Wat satellietbeelden onthullen over de Amerikaanse bombardementen op Iraanse nucleaire sites

Toen de Verenigde Staten Iran in de vroege uren van zondag lokale tijd bombardeerden, richtten ze zich op drie faciliteiten die centraal stonden in de nucleaire ambities van het land: de uraniumverrijkingsfabriek in Fordow, de kerncentrale in Natanz en het nucleair technologiecentrum in Isfahan. Recent vrijgegeven satellietbeelden tonen de impact van de aanval – althans, wat er op de grond te zien is.

Het zwaarste deel van de bombardementen concentreerde zich op Fordow, waar de Amerikaanse troepen twaalf zware GBU-57 munitiedoorboringen afwierpen als onderdeel van hun "Midnight Hammer"-operatie. Deze 13.600 kilo wegende "bunkerbuster"-bommen zijn ontworpen om tot wel 60 meter diep de aarde in te dringen voordat ze ontploffen. Het Fordow-complex ligt ongeveer 80 meter onder de grond.

Die kloof verklaart deels de onzekerheid over de precieze omvang van de schade die de Fordow-locatie heeft opgelopen. President Donald Trump deelde na de aanval een bericht op zijn Truth Social-platform waarin hij verklaarde dat "Fordow verdwenen is" en zei later in een televisietoespraak dat "de belangrijkste nucleaire verrijkingsfaciliteiten van Iran volledig en totaal zijn verwoest." Zijn eigen leger was echter tijdens een persconferentie op zondagochtend iets terughoudender over de uitkomst. "Het zou veel te vroeg zijn om commentaar te geven op wat er wel of niet nog is", aldus generaal Dan Caine, voorzitter van de Joint Chiefs of Staff.

Satellietbeelden kunnen inherent slechts beperkt inzicht verschaffen in een structuur die zich zo diep onder het aardoppervlak bevindt. Maar beelden van vóór en na de ramp vormen de beste openbaar beschikbare informatie over de impact van de bomaanslag.

"Wat we zien zijn zes kraters, twee clusters van drie, waar twaalf enorme munitiedoorboringen zijn afgeworpen", zegt Jeffrey Lewis, directeur van het East Asia Nonproliferation Program aan het James Martin Center for Nonproliferation Studies van het Middlebury Institute. "Het idee is dat je steeds dezelfde plek raakt om als het ware te graven."

De specifieke locaties van die kraters spelen ook een rol, zegt Joseph Rodgers, adjunct-directeur en fellow bij het Project on Nuclear Issues van het Center for Strategic and International Studies. Hoewel de toegangstunnels tot het Fordow-complex niet doelwit lijken te zijn geweest, vielen Amerikaanse bommen waarschijnlijk op ventilatieschachten, gebaseerd op satellietbeelden van vroege bouwwerkzaamheden op de locatie.

"De reden dat je een ventilatieschacht zou willen aanleggen, is dat het een directere route naar de kerncomponenten van de ondergrondse faciliteit biedt", zegt Rodgers.

Die directe route is vooral belangrijk gezien hoe diep Fordow onder de grond ligt. Het Amerikaanse leger vertrouwt op "in feite een computermodel" van de faciliteit, zegt Lewis, dat hen vertelt "hoeveel druk er mogelijk is voordat alles binnenin ernstig beschadigd raakt en de faciliteit mogelijk zelfs instort." Door specifieke doelgebieden met meerdere munitiesoorten te bombarderen, hadden de VS geen bommen nodig die de volledige 80 meter konden doordringen om aanzienlijke schade aan te richten.

"Ze proberen waarschijnlijk niet helemaal de faciliteit binnen te dringen. Ze proberen er waarschijnlijk gewoon dichtbij genoeg te komen en er een schokgolf op los te slaan", zegt Lewis. "Als je een schokgolf stuurt die groot genoeg is, zal die mensen doden, dingen kapotmaken en de integriteit ervan aantasten."

Het is ook opmerkelijk wat de Amerikaanse bommen niet hebben geraakt. Het langwerpige witte gebouw op satellietbeelden van Fordow is waarschijnlijk een belangrijke ondersteunende infrastructuur voor de faciliteit en levert mogelijk alles, van airconditioning tot noodstroomvoorziening. "De VS hebben er niet eens de moeite voor genomen om het aan te vallen. Dat geeft voor mij duidelijk aan dat ze niet probeerden de faciliteit tijdelijk stil te leggen", zegt Rodgers. "We hebben deze schijnbare ventilatieschachten aangepakt zodat we de structuur konden vernietigen of zoveel mogelijk schade konden aanrichten, in plaats van Fordow tijdelijk stil te leggen."

Fordows bestaan, ooit een lang geheim, werd in 2009 voor het eerst officieel erkend door de Iraanse overheid. De faciliteit zou uranium kunnen verrijken tot 60 procent. Experts zeggen dat het daarna relatief snel verder verrijkt kan worden tot 90 procent, het niveau dat nodig is voor de bouw van kernwapens.

Het Amerikaanse bombardement vond plaats meer dan een week nadat Israël een reeks aanvallen op Iran had uitgevoerd met als doel het nucleaire programma van Teheran te stoppen. Israël beschikt niet over munitie die diep begraven faciliteiten zoals Fordow kan bereiken, wat de reden lijkt te zijn waarom de VS zich in de strijd mengden.

Het is momenteel onduidelijk hoe groot de impact van de bombardementencampagne van dit weekend zal zijn op de nucleaire ambities van Iran op de lange termijn. Lewis zegt dat de aanval "tactisch briljant, maar strategisch onvolledig" was, omdat Iran nog steeds over nucleair materiaal beschikt dat verrijkt kan worden tot wapenkwaliteit. "Ze hebben nog steeds ondergrondse faciliteiten waar ze dat zouden kunnen doen, en ze hebben nog steeds de mogelijkheid om centrifugeonderdelen te produceren, dus ze kunnen de centrifuges voor die faciliteiten nog steeds maken."

Wat de beoordeling van de schade aan Fordow nog ingewikkelder maakt, is dat satellietbeelden van begin vorige week een aanzienlijke hoeveelheid activiteit op de locatie laten zien, waaronder meer dan een dozijn vrachtwagens die erheen en weer reden. "Ik denk dat er verdedigingsoperaties gaande waren", zegt Rodgers. "Ze hebben die vrachtwagens waarschijnlijk ingezet om de tunnelingangen af ​​te sluiten en te beschermen tegen aanvallen." Het is ook mogelijk dat Iran vóór de aanval nucleair materiaal uit de faciliteit heeft kunnen halen, waardoor het nut van de bombardementen beperkt is gebleven.

Uiteindelijk is het Iraanse nucleaire programma waarschijnlijk "beschadigd", zegt Lewis. "Het is niet geëlimineerd."