Het enige wat BBC-legende David Attenborough zegt dat de planeet kan redden, moet nu gebeuren

Don MacNeish, een natuurbeschermer die al jaren duikt voor de kust van het Schotse eiland Aran, was diep geschokt. Voor het eerst zag hij het verwoestende effect op de ooit ongerepte zeebodem van de weinig bekende, maar enorm destructieve visserijmethode: bodemtrawlen.

De techniek, waarbij een trawler een enorme metalen staaf over de oceaanbodem sleept en alles wat hij verstoort in een net duwt, laat een spoor van vernietiging achter. De sporen van de slachting zijn vanuit de ruimte te zien.

Bodemtrawlen is de vismethode waar je nog nooit van gehoord hebt en die een ware ravage aanricht in onze oceanen. "De eerste keer dat ik over een gebied dook waar net een baggerschip overheen was gegaan, was het hartverscheurend", zucht Don. "Allerlei dieren werden gewoon aan flarden geschoten. Het was alsof ik over de Hof van Eden zwom tijdens een nucleaire winter."

"Ze haalden gewoon de toekomst uit de zee, en de eilandgemeenschap zou alleen nog maar met wrakhout achterblijven. Het is moeilijk om mensen uit te leggen hoe overvloedig het hier ooit was en hoeveel er verloren is gegaan."

Gelukkig heeft Don nu de machtigste bondgenoot ter wereld in Sir David Attenborough, na zijn rol in zijn krachtige nieuwe documentaire Ocean. Deze documentaire bevat de allereerste beelden van bodemtrawlvisserij en wordt vanavond uitgezonden, voorafgaand aan de VN-Oceaanconferentie morgen in Nice. De documentaire, die de 99-jarige natuurbeschermer een van de belangrijkste films uit zijn carrière noemt, werd opgenomen in Turkije met de hulp van een samenwerkende overheid, en in Plymouth, als onderdeel van een streng gecontroleerd wetenschappelijk experiment uitgevoerd door de Marine Biological Association.

Het is echt hartverscheurend om te zien hoe de baggerboot elk levend wezen op zijn pad verbrijzelt en daarbij een giftige wolk sediment opwerpt. Keith Scholey, co-regisseur en uitvoerend producent van de film, zegt: "Ik herinner me nog dat ik de eerste schoten van de bodemvisserij terugkreeg en me misselijk voelde. Ik begon met duiken in de jaren 70, toen er nog ongerept zeemos voor de Britse kust lag. Maar de omvang van de vernietiging is nu echt verschrikkelijk. Wat we overhouden is puin."

Verwijzend naar de apocalyptische verwoesting van de oceaanbodem, zegt David: "Vanaf het oppervlak zou je niet weten dat dit gebeurt. Het bleef tot nu toe aan het zicht onttrokken. Maar bodemtrawlvisserij baant zich een weg over de zeebodem en verwoest bijna alles op zijn pad, vaak in de jacht op slechts één soort."

De schokkende waarheid is dat meer dan driekwart van de vangst van een bodemtrawler regelmatig wordt weggegooid. Zoals David zegt: "Een verspillendere manier om vis te vangen is moeilijk voor te stellen."

De enorme omvang van de bodemtrawlvisserij is adembenemend. Jaarlijks wordt een gebied ter grootte van het hele Amazonewoud omgeploegd. Een groot deel van de zeebodem wordt herhaaldelijk bevist, waarbij sediment wordt opgestoten en enorme hoeveelheden CO2 in de atmosfeer terechtkomen. Dit speelt op zijn beurt een enorme en zeer ongewenste rol in de opwarming van onze planeet.

Deze extreem schadelijke visserijpraktijk vindt duizenden keren per dag plaats, overal ter wereld. "Er zijn maar weinig plekken die hier veilig voor zijn", zegt David. "Er wordt jaarlijks zo'n 20 miljard dollar uitgegeven aan het ondersteunen van overbevissing op industriële schaal. Enorme fabrieken reizen nu de zee op. Ze werken dag en nacht, verder en sneller dan ooit. Het lijkt erop dat nergens verboden terrein is, zelfs niet op open zee."

Wat vooral zorgwekkend is, is dat ons hele leven afhankelijk is van de gezondheid van onze zeeën.

Helaas is bodemtrawlen niet de enige bedreiging voor onze wateren – 80 kilometer lange lijnen met haken en aas doden jaarlijks miljoenen haaien. We hebben inmiddels twee derde van alle grote roofvissen uitgeroeid. Haaien en schildpadden hebben de uitsterving van de dinosauriërs overleefd, maar zullen dit mogelijk niet overleven.

Een ander aspect dat onze oceanen in levensgevaar brengt, is ernstige overbevissing. Meer dan 400.000 geïndustrialiseerde schepen jagen nu in alle uithoeken van onze zeeën.

Ze speuren zelfs de wateren van Antarctica af, waar ze gulzig krill opzuigen, essentieel voor het voortbestaan ​​van blauwe vinvissen, pinguïns en andere soorten. "Nu er zo weinig vis meer in de oceaan is, zoeken we nu naar andere prooien in de verste uithoeken van de wereld", zegt David. Gigantische vissersboten, enkele van de grootste industriële eenheden op zee, "zuigen honderden tonnen krill in enorme netten. Het wordt vervolgens gekookt en verwerkt voor viskwekerijen, natuurvoeding en sinds kort ook voor dierenvoer.

Hoe kunnen wilde dieren hiermee concurreren? Sommigen beweren dat dit duurzaam is, maar we zijn nu misschien wel de fundamenten van een heel ecosysteem aan het wegnemen.

Deze praktijken hebben ook het ernstige gevolg dat veel zeevogelkolonies op de rand van uitsterven staan, waardoor de gehele voedselketen in gevaar komt.

Toch is alle hoop niet verloren. Er worden voortdurend nieuwe jungles van reuzenkelp ontdekt, het hoogste levende element in de oceaan. Ze begrenzen nu een kwart van de kustlijnen ter wereld. De doorbraak is dat ze veel meer koolstof absorberen dan regenwouden op het land.

Nog positiever is dat recente ontwikkelingen aantonen dat de oceaan zich veel sneller kan herstellen dan wetenschappers ooit voor mogelijk hielden.

Dit wordt bevestigd door het feit dat het al op veel verschillende plaatsen ter wereld is gebeurd. Zo werd op de Kanaaleilanden voor de kust van Californië, een gebied waar meer dan 200 jaar intensief op zeedieren werd gejaagd, besloten de visserij in een reservaat van 770 vierkante kilometer te staken.

Het resultaat is dat in deze No Take Zone de balans van de natuur is hersteld. "In slechts vijf jaar tijd bloeiden de bossen weer op en ontstond er een bruisende buurt", zegt David.

En wat net zo belangrijk was, was dat de vissen, doordat ze niet gejaagd hoefden te worden, de tijd hadden om veel groter te worden en jongen te krijgen. Die konden wegzwemmen en zich buiten de verboden zone vestigen.

"Als het beschermen van een klein deel van de zee tegen visserij zo'n groot effect heeft, stel je dan eens de mogelijkheden voor om dat over veel grotere gebieden te doen", reflecteert David. "Wanneer we de oceaan tijd en ruimte geven, herstelt hij zich sneller en op grotere schaal dan we ooit voor mogelijk hadden gehouden. Hij heeft de kracht om nog verder te gaan om zichzelf te verdedigen tegen de grootste bedreigingen van onze tijd."

Tijdens de VN-Oceaanconferentie van morgen worden afgevaardigden van alle landen opgeroepen om mariene beschermingsgebieden te creëren die tegen 2030 30% van hun wateren beslaan. In het Decennium van de Oceaan van de VN zou dat onze zeeën een enorme en broodnodige impuls geven. Momenteel is minder dan 3% ervan beschermd.

Het is niet meer dan terecht dat Sir David het laatste woord heeft. "Het is mijn grote hoop dat we de oceaan niet langer zien als een donkere en verre plek die niets met ons land te maken heeft, maar als de levensader van ons thuis. Ik weet zeker dat niets belangrijker is," zegt hij.

"Want als we de zee redden, redden we onze wereld."

Ocean with David Attenborough wordt vanavond om 20.00 uur uitgezonden op National Geographic, als onderdeel van Wereld Oceanendag. De serie is te zien op Disney+.