Javier Aranda Luna: Byung-Chul Han en valse vrijheid

H

Er wordt tegenwoordig zoveel over projecten gesproken Vrije deconstructies en heruitvindingen die de vlag van niet-onderwerping aan oude structuren wapperen, de sfeer van vrijheid lijkt het kenmerk van deze tijd te zijn. Maar het zelf als project dat gelooft zich te hebben bevrijd van externe beperkingen en de dwang van anderen, vertelt Byung-Chul Han, onderwerpt zich aan interne beperkingen en zijn eigen dwang in de vorm van een dwang tot prestatie en optimalisatie .

Die vrijheid, die macht om te handelen, is onbegrensd geworden. Ieder individu is een ondernemer zonder grenzen geworden, een ondernemer van zijn eigen project. Bij gebrek aan een meester die hem dwingt te werken, buit het subject zichzelf uit, en het is deze dialectiek van meester en slaaf die leidt tot de totalisering van de arbeid .

Volgens Byung-Chul Han heeft het neoliberale kapitalisme nieuwe uitbuitingstechnieken ontdekt, waaronder de manipulatie van de psyche, de grootste productieve kracht .

Het neoliberalisme, niet de communistische revolutie , elimineerde de arbeidersklasse, die onderworpen was aan de uitbuiting van anderen; de klassenstrijd werd een interne strijd . Vrije projecten bevorderen onbeperkte zelfproductie, de uberisering van werkgelegenheid. Leven en werk worden één en hetzelfde. Uw auto is het gezinsvoertuig en tevens uw werktuig. En het is in dit systeem van zelfuitbuiting dat het individu geïsoleerd raakt. In het regime van uitbuiting van anderen kunnen individuen zich organiseren tegen de uitbuiter; in dat van zelfuitbuiting is dat onmogelijk.

Merkwaardig genoeg worden deze aangemoedigd door bedrijven, zelfhulpgroepen, gemeenten en politieke partijen van alle rangen en standen. Allen roepen ze de spektakelmaatschappij op en construeren ze. Links en rechts, gelovigen en atheïsten, hebben de regels van het neoliberalisme geaccepteerd, dat burgers tot consumenten heeft gemaakt. "De vrijheid van de burger maakt plaats voor de passiviteit van de consument", schrijft de Koreaanse filosoof in zijn prachtige boek Psychopolitics, uitgegeven door Herder. De kiezer, als consument, heeft geen echte interesse in politiek, in het actief vormgeven van de samenleving. Hij is noch bereid, noch in staat tot gezamenlijke politieke actie . Daarom klagen kiezers en consumenten alleen maar over slechte dienstverlening."

Er is veel gezegd over de vrijheden die het internet zou bevorderen, maar die vrijheid van onbeperkte communicatie is veranderd in totale controle en toezicht. In tegenstelling tot gevangenispanopticums, waar gevangenen niet met elkaar mogen communiceren, worden de bewoners van het digitale panopticum aangemoedigd om te communiceren, want hoe intensiever ze communiceren, hoe meer ze zich vrijwillig blootgeven.

Deze informatie, die ons in staat stelt mensen in 360 graden te zien, heeft big data vandaag de dag tot een zeer effectief politiek instrument gemaakt. Het stelt ons in staat een alomvattend begrip te krijgen van de dynamiek van de maatschappij , waardoor we kunnen ingrijpen in de psyche en deze op een pre-reflectief niveau kunnen conditioneren . Big data, zo benadrukt de filosoof, luidt het einde in van het individu en de vrije wil .

Een tegenstrijdig feit over deze allesomvattende communicatie via het web is dat het aantal woorden dat gebruikt wordt om te communiceren, verre van het gebruik van woordenschat aan te moedigen, juist tot een minimum is teruggebracht: elk jaar neemt het aantal woorden af en krimpt de ruimte van het bewustzijn . Hoeveel woorden gebruiken componisten van corridos tumbados of reggaetonzangers? Hoeveel gebruiken influencers en de nieuwe politieke klasse? Heel wat nieuwe televisieanalisten compenseren hun beperkte woordenschat met hun spreeksnelheid. Is het je opgevallen?

Gamificatie van leven en werk is er alleen op gericht om emoties, likes en emoticons op te roepen. Dit zijn geprogrammeerde emoties.

Psychopolitiek raakt bovendien iedereen: het prikkelt drugshandelaren en politici, influencers en gewone burgers. Aspiraties worden gedemocratiseerd: een voorliefde voor dezelfde merken kleding, auto's, games en accessoires. Volksvertegenwoordigers gaan op vakantie op jachten of skiën in Aspen, en politici en zakenlieden ontmoeten drugshandelaren in dezelfde voetbalstadions.

De spektakelmaatschappij groeit omdat dit de plekken zijn waar emoties exploderen. In plaats van 'rationeel management ' neemt emotioneel management het over. Neoliberalisme is vergelijkbaar met kapitalisme . Macht streeft er niet langer naar te onderwerpen; ze is eerder verleidelijk dan repressief. Ze streeft ernaar positieve emoties op te wekken en uit te buiten. Ze verleidt in plaats van te verbieden . Ze is een leverancier voor haar consumenten. Het brood en spelen van vroeger, geïmplementeerd met geavanceerde technologie.

Psychopolitics is een provocerend en onthullend boek. Een glimp van wat komen gaat, van wat al in zicht is, waar motivatie, projectie, competitie, optimalisatie, initiatief en plezier inherent zijn aan de psychopolitieke overheersing van het neoliberale regime, dat daarmee een vreselijke illusie van vrijheid creëert.