Van automatisering tot kunstmatige intelligentie (AI): Italianen zijn steeds meer moe en bang: zo onthult het OESO-rapport onze technologische paradox.

Er bestaat een stil, diepgaand Italië , een Italië dat niet schreeuwt op straat, maar zich duidelijk uitspreekt wanneer het wordt aangesproken. Een Italië dat zich niet tevreden stelt met slogans, maar dat, geconfronteerd met grote transformaties – demografisch, economisch, technologisch – een helder, zij het rusteloos, bewustzijn ontdekt. ​​Dit wordt bevestigd door de laatste OESO- enquête "Effectievere sociale bescherming voor sterkere economische groei", die de percepties en verwachtingen van burgers in 27 ontwikkelde landen analyseert. De focus op Italië is indrukwekkend. En het verdient aandacht, niet alleen van beleidsmakers, maar van iedereen die gelooft in een economie die inclusie en groei mogelijk maakt.

Italianen zijn bang. Voor oorlog en terrorisme , waarbij meer dan 80% van de ondervraagden vreest voor destabiliserende geopolitieke scenario's; voor ouderdom zonder pensioen, voor ziekte zonder behandeling, voor economische onzekerheid. Maar bovenal vrezen ze dat de toekomst niet voor hen is weggelegd. Een diepe en wijdverbreide angst, verergerd door een meedogenloos demografisch beeld: het vruchtbaarheidscijfer is gedaald tot 1,18 kind per vrouw, een historisch dieptepunt in Europa; het aantal geboorten heeft een historisch dieptepunt bereikt, met slechts 370.000 kinderen in 2024; de jeugdemigratie steeg met 20,5% in datzelfde jaar, met bijna 200.000 Italianen die het land verlieten; de verhouding tussen actieve werknemers en gepensioneerden verslechtert snel; en de uitgaven aan sociale zekerheid zullen naar verwachting binnen twintig jaar meer dan 17% van het bbp bedragen. Dit is een Italië dat leegloopt en vergrijst. En het gewicht van zijn eigen kwetsbaarheid voelt.

En hier komt misschien wel de meest interessante paradox van het OESO-rapport naar voren: Italianen zijn bang voor kunstmatige intelligentie, automatisering en de digitale transformatie van werk. Ze vrezen vervangen te worden door een algoritme, hun weg te verliezen in schermen en IT-procedures, en te zien hoe hun persoonlijke gegevens verkeerd worden beheerd. Toch eist in dezelfde enquête meer dan 70% van de Italianen nadrukkelijk investeringen in training, zowel voor jongeren als voor volwassen werknemers. Ze willen leren. Ze willen bijblijven. Ze willen "bijblijven". Het is een fascinerende symbiose: we zijn bang, maar we willen deel uitmaken van de machine. We vermoeden de toekomst, maar we eisen de tools om niet overweldigd te raken. Het is geen verzet. Het is een diep verlangen naar emancipatie. Niet om afgewezen te worden.

Ondertussen neemt het vertrouwen in de publieke dienstverlening af . Weinigen kunnen zich makkelijk een weg banen door de bureaucratie van bonussen en sociale uitkeringen. Te veel mensen raken nog steeds de weg kwijt tussen pasjes, pincodes en het gebrek aan menselijk contact. De digitalisering rukt op, maar zonder echte inclusiviteit. Slechts 31% van de Italianen vindt de toegang tot diensten gemakkelijk, terwijl 43% nog steeds de voorkeur geeft aan papieren of fysieke methoden. En hoewel er gesproken wordt over kunstmatige intelligentie voor de verstrekking van sociale uitkeringen, vertrouwt slechts 32% van de Italianen er echt op dat de overheid hun persoonsgegevens goed beheert. Ook hier stelt het rapport niet dat Italianen tegen modernisering zijn, maar het benadrukt een eis: digitalisering ja, maar met transparantie, menselijkheid en garanties.

Ondertussen komt er een andere impliciete eis naar voren: een grotere arbeidsparticipatie van vrouwen, stabielere werkgelegenheid, meer toegang tot fulltime werk. Er is een Italië dat niet om subsidies vraagt, maar om voorwaarden die bijdragen. Een Italië dat genoeg heeft van aankondigingen en geen tijd meer heeft voor cosmetische hervormingen. Het is geen kwestie van links of rechts, maar van het vermogen – of onvermogen – om visie te hebben.

Dus wat moeten we doen? De OESO biedt geen kant-en-klare oplossingen, maar benadrukt wel duidelijk de kritieke gebieden. Een radicale verandering is nodig. Gerichte investeringen in levenslang leren zijn nodig voor werklozen en mensen die het risico lopen de arbeidsmarkt te verlaten. Een nationaal technologiepact is nodig, waarbij bedrijven, regio's en vakbonden betrokken zijn, dat de digitale transformatie kan ondersteunen zonder dat iemand achterblijft. Een flexibeler, hybride socialezekerheidsstelsel is nodig, waarbij de staat ook de toegang tot mutualistische en gepersonaliseerde uitkeringen faciliteert. Slimme belastingheffing is nodig die jongeren beloont die in Italië blijven, een gezin stichten en een bedrijf starten. Tot slot is een grote nationale campagne nodig om het vertrouwen in innovatie te bevorderen, een campagne die duidelijk stelt dat technologie niet de vijand is, maar een krachtig instrument als we weten hoe we ermee moeten omgaan.

Italië komt in het OESO-rapport niet over als een land dat zich heeft overgegeven. Het lijkt een moe, maar niet overgegeven land. Een land dat hongert naar de toekomst, maar om hulp vraagt ​​om mee te kunnen doen . En dus is de echte uitdaging misschien niet om Italianen te beschermen, maar om ze mondiger te maken. Om ze actieve protagonisten van de moderniteit te maken. Het is nog niet te laat. Maar het vereist moed. En het vereist visie.