Tussen koffie en surrealisme: het grafische werk van Carlos Carmona

Bijna elke middag verlaat Carlos Carmona zijn huis in de wijk Almagro en loopt een paar stratenblokken naar banketbakkerij Las Violetas . Hij heeft geen favoriete tafel, maar wanneer mogelijk kiest hij een plekje waar hij de gebogen glas-in-loodramen van de hoofdgevel boven de deur op de hoek van Rivadavia en Medrano goed kan bewonderen. Hij bestelt een vers gezette koffie, misschien een croissant. De obers kennen hem al. Dan haalt hij een blocnote en een zwarte Rotring-inktpen uit zijn rugzak. Voordat hij begint te tekenen, kijkt hij rond alsof het zijn eerste bezoek is.

De vlotte penseelstreken van zijn schets leggen geen enkel detail vast: de gebaren van de klanten in gesprek, iemand die een krant leest, de loop van de obers die hun dienbladen dragen, de cadans van de vormen van de tafels en stoelen, elk decoratief ornament van het traditionele café. De rechte lijnen van de zuilen en plafondfriezen markeren het ritme van een levendige compositie , uitgevoerd met snelheid en precisie, waarin alles in beweging lijkt te zijn. En voorbij de geïnspireerde costumbrista-snapshot, wordt de emotie en het plezier van de kunstenaar in het tekenen zelf overgebracht.

Voor Carmona is dit echter slechts het begin. Nauwelijks een startpunt om later in de rust van zijn atelier naar terug te keren. Dus begint hij helemaal opnieuw: hij pakt opnieuw een blanco vel papier, ditmaal met een zwaarder gewicht; hij legt de vulpen weg en stapt over op de ganzenveer . Met een technische vaardigheid die even uitgebreid als minutieus is – zelfs met behulp van een vergrootglas – reconstrueert hij punt voor punt de lijnen van de vormen die hij tijdens zijn bezoeken aan Las Violetas opmerkte. En dan worden de zuilen en friezen van de banketbakkerij het decor voor fantastische episodes, soms feestelijk , bijna altijd sinister. Er zijn spookschepen en vreemde, gearticuleerde dieren die boven de tafels zweven; er zijn zwevende hoofden, sterren, zonnen, mannequins, skeletten en naakte vrouwen; er zijn ook citaten en eerbetonen aan de kunstgeschiedenis. Een surrealistische sfeer , verbeeld in vreugdevolle dromen of verontrustende nachtmerries, maar die altijd een onmiskenbaar stedelijke setting van Buenos Aires oproept.

Het volledige poëtische en technische repertoire van deze Argentijnse grafisch kunstenaar is nu te zien in de Central Newbery-galerieën. Deze anthologische tentoonstelling, samengesteld door onderzoeker Soledad Obeid , presenteert een selectie van meer dan 60 werken, variërend van Carmona's eerste 'serieuze' werken uit de jaren 80 tot zijn meest recente creaties, waarvan sommige in de afgelopen maanden zijn voltooid, vlak voor zijn 80e verjaardag. Dit is een lange carrière voor een kunstenaar die er vanaf het begin voor koos om zijn strijd te voeren in het vaak gemarginaliseerde gebied van de tekenkunst , dat hij met gemak verkent in verschillende technieken en formaten.

In de Chacarita-galerie werd de eerste indruk veroorzaakt door twee grote werken, gemaakt met houtskool op hout, daterend kort na een van zijn eerste belangrijke erkenningen, in de Salón Belgrano in 1984. In die jaren bezochten Carmona en zijn partner Liliana Trotta regelmatig het atelier van Aída Carballo – eveneens gevestigd in Almagro – die zij beschouwden als hun grote leermeester.

De invloed van de stedelijke stijl van de graveur, ergens tussen metafysisch en melancholisch, is herkenbaar in deze stukken, die veel rauwer zijn in hun expressionisme. Zowel "Op straat" als "Kruisiging" verbeelden uitgesproken sinistere situaties, passend bij het angstaanjagende klimaat van die tijd , met donkere wezens in pakken en knokige oude vrouwen rond de lichamen van vrouwen die verstijfd van angst zijn. Uit diezelfde periode zijn ook enigszins verstikkende interieurscènes te zien, met figuren die proberen hun evenwicht te bewaren op een vloer van symmetrische, geblokte tegels die doen denken aan de terrassen van Spilimbergo.

Veel vrolijker zijn echter de reeks Caminantes (Wandelaars) , begonnen in de jaren negentig, zoals het werk waarmee hij in 1992 de Grote Ereprijs won op de Teken- en Gravuresalon . Tegen die tijd beginnen de benauwende ruimtes zich te openen en maken ze plaats voor de parade van Carmoneaanse pittoreske figuren , nu bevrijd door de straten, met geliefden die hand in hand lopen of slenteren in retro kinderwagens en bussen, in een liefdevolle en gedetailleerd nagebouwde stad. In sommige gevallen fungeert de overzichtelijke compositie als een bewuste uitnodiging aan de kijker om zich bij de processie aan te sluiten.

Naast deze middelgrote en grote werken op hout en papier, schittert Carmona's technische expertise ook in de kleine schaal van zijn metrokaartjes (bekend als Subtepass), waarop de kunstenaar in de jaren 2000 begon te tekenen. Sindsdien, schat hij, heeft hij zo'n 1500 portretten op deze kaartjes geschilderd, waarvan er verschillende bedrukt zijn met de datum van hun reis, die hij als onderdeel van de inktcompositie verwerkt. Deze miniaturen vermengen wederom anonieme gezichten van de straat, denkbeeldige voorstellingen en verwijzingen naar de kunstgeschiedenis, van Leonardo tot Picasso. Het is de moeite waard om de tijd te nemen om elk detail te bewonderen.