Kunstmatige intelligentie in de kunst: innovatie of onteigening?
De stem van de legendarische stemacteur Pepe Lavat, die in 2018 overleed, werd kunstmatig tot leven gewekt voor een institutionele boodschap van het Nationaal Kiesinstituut. Het schandaal symboliseert hoe de opkomst van kunstmatige intelligentie (AI) in de podiumkunsten en entertainment een confrontatie heeft ontketend tussen digitale vooruitgang en arbeidswaardigheid.
Naarmate synthetische stemmen een ongekend realisme bereiken, lopen stemacteurs, filmacteurs en presentatoren het risico dat hun stemmen en beelden zonder hun toestemming worden gereproduceerd. Hun kunstwerken worden dan ruw materiaal voor algoritmen.
De transformerende mogelijkheden van AI zijn evident in de audiovisuele sector. De technologie maakt het mogelijk om stemmen met verbluffende nauwkeurigheid te klonen. Het legt de klankkleur, cadans en intonatie vast die elke stem uniek maken. Het verjongt stemmen, wekt klassieke uitvoeringen tot leven of modificeert bestaande stemmen zonder dat ze opnieuw opgenomen hoeven te worden. Bekende voorbeelden zijn het nabootsen van de stem van een jonge Luke Skywalker in The Mandalorian en het authenticeren van Hongaarse dialogen in The Brutalist .
In plaats van een eenmalige prestatie wordt de stem of het beeld van een acteur een blijvende databron die eindeloos kan worden gemanipuleerd en hergebruikt. De vraag is of de door AI gegenereerde output een nieuwe 'prestatie' is die nieuwe compensatie vereist, of simpelweg een 'datagebruik' dat is afgeleid van een eerdere prestatie. Dit onderscheid is cruciaal voor het definiëren van compensatiemodellen en toestemmingsmechanismen.
De digitale wederopstanding van overleden acteurs en de mogelijkheid voor AI om een rol te spelen die niets te maken heeft met die van hun echte tegenhangers, introduceert het concept van 'perpetual performance'. Het beeld of de stem van een artiest kan blijven 'optreden' nadat zijn of haar fysieke carrière voorbij is of zelfs na zijn of haar dood. Wie bezit de rechten op een postuum digitaal beeld?
Snelle ontwikkelingen in generatieve AI zijn mogelijk gemaakt door enorme datasets, vaak verkregen zonder toestemming van of vergoeding aan de oorspronkelijke makers. Deze praktijk heeft geleid tot beschuldigingen van diefstal van intellectueel eigendom, wat de auteursrechtwetgeving op zijn kop heeft gezet.
De Republikeinse senator Josh Hawley heeft verklaard dat het trainen van AI-modellen met auteursrechtelijk beschermde werken "de grootste diefstal van intellectueel eigendom in de Amerikaanse geschiedenis" is. Het is eerder "crimineel gedrag" dan agressieve zakelijke tactiek. Hawley verwerpt het argument dat dergelijke praktijken noodzakelijk zijn om de AI-race tegen China te winnen.
Grote AI-bedrijven zijn aangeklaagd voor het gebruik van auteursrechtelijk beschermde data en content om hun modellen te trainen. Grote mediaconcerns hebben AI-bedrijven aangeklaagd wegens inbreuk op auteursrechten en handelsmerken.
De directe impact van AI op kunstenaars heeft vakbonden en gilden gemobiliseerd die streven naar sterke bescherming, maar er rijzen vragen over wie uiteindelijk de vruchten van dergelijke regelgeving plukken. Stemacteurs verzetten zich tegen het klonen en verkopen van hun stemmen zonder hun toestemming. Ze eisen expliciete toestemming en een eerlijke vergoeding voor elk gebruik van hun digitale stemreplica's.
De Mexicaanse Vereniging van Commerciële Omroepers (AMELOC) protesteerde tegen het klonen van AI-stemmen en eiste wettelijke erkenning van stemmen als biometrische identificatiemiddelen. Deze eis kwam nadat het INE (Nationaal Instituut voor de Statistiek) ongeoorloofd gebruik had gemaakt van de stem van wijlen acteur José Lavat. De Nationale Acteursvereniging (ANDA) heeft wetsvoorstellen ingediend om stemacteurs te beschermen tegen AI. Ze waarschuwen dat menselijke nasynchronisatie zonder regelgeving zou kunnen verdwijnen, wat tot banenverlies zou kunnen leiden.
Het risico bestaat dat verenigingen zoals ANDA, AMELOC en AITE de grootste begunstigden van regulering zullen zijn, in plaats van individuele kunstenaars. Als regulering zich richt op collectieve onderhandelingen of licentieovereenkomsten die door deze gilden worden beheerd, zou dit de controle en inkomstenstromen voor hen kunnen centraliseren, niet voor de makers.
Nu de impact van AI onmiskenbaar wordt, beginnen landen regelgeving te ontwikkelen. Californië heeft wetten aangenomen om kunstenaars te beschermen. Deze wetten verbieden het maken van door AI gegenereerde replica's van kunstenaars zonder toestemming en geven de erfgenamen van overleden acteurs het recht om te procederen voor ongeoorloofd gebruik van hun gelijkenis.
Denemarken wil deepfakes bestrijden. Dit zijn realistische digitale imitaties van de performance of persoonlijke kenmerken van een artiest (gezicht, lichaam, stem) zonder toestemming. Het doel is om individuen de mogelijkheid te geven om dergelijke content van digitale platforms te laten verwijderen, met de mogelijkheid dat deze platforms boetes krijgen als ze zich hier niet aan houden.
De AI-wetgeving van de Europese Unie bevat bepalingen voor ontwikkelaars van grote taalmodellen (LLM's). Deze wetgeving versterkt de handhaving van auteursrechten, vereist dat algemene AI-aanbieders beleid implementeren dat voldoet aan de EU-auteursrechtwetgeving en omvat respect voor opt-outmechanismen voor tekst- en datamining.
De trend in de wetgeving is gericht op proactieve maatregelen in plaats van te vertrouwen op rechtszaken na inbreuk. De toestemming van Californië en de nadruk van Denemarken op verzoeken tot verwijdering geven individuen de eerste controle. Transparantie in de EU voor trainingsgegevens en opt-outmechanismen zijn erop gericht ongeoorloofd gebruik te voorkomen voordat het plaatsvindt.
De meer dan 60 wetgevingspogingen in Mexico sinds 2020 hebben zich niet vertaald in concrete wettelijke kaders. Het ontbreken van een nationale AI-strategie vormt een belangrijke belemmering. Wetsvoorstellen streven naar een ethische en veilige ontwikkeling van AI via privacy, cybersecurity en neurorechten. Sommige wetsvoorstellen stellen een risicogebaseerde aanpak voor, overgenomen van de EU, waarbij AI-systemen worden geclassificeerd als "Onaanvaardbaar risico", "Hoog risico" en "Laag risico". Er zijn ook voorstellen om de grondwet te wijzigen om het Congres expliciet de bevoegdheid te geven wetgeving inzake AI te maken.
De weg vooruit voor AI-regulering in de kunsten moet een evenwicht vinden tussen het beschermen van menselijke creativiteit, het behoud van banen en het stimuleren van innovatie. Regulering van AI uit onwetendheid, angst of in afwachting van technologische vooruitgang brengt meer risico's dan voordelen met zich mee.
Overregulering kan technologische innovatie belemmeren, de opkomst en ontwikkeling van nieuwe bedrijven beperken, de economische groei beperken en de concurrentie verminderen. Het kan ook leiden tot een homogenisering van creatieve expressie, waardoor de unieke menselijke touch, intuïtie en emotionele diepgang die kunst kenmerken, worden ondermijnd.
___________________________________________
Twitter: @beltmondi
proceso
