Sarah Scazzi's dagen tussen leugens en halve waarheden: hier is het onderzoeksboek van Ilenia Petracalvina

Het is donderdag 26 augustus 2010. Sarah, net 15 geworden, moet met haar nichtje Sabrina en haar vriendin Mariangela, het enige meisje met een auto, naar de kust. Bestemming Torre Colimena. De ontmoeting wordt de avond ervoor gepland: begin van de middag. Maar die dag, onder de brandende zon van Avetrana, op die vijfhonderd, zeshonderd meter die Sarahs huis scheiden van dat van haar nichtje, gebeurt er iets: Sarah verdwijnt. Heel Italië begint naar haar te zoeken. Honderden journalisten arriveren in het stadje in de provincie Tarente en tweeënveertig dagen lang hoopt iedereen het meisje te vinden. Op 6 oktober komt de tragische ontdekking van de waarheid: Sarah is dood en degenen die haar het leven hebben ontnomen, waren de mensen van wie ze hield en die haar familie waren. Onder die journalisten bevindt zich Ilenia Petracalvina, die vanaf dag één observeert, luistert, nieuws verzamelt en vijftien jaar later een verhaal vertelt vol diepe wrok en jaloezie. Ze is getuige van elke coup de theater die de verantwoordelijken voor de misdaad op hun beurt inzetten om de onderzoekers en ons weg te halen uit de put waarin een klein meisje was beland met een toekomst vol belofte. Van die tweeënveertig dagen wilde Petracalvina ons in een boek haar waardevolle getuigenis nalaten als verslaggeefster en vrouw. Ze reconstrueert de feiten van die dagen en een familiegevoel dat op een gegeven moment explodeert en waaruit een tragedie voortkomt.

U was geen ooggetuige van Sarahs moord, maar van die enorme machine van leugens, verhullingen van feiten en weerkaatste beschuldigingen, gebouwd door degenen die het lichaam hadden gedood en verborgen om het onderzoek te sturen en te misleiden en vooral om afstand te nemen van de waarheid. Besefte u, en zo ja, toen, dat journalisten en heel Italië, die in die dagen van angst voor de verdwijning van een klein meisje aan de televisie gekluisterd zaten, een script voordroegen en dat de draden van de plot van dit verhaal, in plaats van zich te ontvouwen, steeds meer in de war zouden raken om de gruwel te verbergen en niet te onthullen? Wanneer begreep u dat deze zaak, menselijk en professioneel gezien, u iets anders zou voorschotelen?

Niet meteen, het duurde even voordat ik me in het verhaal en de levens van al degenen die we als hoofdpersonen ontdekten, kon inleven. Maar wat volgens mij een keerpunt markeerde, een voor en na, waren de beschuldigingen die iemand onmiddellijk deed... aan de verzorger van Sarahs grootvader, dat "werken" aan het idee dat het meisje door de verzorger uit Italië meegenomen zou kunnen zijn, de wens om moeder Concetta te overtuigen, die doelbewuste oriëntatie van het onderzoek, het suggereren op wie de verdenkingen gericht moesten worden: dat was wat twijfels bij me opriep. Op dat moment vroeg ik me af: "Waarom?" "Waarom de publieke opinie, de onderzoekers, in één richting duwen?" Toen leek alles me steeds duidelijker te worden, van een reeks gedragingen, die slechts oppervlakkig onverklaarbaar waren, begreep ik de betekenis, de waarde ervan.

Sabrina en Cosima gedroegen zich dag in dag uit zo dat je je afvroeg: "waarom?", een specifieke intentie? Ik verzamelde zinnen die me meer dan andere bijbleven en ik begon me af te vragen: "waarom?" Vooral Sabrina, die het nieuws en de hypotheses verspreidde en het verdriet om de verdwijning van haar nichtje voor de camera's afwisselde met het verbergen van haar rode dagboek, er heel zorgvuldig op lettend dat alles verteld werd volgens wat ze zelf regelde en controleerde, haar overmatige blootstelling, haar gemak bij het kiezen van de interviews die ze gaf, het observeren van de ergernis die ze voelde bij sommige journalisten in vergelijking met anderen die misschien minder ongemakkelijk en beïnvloedbaar waren, zette me aan het denken! Mariangela, de vriendin met wie de twee nichten die middag naar het strand zouden gaan, was voor mij doorslaggevend. Ze hielp me de waarheid over de relatie tussen Sarah en Sabrina te begrijpen, het was er allemaal, de precisie van haar verhalen die graniet wordt. Sabrina's "Ze hebben haar meegenomen! Ze hebben haar meegenomen!" ..dit is het, ik herinner het me, het verontrustte me, wat voor waarde hadden die woorden nog een paar uur na Sarah's verdwijning?

De vernedering en de wond in Sabrina's gevoelens en trots als vrouw, veroorzaakt door Sarah's verhaal aan haar broer Claudio over die nacht waarop Ivano eerst had geprobeerd haar seksueel te benaderen en haar vervolgens had afgewezen, vormen voor de rechters, samen met jaloezie op die nicht die opgroeide en haar schoonheid begon te tonen en de aandacht trok van de man die ze wilde, het motief voor de misdaad. Het feit dat ze het voorwerp van roddels was en misschien bang was om in ieders mond te belanden in het kleine Avetrana, veracht door Ivano, heeft de zaken mogelijk versneld en een onbeheersbare woede bij Sabrina en Cosima losgemaakt. Hoe moeilijk is het om te zeggen dat in een deel van ons land het lot van vrouwen nog steeds wordt bepaald door hun imago en gecompromitteerd door roddels?

Het is moeilijk, maar het is waar. Kijk maar naar de macht van sociale media die ons bang maakt en kwetsbaarder maakt door ons imago te gebruiken en onze onzekerheden aan te vallen. Voor Sabrina kunnen we ons ook de pijn en woede voorstellen die het met zich meebracht dat Ivano dacht dat zij het was die over die nacht had verteld en dat de angst om hem teleurgesteld te hebben en voor altijd kwijt te zijn, een verwoestende wrok bij haar teweeg kon brengen. Voor een meisje uit een klein stadje kan het een sociaal nadeel zijn om het doelwit te worden van laster of roddels.

Welke gevoelens leefden er destijds op die plekken?

"In het begin waren de mensen geschokt door Sarahs verdwijning. Ze stonden emotioneel allemaal dicht bij moeder Concetta, maar ze voelden zich ook gedestabiliseerd omdat ze zich voor het eerst in het middelpunt van de nationale berichtgeving bevonden, gevolgd door miljoenen ogen, en dit verontrustte de kleine, stille gemeenschap van Avetrana. Toen de waarheid echter boven tafel kwam, overheerste de verontwaardiging, de wens om afstand te nemen van de Misseris, van dat theater van leugens en voortdurende en tegenstrijdige versies van de feiten. De inwoners van Avetrana schaamden zich voor de camera's, ze voelden zich beschadigd door dat verhaal dat voor altijd de naam had bezoedeld van een stad die zich plotseling in het middelpunt van de wereld voelde, ware het niet voor de moord op een jong meisje en een nare familieaffaire!"

Je hebt Sabrina en Cosima van dichtbij ontmoet en hun eerste reacties en woorden verzameld. Welke kracht verbindt hen en welke persoonlijkheidskenmerken onderscheiden hen?

Sabrina uitte zich onmiddellijk door interviews te organiseren en paden te suggereren. Cosima daarentegen, ondoorgrondelijk, was de stille regisseur van de gebeurtenissen. Niets leek haar te kunnen ontgaan, haar stiltes en grimassen waren welsprekend. Cosima imponeerde met haar aanwezigheid, haar vluchtige angst, in tegenstelling tot Concetta, wiens extreme kwetsbaarheid voelbaar was. Sabrina en Cosima zijn twee levens die zo nauw met elkaar verweven zijn dat ze in de gevangenis, naast hun gemeenschappelijke lot van veroordeling, ook de dagelijkse routine en de ruimte van de cel bleven delen.

De journalist neemt informatie en geeft die. Wat blijft er tussen dit nemen en geven nog over van de zaak Scazzi?

Ik denk dat ik de helft heb gegeven en verteld van wat ik begrepen heb, want wat ik heb gezien, waargenomen en gevoeld van de mensen en de theatraliteit van de personages kan niet in woorden worden vertaald. De scène waarin Michele door Cosima de garage in wordt geduwd, werd door mij "genomen", ik was erbij en ik geloof dat die scène het lot van het proces heeft bepaald, de inhoud ervan heeft gevormd.

Bedoelt u met uw boek dat de waarheid datgene is wat wij verschuldigd zijn aan de slachtoffers, in dit geval Sarah?

Ik denk dat ik eerlijk ben geweest en die 42 dagen heb beschreven waarin nog niemand begreep wat er gebeurd was en waarom. We moesten niet alleen uitzoeken wat er gebeurd was, maar wat er gaande was! Trouw blijven aan het verhaal van die beslissende dagen, dicht bij de verantwoordelijken voor zo'n wrede misdaad, is een plicht en onthult alles aan je.