Grote zorgen binnen VVD over verkiezingsuitslag: 'Ik houd mijn hart vast'

'Knarsetanden', 'hart vasthouden', 'angst en beven'. Het zijn maar een paar woorden die invloedrijke VVD'ers gebruiken als ze wordt gevraagd hoe ze de verkiezingscampagne beoordelen. Bij de tweede verkiezingen na het vertrek van Mark Rutte staat de VVD weer op stevig verlies in de peilingen.

Velen willen alleen op basis van anonimiteit hun visie delen op de campagne en op de positie van partijleider Dilan Yeşilgöz. Niet dat iemand nu alsnog afscheid van haar wil nemen. Maar over het resultaat dat zij op 29 oktober zal halen is niemand optimistisch. "Ik ben al zover dat ik zeg, gewoon de oppositie in, niet onder leiding van de huidige partijleider", zegt een zeer invloedrijke VVD'er.

"Ik houd mijn hart vast", zegt een oud-burgemeester van VVD-huize. "Ik denk dat we het dieptepunt nog niet hebben bereikt. Het zou mij niet verbazen als we op 10 zetels uitkomen." Een liberaal kopstuk zegt: "Je zit in een spiraal waar je niet meer uitkomt. Tenzij er opeens iets gebeurt, maar ja dan ben je afhankelijk van anderen."

Een ander vertelt: "Wie ik ook spreek in de partij, ze kijken met angst en beven naar wat er gebeurt." Volgens deze partijbobo lijkt het erop dat de VVD-leiding niet weet waar ze mee bezig zijn. Ook wijst hij erop dat lijsttrekker Yeşilgöz zo druk is dat de vicefractievoorzitter feitelijk de baas is. "Zij is kneiterrechts. Dan krijg je fouten als het steunen van de antifa-motie."

In deze video delen VVD'ers wat ze van de campagne en partijleider Dilan Yeşilgöz vinden:

Met de antifa-motie doelt deze ingewijde op de, met steun van de VVD, in de Tweede Kamer aangenomen motie die het kabinet oproept antifa als terroristische organisatie aan te merken. De steun aan deze motie kwam de VVD op veel kritiek te staan.

Voorzitter van de JOVD Friso van Gruijthuijsen noemt de antifa-motie een 'ontzettend populistische, anti-democratische en ook onuitvoerbare motie'. "Wij vinden het ontzettend jammer dat de VVD zich heeft laten verleiden daar voor te stemmen."

Van Gruijthuijsen wijst erop dat de VVD daardoor een kans laat liggen om het 'eigen liberale verhaal' te vertellen.

Mede daarom zegt de eerder geciteerde invloedrijke liberaal: "Ik ben al zover dat ik zeg: gewoon de oppositie in. En als ze dan na maanden formeren er niet uit zijn en ons nodig hebben, dan kunnen we stevige eisen stellen. Bijvoorbeeld dat wij de ministers van Financiën, Veiligheid en Defensie leveren."

Maar zo waarschuwt hij, je kan je, als middelgrote partij, niet zo maar terugtrekken uit een formatieproces. "We moeten wel oppassen dat we niet het verwijt krijgen dat we geen verantwoordelijkheid nemen."

Een andere partijprominent schetst dat de VVD de afgelopen maanden een reeks fouten heeft gemaakt: "Het begon met een tweet van Yeşilgöz over Douwe Bob, daarvoor stonden we er nog goed voor in de peilingen."

Volgens deze liberaal zou de campagne moeten gaan over hoe Nederland ervoor staat: "Als ik hoor welke bedrijven stoppen met investeren en vertrekken, maar daar gaat de campagne niet over. Daar zou het wel over moeten gaan in plaats van over Gaza. Dat is ook erg, maar hebben we minder invloed op."

Niet alleen partijbronnen maken zich zorgen over de campagne en de stand in de peilingen. Ook VVD-kiezers zijn ontevreden blijkt uit een peiling van het RTL Nieuws panel onder ruim 5000 mensen die nu VVD zouden stemmen of dat in 2023 hebben gedaan.

Uit een eerdere peiling bleek Yesilgoz niet de favoriete lijsttrekker:

Van de mensen die in 2023 VVD stemden vindt 65 procent dat het niet goed gaat. Mensen die zeggen op de liberalen te willen stemmen zijn iets minder negatief. 53 procent van hen vindt dat het niet goed gaat.

De redenen die mensen noemen, verschillen. Zo vindt de één dat er 'niet gekeken en geluisterd wordt naar de zorgen en wensen van mensen in de straat, de wijk etc'. Een ander vindt dat het te veel gaat om persoonlijke voorkeuren en niet om het nationaal belang: "De leiding is in verkeerde handen en staat te ver weg bij de realiteit van alle dag en heeft alleen een korte termijn visie."

Verder hebben veel leden van het Nieuwspanel die VVD zouden willen stemmen kritiek op de lijsttrekker Dilan Yeşilgöz. "Zij heeft veel verprutst en ze heeft te weinig ondersteuning gehad van de fractie en de partij. Daarnaast zou zij veel beter moeten uitleggen wat we met een nieuw kabinet willen bereiken en hoe de VVD denkt dat te bereiken. Dus niet afgeven op een andere partij, maar wat gaan we zelf doen."

Achter de schermen wordt serieus nagedacht over wat er na de verkiezingen kan gebeuren. Kan Vincent Karremans of Ruben Brekelmans de huidige leider Dilan Yeşilgöz opvolgen?

Oud-VVD-spindoctor Henri Kruithof vindt het logisch dat daar over nagedacht wordt. Maar hij waarschuwt de kroonprinsen Eelco Heinen, Vincent Karremans en Ruben Brekelmans: "Die zouden allemaal niet goed bij hun hoofd zijn als ze het dan onmiddellijk overnemen, want je kunt het na zo'n enorme nederlaag niet goed doen." Volgens Kruithof moet er dan eerst rust in de partij komen. Dat zou een 'interim-paus' als Eric van der Burg of Aukje de Vries goed kunnen volgens Kruithof.

Kruithof wijst er op dat het tij nog kan keren de komende drie weken voor de VVD: "Stel er breekt in de komende weken nog een enorme economische of financiële crisis uit. De ervaring leert dat de kiezers de VVD op dat punt het meest vertrouwen. Dat zou dus kunnen betekenen dat kiezers dan toch weer in grote getale oversteken naar de VVD."

"De kritiek op Yesilgöz is dat ze te veel een rechts-populistische koers vaart, te weinig naar focus op veiligheid en economie - de aloude thema's van de VVD", zegt politiek verslaggever Fons Lambie.

Lambie: "In ons overzicht van alle peilingen schommelt de VVD nu rond de 13, 14 zetels. VVD'ers kijken naar eerder dit jaar, toen ze nog wel redelijk hoog stonden, maar als dat waarheid wordt, dan is het einde Yesilgöz.