De moeilijke kruispunten waar de publieke dienstverlening in Colombia mee te maken heeft

De mediaberichten over de staat van de openbare diensten in het land zijn niet bemoedigend. De afgelopen maanden begonnen Colombianen zich zorgen te maken over de waterstand in de reservoirs en stonden ze zelfs op het punt van een stroomstoring door het El Niño-fenomeen van 2024. Tegelijkertijd kampen we in Bogotá met een watercrisis, met een rantsoenering die de stad in meer dan 40 jaar niet heeft meegemaakt.

Wat betreft gasvoorziening, een essentiële hulpbron voor het welzijn van gezinnen en de ontwikkeling van bedrijven, waren we begin dit jaar verrast te vernemen dat we voor het eerst in de afgelopen 50 jaar onze zelfvoorziening zouden verliezen. De vooruitzichten zijn duidelijk: er zal in de toekomst gasimport nodig zijn, met een stijging van de rekeningen van Colombianen.

De moeilijkheden waarmee nutsbedrijven kampen, worden ook weerspiegeld in de gespannen situatie rond de levering van elektriciteitsdiensten. Schone-energieprojecten komen niet van de grond vanwege belemmeringen die voortvloeien uit eerdere consultaties. Investeerders hebben weinig vertrouwen in de ontwikkeling van nieuwe opwekkingsprojecten. Bovendien verkeren elektriciteitsdistributeurs in een kritieke financiële situatie door de afname van overheidsgelden uit de nationale begroting die deze bedrijven ontvingen om subsidies te verstrekken aan minderbedeelden.

Ook op het gebied van communicatie zijn de vooruitzichten niet bemoedigend, gezien de moeilijke financiële situatie van publieke exploitanten, zoals ETB en Emcali, en die van sommige particuliere exploitanten, die hun activiteiten in gevaar brengen. De concurrentie tussen verschillende spelers, een essentieel element voor de ontwikkeling van digitale diensten en media in het land, wordt hierdoor ondermijnd.

Kortom, vanuit een algemeen perspectief staat de openbare netdienstensector voor misschien wel de zwaarste test sinds 1992, toen het land te kampen had met een stroomstoring. In combinatie met de crisis in de gezondheidszorg zullen dit de meest complexe maatschappelijke vraagstukken zijn waarmee de nationale overheid de komende maanden te maken krijgt.

De oorzaken van de problemen waarmee de nutssector kampt, zijn onder meer structurele, tijdelijke en institutionele tekortkomingen.

De afgelopen maanden is de situatie van de publieke dienstverlening verslechterd door de samenloop van verschillende structurele tekortkomingen die de gebrekkige beslissingen van de nationale regering tijdens de regering van president Petro benadrukken. Deze tekortkomingen, die de publieke dienstverlening zwaar belasten, zijn grotendeels te wijten aan de fiscale last van de subsidies die zijn ingevoerd om tariefverhogingen voor gebruikers in sociale klassen 1, 2 en 3 te voorkomen.

Volgens Wet 142 van 1994 moesten subsidies voor elektriciteitsdiensten worden gedekt door bijdragen van de 5e, 6e, commerciële en zakelijke strata. Populistische beslissingen uit 2002 bevroor echter de tarieven voor nutsvoorzieningen voor de minder bevoorrechte strata door de verantwoordelijkheid voor deze subsidies over te dragen aan de nationale begroting.

Sindsdien is de last de afgelopen jaren niet gestroomlijnd, maar juist toegenomen, omdat het verlagen van subsidies geen politiek opportunistische maatregel is . Vorig jaar, met de financiële crisis van de nationale overheid, zijn deze subsidies, die door de energiebedrijven werden overgenomen, stopgezet, wat vroeg of laat zal leiden tot een financiële crisis die de energievoorziening in verschillende delen van het land in gevaar zal brengen.

Sinds 1994 zijn nationale overheden er ook niet in geslaagd een efficiënt elektriciteitsleveringssysteem voor de Caribische kust te ontwerpen, waar zowel private als publieke exploitanten er niet in zijn geslaagd de dienst efficiënt te leveren, zoals in andere delen van het land wel het geval is. Het resultaat is hoge tarieven, slechte servicekwaliteit en de toewijzing van publieke middelen om de dienstverlening in deze regio te garanderen.

Daarbij komt nog een bijzondere situatie: om de armste Colombianen, die door de COVID-19-pandemie zijn getroffen, te ondersteunen, heeft de nationale overheid in 2021 een tariefoptie ingevoerd om de stijging van de energierekeningen te beperken. Deze maatregel werd niet volledig gefinancierd en zorgde voor een grotere financiële druk op de energiebedrijven.

Wat betreft institutionele tekortkomingen, moet worden opgemerkt dat president Petro, ondanks het feit dat hij beschikte over een robuust institutioneel kader dat was vastgelegd in Wet 142 van 1994, waarmee de nationale regering de structurele problemen die zij van andere overheden had geërfd, had kunnen aanpakken, ervoor koos om het institutionele kader te verbreken. De gevolgen van deze actie beginnen merkbaar te worden in de verslechtering van de kwaliteit van leven van de Colombianen.

Sinds het begin van de huidige regering is het mandaat gericht op het verzwakken van de regelgevende commissies . Dit zijn technische instanties die verantwoordelijk zijn voor het vaststellen van normen om investeringen te begeleiden, marktfalen te corrigeren, tariefstelling te garanderen en gebruikers te beschermen.

Het harde optreden van de nationale overheid tegen deze technische entiteiten blijkt uit het feit dat er geen commissarissen zijn benoemd, zoals bij de Energy Regulation Commission (CREG), waardoor haar werkzaamheden werden lamgelegd ; er was een gebrek aan coördinatie met de Communications Regulation Commission (CRC), waar de vertegenwoordiger van de overheid eveneens niet werd benoemd; en de Commissie voor de regulering van drinkwater en basissanitatie (CRA) kreeg geen enkele relevantie.

Bijna een jaar na het einde van de regeringsperiode zijn de effecten van de institutionele verslechtering van de publieke dienstverlening voelbaar: er heerst grote onzekerheid over de nieuwe energieprojecten die de betrouwbaarheid van het elektriciteitsnet in de komende jaren moeten garanderen . In de watersector was de sectorregulator opvallend afwezig tijdens de watercrisis in Bogotá, en er is geen regelgevingsvisie die waterbesparing in het land bevordert, ondersteund door een ontwerp dat dit soort maatregelen aanmoedigt.

Ook heeft de CRA geen nieuws ontvangen over de voortgang van projecten ter versterking van de circulaire economie, die zo noodzakelijk is om klimaatverandering aan te pakken. Op het gebied van communicatie heeft de toezichthouder geen actieve rol gespeeld bij het ontwikkelen van regelgeving ter bevordering van de connectiviteit in het land en is hij afwezig gebleven vanwege de crisis die de telecommunicatiesector de afgelopen jaren heeft geteisterd.

De institutionele ineenstorting heeft niet alleen betrekking op de moeilijkheden waarmee regelgevende commissies te maken hebben; ook de gebrekkige kwaliteit van het ontwerp en de coördinatie van het overheidsbeleid, dat wordt geleid door sectorale ministeries en de Nationale Planningsdienst (DNP), is voelbaar . Zonder duidelijk beleid, dat ook wordt uitgevoerd door teams van technische en gespecialiseerde professionals, zal het moeilijk zijn om de programma's en projecten op te zetten die het land nodig heeft om zijn publieke diensten te ontwikkelen.

De andere grote institutionele verslechtering wordt weerspiegeld in de verslechtering van het management bij nutsbedrijven. Deze wordt verklaard door het besluit van de overheid om af te stappen van best practices voor de selectie van managers en raden van bestuur , een richtlijn die het land had aangenomen toen het toetrad tot de OESO. In plaats daarvan worden deze bedrijven benoemd tot leidinggevende posities door onervaren personen zonder technische of professionele vaardigheden. Het grootste bewijs van deze schadelijke praktijken is te zien in het twijfelachtige management van Ecopetrol, een bedrijf dat cruciaal is voor de levering van koolwaterstoffen en de energietransitie in het land.

De institutionele ineenstorting van de regelgeving laat een ontmoedigende balans achter, met financiële gevolgen die de duurzaamheid van de publieke dienstverlening in gevaar brengen. Er heerst onzekerheid over nieuwe infrastructuuruitbreidingsprojecten, terwijl de financiële druk om subsidies te dekken toeneemt, en het ontbreken van een stappenplan dat Colombianen de zekerheid geeft dat ze volledige, tijdige en effectieve elektriciteit, gas, water, basisvoorzieningen voor sanitaire voorzieningen en communicatiediensten zullen blijven ontvangen, is evident.

Het herstel van de openbare netdiensten vereist twee fundamentele beslissingen van zowel publieke als private belanghebbenden. Ten eerste moeten we resoluut afstappen van het pad van tariefpopulisme en het negeren van de technische waarde die sinds 1994 moeizaam is verworven , en in plaats daarvan erkennen dat de private sector een essentieel element is voor elektriciteit, gas, communicatie, basisvoorzieningen voor sanitaire voorzieningen en zelfs drinkwaterdiensten, dat moet worden opgenomen in het ontwerp van toekomstig overheidsbeleid.

De tweede beslissing is de erkenning dat het model van voorziening, regulering, controle en toezicht dat dertig jaar geleden werd ontworpen en dat werd gevolgd in de mandaten na de grondwet van 1991, niet perfect was en aanzienlijke aanpassingen vereist om het welzijn van de Colombianen te verbeteren. De routekaart voor de transformatie van het beheer van openbare nutsbedrijven en communicatiediensten in het land vereist immers het erkennen van fouten en het leren van de ervaringen die sinds 1994 zijn opgedaan.

In dit verband is het noodzakelijk om de mogelijkheid te analyseren van efficiënte sectortoezichthouders die geen zware bureaucratische lasten hebben en die de effectieve en snelle invoering van regelgeving bevorderen. In deze context is een wetshervorming nodig die de benoeming van commissarissen bevordert op basis van een gedegen technische opleiding, gedegen sectorervaring en, bij voorkeur, op basis van een op verdiensten gebaseerde competitie.

In dit kader moeten we dringend de aanbevelingen van de OESO hervatten die gericht zijn op het beschermen van beursgenoteerde bedrijven tegen politieke druk, en moeten we ervoor zorgen dat technische, administratieve en juridische teams weer voldoen aan de hoogste professionele, persoonlijke en ethische normen.

Op het gebied van het overheidsbeleid is het dringend noodzakelijk om de visie van de staat op de openbare diensten in het land te herstellen, subsidies te rationaliseren en het vertrouwen van investeerders te herstellen door middel van passende regelgevende signalen. Zo kunnen publieke en private belanghebbenden projecten structureren en uitvoeren om de betrouwbaarheid, duurzaamheid en dekking van openbare nutsvoorzieningen en communicatiediensten te verbeteren.

Binnen dit kader is het noodzakelijk om een ​​agenda voor digitale transformatie te introduceren die opkomende technologieën integreert in de levering van publieke diensten , zoals kunstmatige intelligentie, intensief gebruik van data-analyse, het internet der dingen en vooral slimme meters, zodat gebruikers hun verbruik kunnen controleren.

De publieke agenda moet ook technologische mechanismen omvatten, ondersteund door efficiënte informatiesystemen, om de concurrentie te monitoren en marktfalen op te sporen dat tot uiting komt in de uiteindelijke rekeningen van gebruikers. Dit kan alleen worden bereikt als de Dienst Nutsbedrijven wordt hervormd en de urgentie van een competente, technisch solide toezichthoudende en controlerende instantie, die zich onttrekt aan de invloed van de huidige politici, eindelijk wordt erkend.

Het ontwikkelen van een nieuwe agenda voor openbare nutsvoorzieningen moet de komende jaren een nationaal doel zijn. De taak staat nog maar aan het begin en moet een gezamenlijke inspanning zijn van alle belanghebbenden in de Colombiaanse samenleving.

(*) Econoom, masterdiploma Economie en Regulering van Publieke Diensten aan de Universiteit van Barcelona, ​​voormalig lid van de Commissie voor Communicatieregulering (2019-2022). (**) Razón Pública is een non-profit denktank die zich ten doel stelt de beste analisten een grotere impact te laten hebben op de besluitvorming in Colombia.