Joaquín Furriel en Calixto Bieito brengen het leven van de laatste Engelse koning die in de strijd sneuvelde naar San Martín.

Het is de derde keer dat acteur Joaquín Furriel een van de beroemdste regels uit de geschiedenis van het universele theater in de San Martín moet voordragen. In 2010 was dat met Calderón in La vida es sueño (Het leven is een droom ). Het publiek viel stil en sommigen beten op hun tong om niet hardop mee te zingen met het historische vers: "Wat is het leven? Een razernij. Wat is het leven? Een illusie, een schaduw, een fictie, en het grootste goed is klein; want het hele leven is een droom, en dromen zijn dromen." Negen jaar later overtrof hij Furriel pas in populariteit toen hij Hamlet (in regie van Rubén Szuchmacher) speelde, en stond hij oog in oog met een nog beroemdere monoloog, waarbij hij opnieuw de concentratie van het publiek en de angst van de toeschouwers voelde om getuige te zijn van het moment waarop het personage zichzelf in twijfel trekt: "Zijn of niet zijn, dat is de vraag." In 2025 is het de beurt aan een nieuwe beroemde uitspraak: het zal de meedogenloze en gebochelde koning Richard III zijn die aan het einde van het stuk, in zijn grootste moment van wanhoop, onderhandelt: "Mijn koninkrijk voor een paard."

Vanaf 27 juni is in de Martín Coronado-zaal van het Teatro San Martín een van de meest ambitieuze projecten van het seizoen 2025 te zien: The True Story of Richard III , geregisseerd door Calixto Bieito , de Spaanse regisseur, nu woonachtig in Zwitserland en met een grote internationale uitstraling, die Furriel zelf op zoek ging voor deze show, na zijn ervaring met Life is a Dream , toen Bieito de acteur tijdens een casting en zonder hem te kennen, koos om de hoofdpersoon van zijn show te worden.

Geïnteresseerd in het werken met klassieke teksten en het creëren van een hedendaagse visie, zowel in de enscenering als in de schrijfstijl, besloot Bieito voor zijn versie van de Shakespeare-klassieker te vertrekken van een waargebeurd feit: de ontdekking in 2012, op een parkeerplaats in Leicester, van de stoffelijke resten van Richard III, waarmee een einde kwam aan een 500 jaar oud mysterie over de laatste rustplaats van de laatste Engelse koning die in de strijd sneuvelde . De cast van deze voorstelling bestaat uit Luis Ziembrowski, Ingrid Pelicori, Belén Blanco, María Figueras, Marcos Montes , Luciano Suardi, Iván Moschner, Luis "Luisón" Herrera en Silvina Sabater.

–De bekende Poolse criticus Jan Kott zei dat “elke generatie haar eigen unieke eigenschappen in Shakespeare vindt.” Welke aspecten wilt u benadrukken in uw visie op Richard III ?

–Calixto Bieito: Allereerst denk ik dat ik dit stuk niet had gemaakt zonder Joaquín. Hij is mijn grootste inspiratiebron, vanwege de genegenheid die ik voor hem voel. Maar ik denk ook dat hij het beeld is dat zich tegen Richard III keert; je denkt dat de Klokkenluider van de Notre Dame eruit zal springen, een heel lelijke man, maar het tegenovergestelde is waar. Shakespeare is altijd eigentijds. Hoe je hem ook aankleedt. Zelfs als de personages allemaal ijsberen zijn, is hij altijd Shakespeare. Maar we hebben wel dit startpunt, namelijk het skelet van de echte Richard III, dat werd gevonden op een parkeerplaats in Leicester. Ik weet niet of dat echt waar was, maar de hele situatie roept vragen op. Bijvoorbeeld: wat is waarheid in de geschiedenis? We weten dat Shakespeare Richard III schreef om de Tudors te plezieren. Dus hij beschrijft een personage dat hij vertegenwoordigt alsof hij een kwaadaardige dictator en een kolossaal monster is. Hoe kunnen we dat relateren aan het heden? We gaan nu een tijdperk van onzekerheid in; We weten niet wat waar is en wat onwaar. We weten dat de geschiedenis systematisch gemanipuleerd is, maar bestaat er wel zoiets als waarheid? Wat is kwaad?

Joaquín Furriel: Tien jaar geleden kreeg ik een beroerte en de dokter vertelde me: "Ik heb goed nieuws en minder goed nieuws. Het goede nieuws is dat je gezond bent, dat alle tests goed waren, en het slechte nieuws is dat ik geen antwoord voor je heb. Dit kan te wijten zijn aan stress, of de druk van het vliegtuig (want daar had ik het), maar er is geen antwoord." Over het algemeen moeten mensen een antwoord geven. Hetzelfde gebeurt met Shakespeare: iedereen voegt er zijn eigen subjectiviteit aan toe, alsof die de overhand neemt wanneer die zich meester maakt, omdat het een veel bredere dimensie heeft. Als iemand me vertelt dat Richard III een toneelstuk is over een bochel, zeg ik ja. Ik ben niet geïnteresseerd in Richard III op basis van wat er uit het toneelstuk wordt geïnterpreteerd; waar ik in geïnteresseerd ben, is het universum van Calixto betreden. Hij is iemand die voorstellingen in première laat gaan in Genève, Rome en Praag. Er zijn niet veel artiesten die de kans krijgen om tot de kern van een cultuur door te dringen, en dat is precies dit: door nu onder ons te zijn, te regisseren en alles wat wij doen op het podium te zien, met al onze eigenaardigheden.

– Er is een idee dat je in het stuk aankaart dat het menselijk kwaad probeert te ontleden, dat, bewust of onbewust, deel uitmaakt van onze biologische en psychologische aard. Denk je dat het kwaad dat Shakespeare uitbeeldt in de loop der tijd is gemuteerd?

–CB: Het kwaad is veranderd, net als het concept van moraliteit. Twintig jaar geleden kon je niet zeggen dat we een bepaald persoon zouden elimineren, maar nu is dat wel zo. Mensen praten openlijk over het elimineren van iemand, en daar is geen schandaal aan verbonden. Ik volg het nieuws niet zo veel, omdat het me verdrietig maakt, vooral oorlogsnieuws. Maar in Europa is het volledig geaccepteerd dat iemand zegt: "We gaan dit subversieve element dat in Londen is gaan wonen, elimineren", en een paar maanden later zie je die persoon in het ziekenhuis liggen. Dit soort dingen gebeuren, en mensen vallen in slaap alsof er niets is gebeurd. Ik probeer niet te veel te oordelen, maar ik zie de teloorgang van het idee van geweten. Er zijn mensen die wapens verkopen en daarna vredig slapen. Het is niet dat ze denken: "Wat ben ik slecht geweest!" Men gaat ervan uit dat de wereld zo werkt. Dit is geen kritiek. Ik doe geen politiek of sociaal theater; ik presenteer wat ik zie, wat ik voel op straat.

–JF: Er is sprake van cynisch gedrag dat als iets standaards wordt gezien. Cynisme was vroeger iets voor bepaalde groepen mensen, die zich ermee konden veroorloven. Tegenwoordig heb ik het gevoel dat cynisme al in elk gesprek is opgenomen. In Richard III denken mensen dat hij slecht is omdat hij misvormd is, en dat is niet eens kindertheater. Mijn dochter was als kind al veel alerter en wist dat het kwaad niet van die kant komt. Nu zijn er andere mechanismen voor geweld, zoals het vernietigen en uitwissen van mensen voordat gerechtigheid kan zegevieren, maar veel van de momenten in het stuk, die ik erg interessant vind, zijn teksten die eind 16e eeuw zijn geschreven voor een toneelstuk dat zich afspeelt in de Hoge Middeleeuwen, eind 15e eeuw, en die we vandaag de dag opzeggen, en ze hebben dezelfde dimensie. We hebben het meer over onze soort dan over een historisch moment. Ik denk dat het nieuwe vandaag de dag de behoefte aan vereenvoudiging is: je staat aan deze of aan de andere kant. Dingen zijn plat, alles beweegt zich in een soort bipolarisatie, en wanneer je probeert afstand te nemen van het idee van segmentatie, verschijnt er een wereld die, in mijn geval, inhoudt dat je probeert relativistischer te zijn over wat er gebeurt en een zone betreedt van meer vragen en minder antwoorden. In elke lezing wil je altijd aan één kant staan, en de waarheid is dat er dualiteiten zijn; er is niet slechts één richting, en het publiek dat hier komt, zal zelfs de kans krijgen om te lachen om dingen die ons ongemakkelijk maken en om vele andere emoties. Theater is geen ruimte om subjectiviteit op een vlakke manier te sturen; integendeel, het is een ruimte om mogelijkheden te openen.

De ontdekking in 2012 van de stoffelijke resten van koning Richard III van Engeland op een parkeerplaats in Leicester was het onderwerp van documentaires en films, waaronder de BBC-productie The Lost King , die in 2022 uitkwam.

Richard III's regering duurde iets meer dan twee jaar, tot hij op 32-jarige leeftijd stierf in de Slag bij Bosworth Field (in Midden-Engeland) in 1485, de laatste slag in de Rozenoorlogen. Hij was de laatste Engelse koning die in een gevecht sneuvelde. Maar eeuwenlang werd het leven van de monarch veel interessanter geacht dan zijn dood, grotendeels vanwege Shakespeares portrettering van hem als een machtsbeluste despoot.

Richard was de broer van koning Edward IV. Na de dood van Edward IV in 1483 zette Richard de 13-jarige zoon van de koning, Edward V, af, die hij als onwettig beschouwde. Als nieuwe koning van Engeland zette hij zijn 10-jarige neefjes, Edward V en Richard van Shrewsbury, gevangen in de Tower of London en zou hen hebben laten vermoorden om de troon veilig te stellen.

Kort daarna werd hij geconfronteerd met een opstand van de aanhangers van zijn broer. Vervolgens kwamen leden van het Huis Tudor tegen hem in opstand. De Slag bij Bosworth Field resulteerde in de nederlaag van de Yorkistische familie, de dood van Richard III, de troonsbestijging van de Tudor-familie en de kroning van Hendrik VII.

Eeuwenlang werd Richards reputatie grotendeels bepaald door Shakespeares werk. Maar een groep geschiedenisliefhebbers, die zichzelf "Ricardianen" noemden en zijn reputatie wilden redden, ging op zoek naar de plek waar de door hen vereerde koning begraven lag. Een van de leiders van deze groep is Philippa Langley, die contact opnam met archeologen van de Universiteit van Leicester en hen aanmoedigde een plek te onderzoeken waar historici vermoedden dat de resten van de koning zouden kunnen liggen. In 2005 maakte de ontdekking van een levende afstammeling van Richard III het project haalbaarder dan ooit. Als er resten werden gevonden, zou het DNA van de afstammeling theoretisch gebruikt kunnen worden om zijn identiteit te bevestigen. Zo bevestigden ze dat deze resten van de koning waren. De scoliose die zijn uitgesproken bochel veroorzaakte, werd ook in de botten aangetroffen.