de film waarin ze leven. Enzovoort.

Het is geen toeval dat Anderson in de film die het dichtst in de buurt komt van een politiek commentaar (kortom: kapitalisme is slecht voor de gezondheid van bijna iedereen behalve de Gubelkianen en Musks van deze wereld), ons op geheel eigen wijze een beeld geeft van de eeuwigheid via Bill Murray. In zekere zin blijven er, om het zo maar te zeggen, twee zielen over van de puzzel waar Perec het over had: de ziel die een orde verbeeldt die de chaos overwint en de ziel die laat zien dat diezelfde chaos onoverkomelijk is. De film toont op de aftiteling een selectie van schilderijen uit de geschiedenis van de schilderkunst die in de scènes voorkomen. Er komt een dag dat een film van Anderson alleen nog maar dat is: een gedetailleerde uitleg van de verschillende onderdelen, zonder dat er verder iets anders bij komt kijken. Wes Anderson is al een religie en hij hoopt dat het niet de enige ware is.

—

Regie : Wes Anderson. Cast : Benicio del Toro, Mia Threapleton, Michael Cera, Tom Hanks. Duur : 101 minuten. Nationaliteit : Verenigde Staten.