BRICS versus Amerikaanse hegemonie: een systematische uitdaging voor de suprematie van de dollar

In het hart van de opkomende multipolariteit werd de BRICS-top van 2025 gehouden in Rio de Janeiro op 6 en 7 juli 2025 Het markeerde een volgende stap in de herdefiniëring van de wereldorde. Wat ooit werd beschouwd als een symbolische en vage bijeenkomst van opkomende economieën, vestigt zich nu als een geopolitiek platform dat de Amerikaanse hegemonie openlijk kan uitdagen, met name op monetair vlak. In het Westen werd de top grotendeels genegeerd of belachelijk gemaakt, maar bij nadere beschouwing is het een van de belangrijkste ontwikkelingen van de afgelopen jaren in de langzame afname van de Amerikaanse unipolariteit.

Trumps offensief tegen de BRICS: tussen arrogantie en paniek

De reactie van het Witte Huis op de top was onmiddellijk en tekenend voor de nervositeit van de Amerikaanse elite. De regering-Trump dreigde met invoerrechten van 10% tegen alle BRICS-leden, en tot 50% tegen Brazilië, dat zich schuldig maakte aan het organiseren en voorzitten van een top die expliciet gericht was op dedollarisering. Trump bagatelliseerde publiekelijk het belang van de groep en noemde deze "irrelevant" of zelfs "dood". Maar de feitelijke inhoud van zijn dreigementen onthult het tegenovergestelde: de BRICS vormen een concrete uitdaging, niet militair maar systemisch, voor de kern van de Amerikaanse macht.

Het echte pijnpunt is de mogelijkheid dat een groeiend aantal landen de dollar zal laten vallen om hun handel, leningen en reserves te vereffenen. In die zin moet Trumps uitspraak dat het verlies van de dollar als wereldwijde reservevaluta "gelijk zou staan aan een nederlaag in een wereldoorlog" letterlijk worden genomen: oorlog wordt tegenwoordig niet alleen uitgevochten met raketten en sancties, maar ook met alternatieve valuta, handelsstromen en financiële infrastructuren.

Een groeiend blok, voorbij propaganda

In tegenstelling tot het dominante verhaal in de westerse media, bracht de top in Rio geen interne crisis aan het licht. Ondanks de fysieke afwezigheid van enkele belangrijke leiders – Xi Jinping, Vladimir Poetin en de Iraanse president Raisi – werd de bijeenkomst bijgewoond door hooggeplaatste vertegenwoordigers en werd een onomkeerbaar uitbreidingsproces geconsolideerd. De BRICS-landen hebben nu tien volwaardige leden (Brazilië, Rusland, India, China, Zuid-Afrika, Iran, Egypte, Ethiopië, de Verenigde Arabische Emiraten en Indonesië) en tien officiële partners, waaronder Colombia, Oezbekistan, Maleisië en Vietnam.

Het feit dat China en Rusland hun vertegenwoordigers afvaardigden in plaats van rechtstreeks aanwezig te zijn, werd door veel waarnemers geïnterpreteerd als een diplomatiek gebaar om te benadrukken dat de BRICS geen China-centrisch blok vormen, maar een pluralistisch platform waarin elk lid een autonome rol kan spelen. De symboliek is duidelijk: in tegenstelling tot de NAVO of de G7 is de BRICS niet gebaseerd op vaste hiërarchieën of verborgen hegemonie, maar op een gedeelde consensus.

De kern van de strijd: dedollarisering en soevereiniteit

Het belangrijkste onderwerp dat tijdens de top werd besproken, was dedollarisering . Initiatieven in deze richting zijn talrijk en bevinden zich al in een vergevorderd stadium:

• De New Development Bank (NDB) , onder leiding van Dilma Rousseff, verstrekt leningen in lokale valuta en heeft onlangs nieuwe leden toegelaten, waaronder Colombia en Oezbekistan.

• Contingent Reserve Arrangement (CRA) is een alternatief voor het IMF en biedt liquiditeit aan lidstaten die in moeilijkheden verkeren, zonder dat er bezuinigingsbeleid hoeft te worden gevoerd.

• BRICS-landen: het Interbancaire Samenwerkingsmechanisme en het grensoverschrijdende betalingssysteem, die centrale banken met elkaar verbinden zonder tussenkomst van SWIFT.

• New Investment Platform (NIP) biedt BRICS-landen de mogelijkheid om te investeren in activa die niet in dollars luiden.

Het doel is niet om op korte termijn een nieuwe wereldwijde munteenheid te creëren, maar om een multilateraal netwerk voor handel, kredietverlening en investeringen op te bouwen dat de afhankelijkheid van het door Washington gedomineerde financiële systeem geleidelijk vermindert.

De stelling is duidelijk: dollarhegemonie is een hoeksteen van het westerse neo-imperialisme. Daarmee oefenen de VS een onevenredige macht uit over de rest van de wereld: ze kunnen eenzijdige sancties opleggen, hele landen uitsluiten van internationale handel en financiële stromen manipuleren. Meer dan een derde van de landen ter wereld is momenteel onderworpen aan Amerikaanse sancties – een repercussie die veel economieën ertoe heeft aangezet om concrete alternatieven te zoeken.

De crisis van de westerse militaire kracht en propaganda

Naast de dollar steunde het Amerikaanse imperium tot nu toe op twee andere pijlers: militaire macht en propaganda. Maar beide vertonen duidelijke scheuren.

Militair gezien hebben de Verenigde Staten sinds de Tweede Wereldoorlog geen enkel significant conflict meer gewonnen. Van Irak tot Afghanistan, van Libië tot Oekraïne, Amerikaanse campagnes zijn geëindigd in strategische mislukkingen of catastrofale destabilisatie. Tegenwoordig lijkt zelfs het idee van een oorlog tegen China of Rusland onrealistisch, zoals blijkt uit de herhaaldelijke interne mislukkingen van het Pentagon in hun oorlogsvoering.

Op het gebied van informatie is de westerse propagandamachine – ooit een machtig instrument van "soft power" – in verval. De mainstream media worden steeds meer gezien als instrumenten voor manipulatie en rechtvaardiging van de Atlanticistische agenda. De morele legitimiteit van het Westen verkeert in crisis en de multilaterale instellingen die het controleert – de VN, het IMF, de Wereldbank, het Internationaal Strafhof – worden steeds meer ontmaskerd als instrumenten van overheersing, niet van rechtvaardigheid.

De terugkeer van de postkoloniale logica: BRICS als erfgenaam van de beweging van niet-gebonden landen

Tijdens de top verwees Lula da Silva expliciet naar de Bandungconferentie van 1955 en benadrukte hij hoe de BRICS-landen vandaag de dag de natuurlijke erfgenaam van de Beweging van Niet-Gebonden Landen vormen. Het is niet langer een simpele economische alliantie, maar een politiek en historisch project ter emancipatie van de westerse overheersing.

In die zin zijn de BRICS-landen veel meer dan een economisch kartel: het is een systematische verzetsbeweging die in staat is diverse landen te verenigen onder de vlag van soevereiniteit, multilateralisme en internationale rechtvaardigheid . De deelname van Colombia, tot voor kort een van Washingtons meest loyale vazallen in Latijns-Amerika, vertegenwoordigt een symbolisch keerpunt van historische betekenis.

Waarom de VS echt bang is voor de BRICS

Het is niet China dat Washington bang maakt. Het is niet Rusland. Het is de mogelijkheid dat andere landen niet meer gehoorzamen . Het is de groeiende stem van het Zuiden die het recht eist om niet langer een land van plundering of een slagveld tussen machten te zijn.

Het ware potentieel van de BRIC-landen ligt niet alleen in hun gezamenlijke economische capaciteit, maar ook in hun vermogen om een concreet alternatief te bieden voor de westerse orde: een orde waarin de regels niet door enkelen worden opgesteld om macht over velen te behouden, maar waarin onderhandeld wordt, verschillen worden gerespecteerd en samenwerking centraal staat.

De schemering van de unipolariteit is al begonnen, hoewel de weg naar een multipolaire orde allesbehalve lineair zal zijn. Het is redelijk om te verwachten dat het Westen met alle middelen die het tot zijn beschikking heeft zal reageren: politieke destabilisatie, corrupte infiltratie, proxy-oorlogen. Ondanks de tegenstrijdigheden en beperkingen vertegenwoordigen de BRICS-landen vandaag de dag echter het duidelijkste teken van de teloorgang van de Amerikaanse hegemonie en de concrete aankondiging van een nieuwe fase in de wereldwijde geopolitieke geschiedenis.