Veel ouders willen geen psychische problemen bij hun kinderen zien. De gevolgen zijn ernstig.
- Schizofrenie openbaart zich het vaakst tussen het 16e en 28e levensjaar, hoewel het ook eerder kan ontstaan.
- Vroege psychotische symptomen treffen ongeveer 79.000 jongeren, maar de diagnose wordt vaak vertraagd vanwege de heterogeniteit van de symptomen, verkeerde diagnoses of stigmatisering.
- Het bewustzijn onder ouders, opvoeders en huisartsen blijft beperkt. De ondersteunende structuren binnen het gezin eroderen, omdat veel ouders de psychologische behoeften van hun kinderen niet kunnen of willen erkennen.
- Intussen is de langdurige duur van onbehandelde psychose de belangrijkste prognostische factor
- Hoe de negatieve verschijnselen die met schizofrenie gepaard gaan, tegen te gaan in het rapport "Schizofrenie heroverwegen. Een nieuwe kijk op schizofrenie in Polen. De relatie tussen schizofrenie en hersengezondheid".
Schizofrenie wordt steeds meer gezien als een neurologische ontwikkelingsstoornis van de hersenen die zich meestal manifesteert tussen de leeftijd van 16 en 28 jaar, hoewel het ook eerder kan optreden. Het treft 200.000 tot 400.000 mensen in Polen, met jaarlijks ongeveer 16.000 nieuwe gevallen, volgens het rapport "Rethinking Schizophrenia. A New Look at Schizophrenia in Poland. The Link Between Schizophrenia and Brain Health."
Vroege psychotische symptomen treffen ongeveer 79.000 jongeren, maar de diagnose wordt vaak vertraagd door heterogeniteit van symptomen, misdiagnoses of stigmatisering. Dubbele diagnoses (bijvoorbeeld psychose en middelengebruik, of psychose en posttraumatische stressstoornis (PTSS)) compliceren de zorg.
Ouders, leerkrachten en huisartsen zijn zich er nog steeds niet van bewust. We zien de ondersteuningsstructuren van gezinnen afbrokkelen, omdat veel ouders de psychologische behoeften van hun kinderen niet kunnen of willen erkennen en er adequaat op kunnen reageren – vooral in situaties met geweld, verwaarlozing of een disfunctionele gezinsdynamiek.
Een langere duur van onbehandelde psychose (DUP) is de belangrijkste prognostische factor, aangezien een langere DUP gepaard gaat met grotere neurobiologische schade en slechtere psychosociale uitkomsten. Dit onderstreept het belang van het identificeren van risicosituaties en het snel nemen van maatregelen om progressie naar een eerste psychose (FEP) te voorkomen. Ziekenhuisopname zou de laatste redmiddel moeten zijn bij het behandelen van psychiatrische crises.
Effectieve interventie is afhankelijk van vroege detectie, snelle behandeling, vooral in de prodromale fase (wanneer subtiele symptomen zich openbaren, zoals sociale terugtrekking, cognitieve achteruitgang of stemmingswisselingen), en zorg in de gemeenschap.
Farmacotherapie, inclusief langwerkende injecteerbare antipsychotica, wordt momenteel vergoed in Polen, hoewel off-label gebruik bij adolescenten nog steeds gebruikelijk is vanwege het gebrek aan pediatrische goedkeuringen. Niet-farmacologische interventies, zoals psychotherapie, psycho-educatie, revalidatie en gezinsondersteuning, zijn cruciaal, maar niet altijd even beschikbaar.
De continuïteit van zorg en de overgang tussen geestelijke gezondheidszorg voor kinderen en volwassenen zijn onvoldoende ontwikkeld, wat leidt tot verstoringen in de dienstverlening tijdens de adolescentie. De behoefte aan systeembrede coördinatie en overgangstrajecten (bijv. protocollen) zou kunnen worden gefaciliteerd door gedeelde elektronische patiëntendossiers. Tot slot zijn betekenisvolle peer support en betrokkenheid van het gezin belangrijke componenten van crisispreventie en -management, wat de noodzaak van een holistische, herstelgerichte aanpak gedurende het hele zorgproces onderstreept.
Polen kent twee afzonderlijke psychiatrische systemen: één voor volwassenen en één voor kinderen en adolescenten. Sinds 2018 zijn er voortdurend ingrijpende hervormingen doorgevoerd. Dit kwam tot uiting in de hervorming: veranderingen in de kinder- en jeugdpsychiatrie en de volwassenenpsychiatrie werden behandeld als twee afzonderlijke processen, die anders wettelijk werden geregeld.
De hervorming van de psychiatrie voor volwassenen richt zich op de-institutionalisering en pilotprogramma's voor geestelijke gezondheidszorg binnen de gemeenschap.
Ondanks de hervormingen blijft de toegang tot tijdige diagnose ongelijk. In de pilotregio's (die 50% van Polen vertegenwoordigen) is de toegang tot geestelijke gezondheidszorg en ondersteunende diensten verbeterd, waarbij de meeste urgente gevallen binnen 72 uur worden opgelost. Buiten deze regio's kunnen de wachttijden echter oplopen tot meer dan vijf maanden.
Voor kinderen en adolescenten in Polen geldt een drielagenmodel voor het verlenen van geestelijke gezondheidszorg, georganiseerd op basis van de intensiteit en complexiteit van hun behoeften:
- Niveau I: Centrum voor gemeenschapspsychologische en psychotherapeutische zorg voor kinderen en jongeren,
- Niveau II: Centrum voor geestelijke gezondheidszorg voor kinderen en jongeren,
- Niveau III: Centra voor zeer gespecialiseerde 24-uurs psychiatrische zorg.
De hervorming van de drieledige zorg heeft de toegang tot zorg verbeterd, ziekenhuisopnames verkort en is gericht op het verkleinen van regionale verschillen. Er blijven echter aanzienlijke uitdagingen bestaan, waaronder tekorten in de infrastructuur (zoals een gebrek aan speciale plekken voor zorg in de gemeenschap), personeelstekorten en ineffectieve informatie-uitwisseling – zowel binnen de zorgsector (bijvoorbeeld tussen openbare en particuliere zorginstellingen) als tussen sectoren zoals gezondheidszorg, onderwijs, sociale dienstverlening en justitie.
De implementatie van GGZ-centra (GGZ's) en een meerlagig model voor geestelijke gezondheidszorg voor kinderen en adolescenten zijn belangrijke stappen in de richting van verbetering van het zorgsysteem. Ondanks deze veranderingen kampt het zorgsysteem nog steeds met aanzienlijke hiaten en uitdagingen:
- Door onvoldoende afstemming tussen de psychiatrische zorg voor kinderen en adolescenten en het systeem voor volwassenen is het moeilijk om de continuïteit van de behandeling te waarborgen.
- De toegang tot vroege diagnose en op bewijs gebaseerde behandeling is ongelijk, met hardnekkige regionale verschillen en een sterk stigma.
- Peer support en betrokkenheid van familie zijn niet voldoende geïntegreerd in zorgpaden en worden ondergefinancierd, ondanks de bewezen voordelen ervan.
- Er bestaan nog steeds structurele beperkingen voor de integratie van psychiatrische, educatieve en sociale diensten, vooral onder adolescenten en jongvolwassenen.
Om het geestelijke gezondheidszorgsysteem te versterken en de continuïteit van de ondersteuning te waarborgen – met name voor jongeren – is een verschuiving naar meer geïntegreerde, gemeenschapsgerichte en patiëntgerichte zorgmodellen essentieel. De volgende prioriteiten schetsen belangrijke strategische richtingen voor het creëren van veerkrachtigere, rechtvaardigere en hersengerichte geestelijke gezondheidszorg in heel Polen.
Het ontwikkelen van een samenhangend, multidisciplinair traject voor de gezondheid van de hersenen dat het gehele proces omvat, van de eerste symptomen tot en met herstel op de lange termijn, met de nadruk op preventie en belangrijke overgangen tussen zorgniveaus.
Betrek mensen met crisiservaring (bijvoorbeeld herstelassistenten) en familieleden bij de deelname aan het psychiatrische zorgsysteem, zodat dit een erkend, routinematig en integraal onderdeel wordt van het algehele ondersteuningsmodel.
Uitbreiding en integratie van gemeenschapsdiensten in alle regio's.
Het promoten van educatieve campagnes om stigmatisering te verminderen en de kennis over geestelijke gezondheid te vergroten.
Zorgen voor duurzame investeringen in digitale hulpmiddelen voor de gezondheidszorg, zoals telegeneeskunde, en zorgen voor vergoeding van innovatieve therapieën.
Het rapport (volledige tekst bijgevoegd) is een vervolg op de aanbevelingen in het onderzoeksdocument van de European Brain Council (EBC) “Rethinking Schizophrenia Care Pathway in Europe”.
Drie landen, Polen, Denemarken en Duitsland, werden geselecteerd voor de eerste ontwikkeling van landenprofielen om de feitelijke situatie van nationale systemen voor geestelijke gezondheidszorg te analyseren op basis van strategische, geografische en politieke factoren, waaronder aankomende voorzitterschappen van de Europese Unie (EU), sterke punten van zorgstelsels en mogelijkheden voor beleidsdialoog.
Op 5 juni 2025 vond in Warschau een rondetafelgesprek plaats over het verbeteren van de kwaliteit van de geestelijke gezondheidszorg voor kinderen en adolescenten, met bijzondere aandacht voor de gezondheid van de hersenen en schizofrenie.
De volgende fase van het project omvat een diepgaande analyse van de huidige stand van zaken, de uitdagingen en de toekomstige ontwikkelingsrichtingen van de geestelijke gezondheidszorg, en meer specifiek de behandeling van schizofrenie, op nationaal niveau.
In het voorjaar van 2026 wordt een EBC Insights Paper gepubliceerd, gebaseerd op systemische analyses in geselecteerde landen. Hierin worden de belangrijkste uitdagingen geïdentificeerd en specifieke beleidslijnen gepresenteerd om de nationale en Europese respons op de geestelijke gezondheidsbehoeften van jongeren te versterken.
Auteursrechtelijk beschermd materiaal: de regels voor herdruk staan vermeld in de regelgeving .
rynekzdrowia
