Ze vertrokken als kinderen en keren nu, ruim 30 jaar later, terug naar Rwanda, hun land.

Honderden Rwandese vluchtelingen die de genocide van 1994 ontvluchtten en zich in het noordoosten van de Democratische Republiek Congo (DRC) vestigden, zijn sinds begin 2025 teruggekeerd naar Rwanda op basis van een overeenkomst tussen de Rwandese en Congolese autoriteiten, onder auspiciën van de Hoge Commissaris van de Verenigde Naties voor Vluchtelingen (UNHCR). Afgelopen zaterdag werden 360 van hen, voornamelijk vrouwen en kinderen, gerepatrieerd in een operatie die werd geïntensiveerd na de bezetting van de Congolese steden Goma en Bukavu in januari en februari door de door Rwanda gesteunde rebellengroep M23 .

"We zijn verheugd onze landgenoten te mogen verwelkomen. Ze vormen een waardevolle arbeidskracht voor de ontwikkeling van het land", aldus Prosper Mulindwa, de Rwandese burgemeester van Rubavu, nadat verschillende bussen de vluchtelingen naar zijn stad vlakbij de grens hadden gebracht, aldus Associated Press (AP) en NPR . Voorlopig zijn ze ondergebracht in een tijdelijk transitcentrum totdat ze elders in hun thuisland kunnen re-integreren. De Verenigde Naties hebben zich ten doel gesteld om in de komende maanden ongeveer 2.000 mensen naar Rwanda te repatriëren. Dit is onderdeel van een overeenkomst die sinds het begin van het jaar de terugkeer van ongeveer 1.500 mensen mogelijk heeft gemaakt, aldus UNHCR.

De meeste vluchtelingen komen uit Karhenga, waar ze al jaren wonen. De afgelopen maanden hadden ze echter de buitenwijken van Goma bereikt, op de vlucht voor de gevechten tussen de M23 en het Congolese leger. De rebellengroep, die Goma sinds eind januari bezet, had hen verhinderd naar hun huizen terug te keren, maar had hen wel toegestaan ​​zich te vestigen in het Sake-kamp voor ontheemden , ongeveer 20 kilometer van de stad.

"Ik was 10 jaar oud toen ik tijdens de genocideoorlog uit Rwanda vluchtte naar de Democratische Republiek Congo. Mijn vader en moeder werden vermoord. Bij aankomst werd ik opgevangen in het vluchtelingenkamp Mugunga voordat ik werd overgebracht naar Karhenga, in het Masisi-gebied", vertelde Gisèle Tuyisenge Nsabimana, een 41-jarige moeder van zeven, aan Agence France-Presse (AFP), volgens de Journal de Kinshasa.

De bezetting van het gebied door de M23 dwong haar echter opnieuw te verhuizen. "Ik moest naar Sake, waar de M23-soldaten me kwamen zoeken. Ze brachten ons naar het stadion en vervolgens naar het hoofdkwartier van de UNHCR. Hier zijn we nu, klaar om de grens over te steken en terug te keren naar Rwanda. Ik heb al een tijdje geen voet meer in mijn land gezet, maar ik heb een familielid dat in Ruhengeri woont. Ik hoop me daar te vestigen," voegde hij eraan toe.

Na de genocide in Rwanda in 1994, waarbij een miljoen Hutu's en gematigde Tutsi's werden vermoord, vluchtten honderdduizenden mensen naar het naburige Congo. De meesten keerden twee jaar later terug, toen Rwandese troepen Congo binnenvielen. Duizenden burgers, Hutu-paramilitairen en voormalige soldaten, van wie sommigen betrokken waren bij de genocide, bleven echter in Congo achter en sommigen sloten zich aan bij het Congolese leger. De Rwandese autoriteiten beschuldigen hen ervan dat zij aan de basis staan ​​van destabilisatiepogingen en dat zij de kiem vormen van de gewapende groep Democratische Krachten voor de Bevrijding van Rwanda (FDLR), die zij als een bedreiging beschouwen.

Meer dan 100.000 Rwandese vluchtelingen zijn al naar hun land teruggekeerd, maar tien jaar geleden werd er een overeenkomst getekend tussen de twee landen en de UNHCR om de terugkeer van degenen die in Congo zijn achtergebleven, te vergemakkelijken.

De recente bezetting van grote gebieden in het noordoosten van Congo door de door Rwanda gesteunde M23-rebellen, die een Tutsi-meerderheid vormen, heeft ervoor gezorgd dat duizenden burgers die midden in dit langdurige conflict zaten, naar hun thuisland konden terugkeren. Sommigen van hen vertrokken als kind of werden geboren in Congo, zoals Nyirakajumba Twizere. "Ik had nooit gedacht dat deze dag zou komen", vertelde hij aan AP in een toespraak die door NPR werd gerapporteerd . "Ik ga eindelijk terug naar het land van mijn voorouders."

Ondertussen vreest de M23 dat de ontheemden en vluchtelingenkampen rond Goma, waar meer dan een half miljoen mensen wonen, een toevluchtsoord voor een opstand zouden kunnen worden. Daarom probeert zij het vertrek te faciliteren van iedereen die zij als medeplichtigen van de FDLR beschouwt. Afgelopen maart bracht hij twintig vermoedelijke militanten van deze gewapende groepering over naar Rwanda. Ze droegen uniformen van het Congolese leger. De autoriteiten in Kinshasa beschuldigden hem ervan dat het om een ​​propagandacomplot ging.

De meeste vluchtelingen komen uit Karhenga, waar ze al jaren wonen. De afgelopen maanden hadden ze echter de buitenwijken van Goma bereikt, op de vlucht voor de gevechten tussen de M23 en het Congolese leger.

Vorige week vervoerde de M23 181 Rwandezen die "illegaal" waren gedeporteerd uit de stad Goma, zoals Willy Ngoma, de militaire woordvoerder van de rebellen, hen beschreef, aldus AFP en de Journal de Kinshasa. Ze hadden allemaal Congolese documenten, maar M23 beweert dat deze vervalst waren.

Het conflict tussen de door Rwanda gesteunde M23 en het Congolese leger escaleerde eerder dit jaar, wat leidde tot een ernstige humanitaire crisis en tienduizenden nieuwe ontheemden in het noordoosten van Congo. Beide landen zijn momenteel verwikkeld in onderhandelingen met meerdere partijen om een ​​vredesakkoord te bereiken. Er zijn twee vredesonderhandelingen gaande: één in Qatar en de andere in Washington, onder bemiddeling van de Verenigde Staten. In ruil daarvoor hopen de Verenigde Staten bevoorrechte toegang te krijgen tot strategische mineralen die in overvloed aanwezig zijn in de regio, zoals lithium, kobalt en tin, die essentieel zijn voor de technologische industrie.

Dinsdag verzekerde de voorzitter van het Congolese parlement, Vital Kamerhe, dat de inhoud van deze overeenkomsten door afgevaardigden zal worden beoordeeld voordat ze worden ondertekend en dat er geen concessies zullen worden gedaan aan de territoriale integriteit van de DRC of dat de minerale hulpbronnen van het land zullen worden geplunderd.