“Ik dacht dat het onzin was”: Mikel Guerendia(i)n of het onwaarschijnlijke verhaal van deze Bask die Armeens international werd
Mikel Guerendiain, een Bask uit Saint-Pée-sur-Nivelle, tweede rij in Nafarroa, heeft geen enkele connectie met Armenië. In 2006 werd deze neef van Maxime Lucu geselecteerd voor het kleine Kaukasische land. De reden? Een typefout in zijn naam en officials die op zoek waren naar spelers. Een verhaal over genocide, verborgen wapens en Zweedse nachtclubs.
Een typefout kan erg gênant zijn. Ik herinner me nog deze e-mail, gericht aan een correspondente van "Sud Ouest", waarin ze haar vroeg mijn collega niet te vergeten in haar berichten: "Vergeet niet ons allebei in je mond te nemen." [Lange stilte] Jaren later voel ik nog steeds schaamte over mijn rug lopen. Er had natuurlijk "lus" moeten staan.
Sommige typefouten kunnen een lot veranderen. Mikel Guerendiain kan daarvan getuigen. Zonder de fout van een perscorrespondent zou deze 43-jarige rasechte Bask geen vijf interlands voor Armenië hebben gespeeld, een land waarmee hij geen banden van herkomst heeft. Deze hardwerkende voormalige tweedelijnsspeler, nu voorzitter van de club in zijn dorp Saint-Pée-sur-Nivelle in Regionale 1 , speelde in 2006 voor Nafarroa.
De vele wedstrijdformulieren van Nafarroa, waarin altijd een spelfout in de achternaam Guerendiain voorkomt. 
De vele wedstrijdformulieren van Nafarroa, waarin altijd een spelfout in de achternaam Guerendiain voorkomt. 
De vele wedstrijdformulieren van Nafarroa, waarin altijd een spelfout in de achternaam Guerendiain voorkomt. 
De vele wedstrijdformulieren van Nafarroa, waarin altijd een spelfout in de achternaam Guerendiain voorkomt. 
De vele wedstrijdformulieren van Nafarroa, waarin altijd een spelfout in de achternaam Guerendiain voorkomt. 
De vele wedstrijdformulieren van Nafarroa, waarin altijd een spelfout in de achternaam Guerendiain voorkomt. 
De vele wedstrijdformulieren van Nafarroa, waarin altijd een spelfout in de achternaam Guerendiain voorkomt.
Jean-Léon Hirigaray volgde destijds de beproevingen van de Fédérale 1-club, ontstaan uit de fusie tussen US Garazi en US Baigorri, voor "Midi Olympique". "Noem me maar Lalou," zegt de 78-jarige gepensioneerde. "Ik mag Léon eigenlijk niet, hij klinkt als de koning der idioten." Lalou gaat ervoor. Bijna wekelijks wordt Guerendian tot de beste gerekend. En niet Guerendiain. Sommigen zetten de puntjes op de i, Lalou vergeet ze volledig. "Het klopt dat ik het spontaan zonder de laatste "i" had geschreven," geeft hij toe, verrast door de reden van ons telefoontje. De nieuwe Armeense klank van de achternaam leidde achttien jaar eerder tot een al even onwaarschijnlijk telefoontje.
"Wie is deze man?""Ik vond het onzin," glimlacht Mikel Guerendiain. Zittend op het terras van Rocio in Anglet, met koffie in de hand, neemt hij de telefoon op. Aan de andere kant van de lijn zit Marc Abanozian, de bondscoach van Armenië. Het kleine Kaukasische land, een voormalige Sovjetrepubliek, is bezig met het samenstellen van een rugbyteam voor de European Nations Cup dankzij de diaspora in Frankrijk en de steun van Michel Tachdjian.
Foto Pablo Ordas
Het doel? Deelnemen aan het WK 2007 in Frankrijk. De voormalige Franse international (3 caps), Frans kampioen met de wielersport in 1990, schakelde zijn netwerken in om financiering voor zijn thuisland te vinden. Patrick Devedjian, voormalig voorzitter van de Conseil Général des Hauts-de-Seine, werd benaderd. Brother Printers, partner van Stade Français, prijkte op het nationale shirt. Het team kreeg zelfs een trainingskamp in Marcoussis.
"We kwalificeerden ons niet, maar we promoveerden wel van Divisie 3D naar Divisie 3A", herinnert Raffi Yeramian (65) zich. Daarboven waren er slechts twee niveaus: Divisie 1, met Georgië, Roemenië en Portugal, en daarna de Six Nations-teams. Om hogerop te komen, had de toenmalige vicevoorzitter van de Armeense federatie spelers nodig.
"Ik heb minstens drie weken lang hele dagen, dagenlang, de dossiers van de Franse federatie doorgespit op zoek naar namen die eindigen op 'ian'", zegt de man die zijn werk aan de kant had gezet om zich aan deze missie te wijden. "We hebben elke mogelijke speler geselecteerd", lacht Marc Abanozian, 60, die in Mandelieu (Alpes-Maritimes) woont. "We hadden geen keus, dat was alles wat we hadden."
"We hadden hem niet in de selectie van de federatie." En dat is niet voor niets, want Mikel is net zo Armeens als Richie McCaw, die officieel niet meer speelt.
Derde rij Laurent Hairabetian (Bègles) en flyhalf Frédéric Boyadjian (Grenoble) maken deel uit van het avontuur. "We hadden jongens uit de Top 16 of Pro D2, maar ook uit de eerste divisie," zegt de manager. "Maar ik zat helemaal in de problemen op de tweede rij. Ik keek elke week naar "Midol" om te kijken of er jongens beschikbaar waren. Twee of drie keer viel de naam van Guerendian. Wie is die kerel? We hadden hem niet in de selectie van de federatie."
Foto Pablo Ordas
En terecht, Mikel is net zo Armeens als Richie McCaw, die officieel uit de sport was. "Ik heb mijn vader nog steeds gevraagd of we een afkomst hadden," glimlacht Guerendiain, 24 jaar oud ten tijde van het incident. "Geen. Ik heb geweigerd." Abanozian dringt aan: "Maak je geen zorgen, we ruilen twee letters!" Het verhaal begint. De jonge verkoper ontvangt de complete Serge Blanco-uitrusting: pak, stropdas, tas en shirt.
Het beste met natte vingers"Het verbaast me niet dat ik de inspiratiebron ben voor de internationale carrière van een speler," zegt Lalou Hirigaray ondeugend. Het werk is eigenlijk collectiever, volgens de archieven van "Midi Olympique". Guerendiain wordt op vrijwel alle mogelijke manieren door freelancers beschreven, en zelden op de juiste manier. Wat wel waar is, is zijn vaste plaats bij de "beste" van Nafarroa. "Ik weet niet waarom, maar de oude man die de artikelen schreef, moet me echt aardig hebben gevonden," zegt Senpertar, neef van Maxime en Ximun Lucu, verbaasd. De werkelijkheid is iets prozaïscher.
"Ik ga niet zeggen dat hij een gemiddelde speler was, dat zou oneervol zijn", legt Lalou uit tussen twee opmerkingen over de efemeriden en het gebrek aan diversiteit in de pelota-wedstrijden in "Sud Ouest". "De tweede rijen zijn een beetje anoniem. Ik heb geen sterke herinneringen aan hem. Ik wist dat hij er was toen ik hem zag aankomen met zijn bedrijfswagen met het Delzongle-logo (zijn voormalige werkgever). Verder waren de aanvallers bij Baigorri vaak de beste. Ik zou het eigenlijk niet moeten zeggen, maar ik heb niet altijd dezelfde spelers bij de besten gezet, zodat iedereen tevreden zou zijn. Er waren er acht, ze verdienden het allemaal." En Guerendiain nog iets meer, met zijn selectie.
Behalve dat het zijn tijd verspilde en ten koste ging van zijn privéleven, was er niets te winnen. Hij ging er 300% voor.
De verantwoordelijkheid is niet alleen journalistiek. Yoan Anthian speelde een belangrijke rol. Als flyhalf voor Saint-Jean-de-Luz in de Fédérale 1 kent hij Mikel van de rugbyvelden en dorpsfeesten. Als Armeens international fluistert hij zijn naam ook tegen Abanozian. "Ik dacht ook dat hij Guerendian heette," zegt de man die net zo min Armeense voorouders heeft als zijn Baskische vriend. "Het kon geen kwaad om het te proberen." De twee gaan er helemaal voor. Echt waar. "We kenden niemand, maar het voelde als familie. En met Mikel kwamen we elkaar niet lastigvallen. We waren superenthousiast. We wilden degenen die niet op hun best waren, een hart onder de riem steken."
Abanozian bevestigt, dit keer met een typefout in de voornaam. "Miguel [sic] werd verleid door het menselijke avontuur. Behalve dat het zijn tijd verspilde en ten koste ging van zijn privéleven, viel er niets te winnen. Geen wedstrijdbonus. Alleen de reiskosten werden vergoed. Hij stortte zich er 300% op." "Het is nog steeds leuk om met een nationale ploeg te reizen en naar Zweden te gaan!" voegt Yeramian eraan toe. Hij heeft helemaal gelijk.
Schrik op OrlyGuerendia(i)na's eerste selectie vond plaats in Helsingborg. "Ik dacht: 'Wat overkomt mij? Het is geweldig, maar ik ben toch online gaan kijken waar het was. Ik kom uit Saint-Pée, het is niet de achterkant van de wereld, maar ach, ik heb niet veel gereisd." Aangekomen op Orly kromp zijn twee meter. De bond had hem een ticket op Guerendia's naam gekocht. Zijn paspoort was één letter langer. "Het is goedgekeurd, maar ik voelde me niet zo goed."
Foto's MG/DR
Hij voelt zich nauwelijks meer op zijn gemak als het aankomt op de ontmoeting met zijn "landgenoten". De eerste vragen volgen elkaar in rap tempo op: "De genocide van 1915-1916, je grootouders, je geschiedenis..." Guerendiain blijft vaag. "Het gekke is dat er een Baskisch lied is waar ik dol op ben, "Baldorba" van Benito Lertxundi. Eén couplet gaat over het Armeense volk. Dit lied vergezelde mijn vader naar zijn begrafenis, een paar maanden na mijn eerste selectie." De man ziet het als een teken.
Foto Pablo Ordas
Nicolaas de Haas
Eerste training: de commando's aan de zijlijn zijn in het Armeens. "Jek louch", "Jek melek"... De tweede lat die Saint-Pée-sur-Nivelle , Saint-Jean-de-Luz en Anglet passeerden, doet de ogen wijd opengaan. Nog wat meer bij terugkeer op het veld. "Ze kwamen uit Armeense bodem om te bidden. Ik was daar heel respectvol over, maar ook een beetje beschaamd. Ik heb van de gelegenheid gebruikgemaakt om mijn bandjes te maken." Tijdens het volkslied zingt hij niet, hij staat rechtop als een "i". Degene die ontbreekt?
"Ze haalden Armeense bodem tevoorschijn om te bidden. Ik schaamde me een beetje. Ik maakte van de gelegenheid gebruik om mijn bandjes te laten vervangen."
Op het veld verpletterde Zweden Armenië (24-0). Ze zouden in drie jaar tijd drie nederlagen (Zweden, Andorra, Denemarken) en twee overwinningen (Zweden, Zwitserland) incasseren. Maar de essentie ligt ergens anders. De ervaring is meer menselijk dan sportief. En ook een beetje feestelijk. "Na de wedstrijd had het personeel een VIP-ruimte gereserveerd in een van de grootste clubs in Helsingborg. Net als de grote teams. En voor het eerst in mijn leven voelden we dat de vrouwen geïnteresseerd waren, misschien meer in het pak en de stropdas dan in onze rugbyvaardigheden. Er gebeurde niets, maar ik had het gevoel dat ik interessanter was dan normaal. Vier dagen later, toen ik terugkeerde naar het dorp in Saint-Pée-sur-Nivelle, keek niemand naar me, niemand stopte, niemand lette op me."
Mikel Guerendiain tackelt tijdens een wedstrijd met Armenië tegen Zweden, in Bourgoin-Jallieu. 
Mikel Guerendiain (2e van links) met Armenië tijdens een wedstrijd tegen Zweden, in Bourgoin-Jallieu. 
Mikel Guerendiain tijdens een wedstrijd met Armenië tegen Zweden, in Bourgoin-Jallieu. 
Mikel Guerendiain (nr. 4) tijdens een wedstrijd met Armenië tegen Zweden, in Bourgoin-Jallieu.
Hij zal zich kunnen troosten in de ogen van Abanozian: "Miguel [sic], ik heb echt waardering voor hem als persoon en speler. Hij was erg rugby-minded, heel waardevol voor mij, omdat sommigen drie linkerhanden hadden. Hij was een knappe kerel, die nergens bang voor was, kortom, een tweede rij zoals we die graag hebben. Hij zette zijn hoofd op het veld en was respectvol en vol nederigheid daarbuiten." Yeramian beaamt: "We waren erg blij dat we hem hadden, want soms hielp hij zelfs als nummer 8." Het was tegen Denemarken. "Ze probeerden me in de derde rij tijdens mijn eerste jaar bij Saint-Jean-de-Luz. Een ramp."
Aznavour, pistool en Pierre CamouDe terugwedstrijd tegen Zweden vond in 2007 plaats in Bourgoin-Jallieu. Pierre Martinet, een compromisloze cateraar en voorzitter van de CSBJ, trakteerde zijn gasten op een feestmaal. Het stadion van Pierre-Rajon werd voor de gelegenheid geschonken. Armenië won met 16-12. De avond eindigde in een Berjallie-nachtclub, tussen Milloud, Boyet, Frier en Raschi, een Guerendiain-lookalike volgens zijn vrienden. "Ze hebben me echt geplaagd." Bijna net zo erg als na de dood van Charles Aznavour in 2017: "Niet te verdrietig om oom?"
Tegenwoordig bestaat het Armeense nationale team niet meer. Guerendiain speelde zijn laatste interland in 2009. "Je voelde dat het onstabiel was, niet erg duidelijk. Er zat een grote man, Joeri Beglaryan, altijd achterin de bus, met een pistool in zijn jas." De man, de broer van de voormalige minister van Transport van het land, werd uiteindelijk door de politie gezocht. "We begrepen dat hij degene was die in de rij stond, maar we wisten niet echt wat hij deed, alleen dat hij eng was."
"Er was een grote man, Yuri Beglaryan, altijd achterin de bus, met een pistool in zijn jas. We wisten niet echt wat hij deed. Hij was gewoon eng."
Veel meer dan Pierre Camou, die hem desondanks had gesanctioneerd. Na een stortvloed aan blessures op de tweede rij kwam Guerendiains naam in 2010 in actie in de commissiefinale met Côte Basque, als voorprogramma van de Top 14-finale in het Stade de France. Met een glas whisky in de hand sprak de overleden voorzitter van de federatie, oorspronkelijk afkomstig uit Saint-Jean-Pied-de-Port, zijn veto uit: "We nemen Guerendiain niet aan, hij speelt liever wedstrijden met lamsvlees en bonen." Of het verhaal van een Bask die in zijn land geen international kon zijn.
Foto Pablo Ordas
De veertigjarige heeft nergens spijt van. Hij bijt alleen maar op zijn vingers dat hij de wedstrijd in Jerevan, de Armeense hoofdstad, heeft gemist. "De spelers gingen altijd naar deze symbolische plekken van de genocide." Een verhaal dat nu deel uitmaakt van zijn leven. "Ik weet niet echt hoe ik het moet zeggen, maar ik voel me Armeens. Ik ben Baskisch, natuurlijk. Maar gedurende die drie jaar van mijn leven heb ik me niet anders voorgedaan. Ben ik uiteindelijk geen Armeens? Ik geloof het echt."
Hij is niet de enige. Laatst, tijdens een lange ochtendloop ter voorbereiding op de marathon van Berlijn, reed er een auto naast hem. Het raampje ging open. Het was een vriend uit Baskenland: "Hoe gaat het, Aznavourian?"
Dit artikel werd oorspronkelijk gepubliceerd in november 2024 in “Raffut” nr. 10, verkrijgbaar bij de kiosk, via abonnement of in de online winkel “Sud Ouest”.
De Crea/SO-cel
