Sergio Ramírez: Een vrouw in de geschiedenis
D
Ona Violeta Chamorro Ze stierf in ballingschap in Costa Rica, waar ze eind jaren vijftig ook al in ballingschap had geleefd, toen ze samen met haar man, de journalist Pedro Joaquín Chamorro Cardenal, op een nachtelijke vlucht over de wateren van de San Juan-rivier was om te ontsnappen aan de klauwen van een andere dictatuur, die van de familie Somoza.
In de hedendaagse geschiedenis van Nicaragua, getekend door onderdrukking en geweld, zijn burgerpresidenten die de wet en de grondwet respecteren maar al te zeldzaam, terwijl er talloze tirannen zijn die zich aan de macht vastklampen, vastbesloten om die koste wat kost, zelfs bloed, te behouden en aan hun kinderen door te geven alsof het een persoonlijke erfenis is. Een triest, zich herhalend verhaal dat de grens naar de 21e eeuw heeft overschreden.
Doña Violeta was een van die uitzonderingen, en de meest opvallende van allemaal. Ze was niet alleen de eerste vrouw die het presidentschap van het land won via een volksverkiezing, maar haar overwinning kwam ook te midden van een tien jaar durende burgeroorlog die Nicaragua volledig uitputte, uitgevochten in een obscure uithoek van de Koude Oorlog , en toen de revolutie, waarvan ze aanvankelijk deel uitmaakte als lid van de regeringsjunta die Somoza in 1979 verving, de gunst van het volk had verloren, zoals de verkiezingsuitslag zelf aantoonde.
Ze nam het presidentschap op zich te midden van hevige polarisatie, die zelfs de gelederen van de oppositiecoalitie die haar als kandidaat had voorgedragen, bereikte. Ze smoorde de stemmen die opriepen tot wraak op de verslagenen en wist in plaats daarvan verzoening te bewerkstelligen. Ze wist duizenden Contra- strijders te ontwapenen. Ze zette door met de professionalisering van het leger, dat tot dan toe een militaire macht van de regeringspartij was geweest. Ze genas een economie die in het rood stond, gekenmerkt door inflatie en tekorten. Ze herstelde de grondwettelijke rol van staatsinstellingen. Bovendien wist ze de plannen van Daniel Ortega, de verliezende kandidaat, die haar leven zuur wilde maken door stakingen en opstanden te ontketenen, te verslaan.
Haar enige politieke nalatenschap was de marteldood van haar echtgenoot, Pedro Joaquín, die in januari 1978 werd doodgeschoten in een verlaten straat in Managua. Deze dood schokte het geweten van het land en bespoedigde de val van de Somoza-dictatuur. Tijdens de begrafenis marcheerde ze door de straat, omringd door haar kinderen, en werd een symbool van verdriet en sereniteit, maar ook van waardigheid en kracht, en bovenal van burgerlijk verzet.
Tijdens de verkiezingscampagne verscheen ze op krukken, vanwege een ongeluk, en toerde ze door het land, gekleed in het wit, het beeld van een fragiele vrouw die een bescheiden publiek toesprak. Dit werd door de oppositiepartijen ten onrechte als een zwakte gezien, samen met haar gebrek aan politieke ervaring. Ze stond nooit bovenaan in de peilingen, terwijl het Sandinistische Front erin slaagde om massa's mensen te verzamelen; maar de laatste les was dat ze nooit wist hoe ze de verborgen stem moest interpreteren, die haar verreweg in het voordeel was, en dat het vullen van pleinen met mensen niet hetzelfde is als het vullen van de stembussen met stemmen.
Met overtuigingskracht, eenvoud, door mensen op hun eigen manier aan te spreken en met gezond verstand, wist hij Nicaragua tijdens zijn zes jaar durende presidentschap langs een pad van tolerantie, een zoektocht naar begrip en verzoening te leiden. Dit alles heeft een uniek en blijvend stempel gedrukt op de instellingen en mechanismen van het democratische leven.
Ze bleef trouw aan die republikeinse eenvoud, die nooit wankelde, in haar privéleven, vrij van pracht en praal. Ze was een van die strenge presidenten die je tegenwoordig zelden ziet en die ouderwets lijken, zoals haar uitspraak dat ze op zondag in haar eigen auto naar de mis ging omdat het geen officiële handeling was om de presidentiële auto te gebruiken; of het feit dat ze altijd in hetzelfde huis in de wijk Las Palmas woonde, te midden van de herinneringen aan haar vermoorde echtgenoot, waar ze bleef wonen tot haar definitieve vertrek naar Costa Rica.
Helaas werden de daaropvolgende verkiezingen in 1996, die eveneens vrij verliepen (en dat was al een prestatie, opeenvolgende democratische verkiezingen), gewonnen door Arnoldo Alemán, die corruptie in de hand werkte en instellingen degradeerde, en uiteindelijk de deur opende naar een dictatoriale macht voor Daniel Ortega, door middel van een vals politiek pact, waarvan Nicaragua nog steeds de trieste gevolgen ondervindt.
Wanneer de as van Doña Violeta terugkeert naar haar vaderland, zal dat zijn omdat de schaduwen die het land vandaag de dag nog donker hielden, zijn verdwenen. Haar terugkeer zal dan een viering zijn van democratie en vrijheid en het bewijs dat Nicaragua weer een republiek is geworden, precies zoals Pedro Joaquín dat wilde en zoals zij dat wilde.
www.facebook.com/escritorsergioramirez
jornada
