– Stanisław volgde het principe: leef het leven intens!

Een gesprek met Wojciech Grabowski, auteur van het boek "Stanisław" (Uitgeverij Carpathia Book Publishing House) over Stanisław Marko, die beroemd werd door zijn soloreis in 1998 van Przemyśl naar Gdansk op een vlot dat hij zelf had gebouwd van plastic PET-flessen.

Boekhandel Przemyśl Libera heeft uw boek "Stanisław" gepubliceerd. Waarom besloot u, 15 jaar na de dood van Stanisław Marko, een boek te schrijven over een bekende sociaal activist uit Przemyśl en een man met vele passies?

– Stanisław is nog steeds een weinig bekende figuur. Allereerst wilde ik hem eren, maar ook de jongere generaties eraan herinneren. Ondanks de tegenslagen van het lot, ondanks zijn handicap (hij had geen hand), was hij een buitengewoon optimistisch persoon. Hij is een prachtig en zeer actueel voorbeeld van hoe te leven. Ik heb lange tijd materiaal verzameld. Ik heb tekeningen gemaakt. Ook vanuit de ruimte van Przemyśl. Ik schreef op wat ik me herinnerde van mijn avonturen met Stanisław, en hij nam ons als kinderen vaak mee op expedities. En zo verzamelde ik langzaam materiaal voor een boek. Toen ik besloot dat het een geheel vormde, zij het klein, maar samenhangend, besloot ik een uitgever te zoeken en een memoires over een buitengewone man te publiceren.

In privé is Stanisław Marko je oom. Hoe hecht was die relatie?

– Tante Irka, geboren Czekanowska, de zus van mijn moeder, trouwde met Stanisław. Zo werd Stanisław mijn oom. De familie van mijn tante was van adel, met adellijke tradities, en het is typisch voor Przemyśl om de nadruk te leggen op adellijke banden, maar hij was een heel ander persoon. Hij doorbrak taboes. Hij werd vaak als een zonderling beschouwd. Pas jaren later besefte ik welke verfrissende waarden hij aan deze familie toevoegde.

Stanisław Marko bezocht vaak de redacties van "Życie Przemyskie" en "Życie Podkarpackie". Hij overlaadde de reactoren met zijn ideeën en initiatieven. Zijn kroon op het werk was een eenzame reis van Przemyśl naar Gdansk (hij bereikte Warschau) op een vlot dat hij zelf had ontworpen en gebouwd van petflessen. Hoe beoordeelt u de prestaties van uw oom na al die jaren?

– Stanisławs reis uit 1998 wint aan waarde. Hij heeft geen grote prestatie geleverd als we deze reis vanuit nautisch en navigatief oogpunt bekijken. Symboliek blijft belangrijk. Zelfs toen al vroeg Stanisław zich af: waarom plastic flessen weggooien? Wie dacht er in 1998 in Polen na over recycling en ecologie? Plastic flessen slingerden rond in vuilnisbakken en werden weggegooid. Waarom ze weggooien, aangezien ze een uitstekend drijfvermogen hebben en je er bijvoorbeeld een vlot van kunt bouwen? Op 68-jarige leeftijd, met pensioen, wilde hij kijken of hij het kon. Het bleek inderdaad dat zijn gezondheid hem niet toeliet de reis te voltooien. Hij maakte een rekenfout, maar dat doet niets af aan de waarde van zijn prestatie. Sterker nog, hij liet zien dat je in elke situatie weer overeind kunt komen. Hij kreeg een hartaanval op het vlot en zwom wonderbaarlijk genoeg naar de kust. Hij werd gered. Een paar maanden later kreeg hij een beroerte. Hij raakte halfverlamd. Desondanks bleef hij actief. Hij introduceerde zijn rationaliserende ideeën. Hij bezocht redacties. Hij stelde oplossingen voor de stad voor.

Net zo beroemd als de cruise en het ecologische vlot waren ook de excentrieke bouwwerken van de heer Stanisław en zijn deelname aan de nationale wedstrijd "Śśligi na bele coś...".

- Zelfs als...

Schaken is een van de vele passies van meneer Stanisław. Heb je ooit een potje met je oom gespeeld? Het is vermeldenswaard dat meneer Stanisław graag jonge adepten van dit koninklijke spel wilde leren.

– Ik herinner me een partij uit mijn vroege jeugd. Een partij gespeeld met anderhalve meter brede maar lichte stukken op een van de velden van Przemyśl. Een buitengewone ervaring. Ik herinner me die ene partij nog goed. Daarna heb ik niet meer gespeeld. Ik durfde niet. Hij was te goed, en ik heb nooit talent voor schaken gehad.

Wat vind je dat de nadruk verdient in de beschrijving van een personage als Stanisław Maro? Wat is het waard om van de vergetelheid te redden?

– Nieuwsgierigheid naar de wereld. Hij hield vast aan het principe: het is de moeite waard om intens te leven. Rust nooit op je lauweren. Geef nooit op. Hij herhaalde altijd: het leven en de wereld zijn een prachtig avontuur. Ik probeer me ook aan deze simpele waarheden te houden. Bijvoorbeeld 's ochtends opstaan ​​met vreugde en nieuwsgierigheid naar wat de dag zal brengen.

U illustreerde het boek met uw tekeningen van Przemyśl en portretten van Stanisław Marko. Een tentoonstelling van uw tekeningen is nog steeds te zien in de Openbare Bibliotheek van Przemyśl. De zwart-wittekeningen geven de unieke charme van de stad aan de San weer en de sfeer ervan doet denken aan Bruno Schulz' Drohobycz-wereld. Bent u het ermee eens dat uw boek niet alleen de herinnering aan een buitengewoon persoon oproept, maar ook een eerbetoon is aan de stad en de plek waar Stanisław Marko leefde en zijn passies nastreefde?

– Als het me ook maar een beetje lukt, ben ik heel blij. Niet alleen om jullie aan mijn bijzondere oom te herinneren, maar ook om te laten zien waar hij woonde, in wat voor een bijzondere stad en hoe Stanisławs leven met zijn stad verweven was. Przemyśl is ook absoluut uitzonderlijk voor mij. Ik keer erheen terug als naar Mekka. De Arabische plattegrond, de monumenten, de glooiende straten. Dit alles is zo buitengewoon dat we met recht kunnen zeggen dat Przemyśl een van de mooiste steden ter wereld is. Ik heb hier mijn gelukkige jeugd doorgebracht. Misschien is dat wel de reden waarom Przemyśl nog steeds een magisch land voor me is.

Bedankt voor het gesprek

Arthur Wilgucki

Stanisław Marko (geboren 5-7-1930 Przemyśl – overleden 4-11-2010 Przemyśl). Een bekende sociaal activist in Przemyśl, auteur van innovatieve stedelijke oplossingen, rationalist, schaakleraar en amateursporter. In 1998, op 68-jarige leeftijd, organiseerde hij een eenzame tocht van Przemyśl naar Gdansk op een vlot dat hij zelf had gebouwd van plastic petflessen. De escapade eindigde in Warschau door een hartaanval. Hij wist echter veilig naar de kust te zwemmen. Hij werd gered en de tocht naar Gdansk werd voortgezet door liefhebbers van zijn prestatie. Deelnemer aan de wedstrijd voor originele bouwwerken genaamd "Zjazd na bele coś". Genomineerd voor de titel "Przemyślin van het Jaar". Actief betrokken bij de activiteiten van de Przemyśl Vereniging van de Goede Soldaat Švejk. Deelnemer aan vele incidentele ontmoetingen met vooraanstaande figuren, waaronder Adam Małysz, aartsbisschop van Przemyśl Ignacy Tokarczuk en Nobelprijswinnaar Czesław Miłosz. In 1942, op twaalfjarige leeftijd, verloor hij zijn arm tijdens het maken van een vuurwerkbom op de rivier de San in Przemyśl. Hij stak zelf de rivier over naar een nabijgelegen ziekenhuis. Hij viel vlak voor de poort van het ziekenhuis flauw. Ondanks zijn handicap en na een zware beroerte bewees Stanisław Marko dat het leven vreugdevol, intens, interessant en mooi geleefd kan worden.

Wojciech Grabowski

Afgestudeerd aan het Kunstinstituut van de Pedagogische Universiteit van Krakau en de opleiding Scenarioschrijven aan de Filmschool in Łódź. Illustrator, schrijver, auteur van films over kunst gemaakt voor TVP Kultura (waaronder "Expressionisme in Polen", "Een reis met Rafał Malczewski", "Artes – Nadrealiści ze Lwowa"). Hij debuteerde in 2012 met de verhalenbundel "Człowiek-motocykl". Vervolgens publiceerde hij: "Archi-traf. Opowieści o architekturyurze Śląska i Zagłębia", "Miastowidz. Opowieści ze śląskiej metropolii", "Dizajn tych czasu", "Tu. Sztuka i przestrzeni Górnego Śląska", "Maroko, czyli rzecz o owocaniu na Górnym Śląsku" (2024). Dit jaar verscheen zijn volgende boek, getiteld "Stanisław". Hij woont in Będzin. Hij leert studenten tekenen uit de vrije hand, wat hij belangrijk en noodzakelijk acht in tijden van SI-expansie.