Azië: Aartsrivalen verzoenen zich om gezamenlijk Trump te bestrijden?

"We hebben een nieuwe consensus bereikt over regelmatige monitoring en het handhaven van vrede en rust in de grensregio's", kondigde de Chinese minister van Buitenlandse Zaken Wang Yi aan, die in de Indiase hoofdstad was voor een zeldzaam bezoek.

Hij kondigde ook de start aan van gesprekken over het afbakenen van de gemeenschappelijke grens in de Himalaya "waar de omstandigheden het toelaten". De grens is bijna 3500 km lang, maar slechts 2 procent ervan wordt door de twee landen niet betwist.

De twee landen vochten in 1962 een oorlog uit, die eindigde in een vernederende nederlaag voor het Indiase leger. "Deze korte oorlog heeft nog steeds een negatieve invloed op de wederzijdse perceptie (van beide landen) en heeft het conflict tot een uiterst gevoelige kwestie gemaakt, vooral voor India", aldus Ivan Lidarev, Azië-expert.

Een poging om het begin deze eeuw af te bakenen bleek vruchteloos, maar daarna braken er in de Himalaya een reeks gevechten uit. Tijdens de meest recente gevechten, in 2015, 2017 en 2020, vochten Chinese en Indiase troepen met vuisten, wapenstokken en stenen – geen van beide partijen wilde wapens gebruiken om escalatie van het conflict te voorkomen. Zowel Peking als Delhi beschikken over kernwapens.

"India en China kijken elkaar nog steeds aan over de Himalaya heen. Maar de Trump-factor heeft de dialoog tussen de voormalige rivalen niet alleen noodzakelijk, maar ook strategisch gemaakt. Dit is geen vriendschap, het is een kwestie van overleven", aldus een rechtse Indiase columnist.

Donald Trump begon de politiek van beide landen al te beïnvloeden voordat hij de presidentsverkiezingen won. Een maand voor de Amerikaanse verkiezingen in oktober 2024 begonnen Delhi en Peking, vooruitlopend op zijn overwinning en de daaruit voortvloeiende moeilijkheden, voorzichtig de mogelijkheid van een politieke dialoog te verkennen. De leiders van beide landen kwamen eerst bijeen op een economisch forum... in Rusland .

In februari bezocht de Indiase minister van Buitenlandse Zaken voor het eerst in negen jaar Peking, en nu is de Chinese minister van Buitenlandse Zaken in New Delhi aangekomen. De Indiase premier Narendra Modi heeft een bezoek aangekondigd aan de top van de Shanghai Cooperation Organization in China.

Zelfs een korte oorlog in mei tussen India en Pakistan, een bondgenoot van Peking, kon de ontdooiing van de betrekkingen tussen de twee Aziatische rivalen niet tegenhouden. Chinese diplomaten omschrijven de betrekkingen met Islamabad officieel als een "ijzeren broederschap". Het Pakistaanse leger vocht tegen het Indiase leger met Chinese wapens – de eerste test van dergelijke wapens op het slagveld.

Het Chinese leger was euforisch toen het de resultaten zag (hoewel ze niet doorslaggevend zijn; Chinese luchtafweergeschut faalde). Het officiële Peking bleef echter zeer terughoudend en riep beide partijen op de strijd te staken, ook al verstrekte het discreet inlichtingen aan de Pakistanen.

Maar direct na de oorlog stemde China ermee in om boeddhistische pelgrims naar Tibet te laten komen, wat politiek gezien zeer gevoelig lag voor Peking. De politieke banden met Delhi verzwakten dan ook geen moment.

India deed alsof het de bemoeienis van China aan Pakistaanse zijde niet opmerkte en zette de 'dooi' in de wederzijdse betrekkingen voort.

De vredesmissie van president Trump in deze oorlog om het conflict te beëindigen, heeft hem echter aanzienlijke problemen bezorgd en de betrekkingen met Delhi verslechterd. "India had gehoopt dat de Amerikaanse interventie discreet zou blijven. Delhi was gefrustreerd toen Trump publiekelijk zijn bereidheid tot bemiddeling uitsprak, beide landen gelijk behandelde en de terroristische aanval die tot het conflict leidde (vanuit Pakistan op toeristen in Kasjmir – red.) bagatelliseerde", vatte een Indiase columnist de Amerikaanse missie samen.

De frustratie van India was des te groter omdat het formeel dicht bij de VS staat: het is lid van de QUAD, een "strategisch forum" dat in 2007 werd opgericht, samen met Tokio, Canberra en Washington. Al twintig jaar proberen de Verenigde Staten ook de Indiase wapenmarkt te betreden, aangezien Delhi een van de grootste wapenimporteurs is.

"India zal in de toekomst een belangrijke partner voor Amerika zijn en een centrale rol spelen in de strijd tegen China. India confronteert China met een probleem op twee fronten", zei de Amerikaanse marinechef admiraal Mike Gilday drie jaar geleden. Hoewel dit tijdens het presidentschap van Joe Biden was, sprak de admiraal bij de conservatieve Heritage Foundation. Hij maakte er geen geheim van dat de VS in geval van een conflict over Taiwan verwacht dat India aanzienlijke Chinese militaire middelen naar de Himalaya zal overhevelen.

"Waarom zou India een bondgenootschap sluiten met de Verenigde Staten in kwesties zoals de conflicten in de Zuid-Chinese Zee of op Taiwan, die geopolitiek gezien van weinig belang zijn voor India? Zo'n misvatting zou India in de toekomst niet tot een derdemacht maken. Daarom is het cruciaal dat India neutraal blijft in de rivaliteit tussen de VS en China", luidt het huidige antwoord vanuit Delhi.

De verschuiving in sentiment onder Indiase politici werd veroorzaakt door een verschuiving in de situatie: India is van een strategische partner afgegleden naar een land dat door de VS met secundaire sancties wordt gestraft vanwege de aankoop van Russische olie . Sinds het begin van de Russische inval in Oekraïne heeft Delhi op deze manier ongeveer 33 miljard dollar bespaard (Russische olie werd aan hen verkocht tegen lagere prijzen dan de wereldwijde prijzen, hoewel boven het sanctieplafond). Nu dwingt Donald Trump hen echter om hiervoor te betalen met tarieven, en de VS is de grootste afzetmarkt voor Indiase bedrijven.

De bitterheid onder Indiase politici wordt gevoed door zowel de Amerikaanse aankondiging dat ze relaties gaan ontwikkelen met het vijandige Pakistan als door de perceptie van "westerse dubbelhartigheid en hypocrisie", aangezien de VS uranium van Rusland blijft kopen.

Trumps beleid leidt tot toenadering tussen India en China. "China is de volgende", zeggen ze in Delhi, en in Peking zijn ze het daarmee eens. De politieke dialoog heeft ook een solide economische basis, aangezien India Chinese zeldzame aardmetalen en -componenten nodig heeft voor in eigen land geproduceerde medicijnen. Premier Narendra Modi heeft echter bilaterale initiatieven vermeden en prioriteit gegeven aan organisaties waartoe beide landen behoren, met name de BRICS.