Voortouw nemen

Mijn aanname is: radicaal-rechts is een ramp, in de wereld en vooral ook in Nederland, waar ik toevallig woon. Het rampzalige bestaat hieruit, dat het bij r.r. (radicaal rechts) niet draait om politieke meningsverschillen of ideologisch dispuut, maar om het fundament waarop die meningsverschillen moeten rusten: de instemming met grondwet, liberale democratie, constitutioneel ethos, internationale rechtsafspraken en nog zo wat.

Hypotheekrente afbouwen of juist niet? Regenboogzebrapad? Interessant, maar de vraag is of het fundament het houdt, waarop die politiek verschillen gebouwd zijn.

Juist omdat ik niet zo links ben, bezorgt radicaal-rechts (en erger) me de zenuwen: het politieke meningsverschil is niet het probleem, het is de fundering.

Ik kreeg een interessant stemadvies van een vriend; hij zegt niet op welke partij je moet stemmen, maar hoe je tot je stemkeuze zou kunnen komen. En zijn idee, dat ik hierbij annexeer, is: stem op die partij, waarvan je wilt dat de partijleider (m/v) ervan het voortouw neemt bij de coalitiebesprekingen na de stembusgang van 29 oktober.

Dat hoeft niet per se de grootste partij te zijn, omdat bijvoorbeeld de PVV door de meerderheid van de overige politieke partijen wordt uitgesloten van kabinetsdeelname, om redenen hierboven genoemd. Je mag toch hopen dat ook de VVD zich aan die toezegging houdt, zoals meerdere keren gedaan door partijleider Yesilgöz, al in juni van dit jaar.

Nog steeds volgens diezelfde vriend: laat in het stemhokje niet zomaar je hart spreken, maar denk ook strategisch: wat voor soort kabinet staat je voor ogen?

Behalve voor de PVV en FVD bestaan er verder voor mij geen politiek-sanitaire grenzen, maar zelf denk ik dat Henri Bontenbal (CDA) de ruimste visie heeft, waardoor ik hem toevertrouw die eerste stappen te zetten. De man van het midden, inderdaad, na het kabinet-Schoof, waar dat midden in geen velden of wegen te bekennen was. Het is vreemd dat de twee nieuwe scheuten van datzelfde CDA, de NSC en zeker de BBB, zo weinig oriëntatievermogen lieten zien. Zeker in de BBB van Caroline van der Plas heb ik me deerlijk vergist. De politica zelf vond ik aanvankelijk vertrouwenwekkend, al was haar partij nooit mijn keuze, maar wat een nare, rechtse, opportunistische club is dat gebleken. Grondwet, Raad van State, rechtsstaat in het algemeen? Ach, waar mogelijk, en anders toch lekker niet. Dat ‘midden’ was er net zo afwezig als het hart in Zadkines sculptuur De verwoeste stad in Rotterdam.

Als GroenLinks-PvdA de grootste partij wordt, zal ik niet wanhopen en weeklagen, zoals nu gewoonte is geworden bij alle partijen ter rechterzijde van het CDA. De morele paniek die de rood-groene combinatie losmaakt is hysterisch en een democratie onwaardig.

Versterking van de fundamenten, daar vertrouw ik ze in, maar toch zou ik als voortrekker niet Timmermans maar Bontenbal believen: Omdat-ie, anders dan het oude CDA, vooraf duidelijke keuzes maakt. Geen PVV. Afbouw van de hypotheekaftrek. Die ‘vrijheidsbijdrage’, wat natuurlijk een lief woord is voor extra belastingen, maar durf het de kiezer maar vast te vertellen, als de Russische dreiging elke maand meer voelbaar wordt, ook in ons deel van de wereld. Maxim Februari vroeg zich in NRC af: „Hoe zou je actief kunnen bijdragen aan behoud van wat waardevol is?” Bontenbal geeft een concreet antwoord.

Het gaat in de aanstaande verkiezingen minder om ideologisch verschil, dan om ‘democratisch ethos’, is mijn aanname. En die woorden leen ik weer van Bontenbal, die het daar al een tijdje over heeft.

Stephan Sanders is essayist.