Oorlog in Oekraïne: schrijfster Victoria Amelina weer tot leven gewekt door haar dagboek

Op 23 juni 2023 stuurde de Oekraïense schrijfster Victoria Amelina een vriendin het bestand van het boek waaraan ze werkte. "Wie weet welke raket mij in Cherson raakt. Kunt u dit document voor de zekerheid bewaren?" " had ze hem gevraagd. Ze bereidde zich voor om de getuigenis te verzamelen van de weduwe van de dirigent Joeri Kerpatenko, die 500 km ten zuiden van Kiev door Russische troepen werd gedood.

Haar voorzorgsmaatregel zou tragisch genoeg uitpakken: op 1 juli overleed Victoria Amelina aan haar verwondingen na een bomaanslag in een restaurant waar ze een pizza deelde met Colombiaanse schrijvers. Niet in de stad Cherson, zoals ze zich had voorgesteld, maar in Kramatorsk, in het oosten van Oekraïne, waar ze zich had aangesloten bij haar collega's uit Zuid-Amerika. Ze was 37, had een elfjarige zoon en de ambitie om 'een boek te schrijven met verslagen over de mensen die de oorlog documenteren'.

Een oorlogsdagboek in het Engels

Nog geen twee jaar later ging zijn wens in vervulling. In Frankrijk, maar ook in het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten, verschijnt deze maand het boek dat haar na haar dood bezighield: Watching Women Watch War (1), bijna 400 pagina's in het Engels geschreven, alsof het de bedoeling is om vrouwen over de grenzen heen te lokken.

Daar ontmoeten we Ievheniia Zakrevska, een beroemde advocate die een militair uniform aantrok om zich bij het front aan te sluiten. Iryna Dovhan, een schoonheidsspecialiste die vijf dagen lang werd gemarteld door pro-Russische troepen, werd als trofee tentoongesteld en vervolgens bevrijd dankzij een foto in de New York Times die de hele wereld raakte. Of Casanova, een onderzoeker naar oorlogsmisdaden voor een NGO, die zich achter dit pseudoniem verschuilt alsof ze deze "idyllische Oekraïense visie van een huis te midden van kersenbomen, de casa nova" , waar ze zich vóór de oorlog wilde vestigen, tot leven wil brengen. Zoveel vrouwen die patriotten werden na de invasie van Moskou, werden door Victoria Amelina ondervraagd tijdens haar onderzoek naar Russische misdaden.

Een postuum eerbetoon

Net als de 'heldinnen' veranderde de oorlog de rijzende ster van de Oekraïense literatuur. Toen ze op het toneel verscheen, had de schrijfster al meerdere romans en een kinderboek geschreven, een literair festival georganiseerd en verschillende prijzen gewonnen. Maar gedreven door haar verlangen naar rechtvaardigheid legde ze op 24 februari 2022 de pen van haar roman neer om bewijs en getuigenissen te verzamelen over de wreedheden die in Oekraïne zijn begaan. Zijn hoop: dat de daders ooit voor een internationaal tribunaal verschijnen.

Onvoltooid maar al wel rijk, is zijn werk vastgelegd in dit oorlogsdagboek dat zijn familieleden, verzameld in een “redactiecomité”, graag wilden publiceren om het weer tot leven te brengen. Zoals ze zelf in 2023 deed met de schrijver Volodymyr Vakoulenko. Voordat hij door de Russische strijdkrachten werd gevangengenomen en doodgeschoten, had hij zijn kroniek van het conflict verstopt onder een kersenboom in zijn tuin. Een paar maanden later groef Victoria Amelina het samen met de vader van de overledene op, waarna ze het aan de plaatselijke bibliotheek overhandigde en liet publiceren. Een postuum eerbetoon dat twee jaar later ook voor hem zou gelden.