Mensenrechten wassen

Tot grote schrik van de aanhangers van democratie legde Emídio Rangel in 1997 uit hoe televisiecommunicatie werkt: een televisiezender met een aandeel van 50% kon soaps verkopen, maar ook presidenten van de republiek. Het nageslacht heeft uitvoerig aangetoond hoe gelijk hij had, met een aandeel van 15% als voldoende om Rangels voorspelling te vervullen. Communicatie is, grotendeels dankzij soaps en presidentskandidaten, gebaseerd op de 'verkoop' van een specifiek imago, soms ver verwijderd van de realiteit. Het verkochte imago vereist het witwassen van bepaalde kenmerken van het gepromote product. Vaak is promotie gebaseerd op het nabootsen van bepaalde aantrekkelijke kenmerken, door middel van identificatie met een groep of doel: Greenwashing, Pinkwashing, Rainbowwashing, Sportswashing, Artwashing, Redwashing. Bluewashing biedt een verhaal van toewijding aan het bevorderen van zogenaamd verantwoorde sociale praktijken.

Herhaaldelijk bluewashen kan averechts werken als bedrijven worden ontmaskerd en zich schuldig maken aan praktijken die in strijd zijn met hun publieke verklaringen. Het fenomeen varieert van kleine fraude die de rechten van consumenten schendt tot het opzettelijk of onzorgvuldig plegen, door handelen of nalaten, hoofdzakelijk of als medeplichtige, van misdrijven die door de rechtsstelsels van verschillende staten zijn vastgesteld. Bluewashen kan consumenten (boycot van producten of diensten), partners (leveranciers in waardeketens, wederverkopers) en investeerders (aandeelhouders die kritisch staan tegenover immorele praktijken) vervreemden.

Maatschappelijk verantwoord ondernemen omvat respect voor mensenrechten, een uitvloeisel van de horizontale werking van fundamentele rechten, die veel verder reikt dan situaties waarin het bedrijf een bijzondere machtsverhouding uitoefent (traditioneel in arbeidsverhoudingen of wanneer het een aanmerkelijke marktmacht heeft ten opzichte van andere bedrijven of consumenten). Maatschappelijk verantwoord ondernemen impliceert respect voor internationale normen (met name de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens, de twee Internationale Verdragen van 1966 en de ILO-Verklaring inzake fundamentele beginselen en rechten op het werk) als onderdeel van het verbieden van directe schending, de zorgplicht om schending te voorkomen en de plicht om schendingen te compenseren.

De zorgplicht bij het voorkomen van schendingen omvat het verlenen van diensten aan entiteiten, met name staten, die daardoor mogelijk de mensenrechten schenden. Het wijdverbreide gebruik van informatietechnologie (IT), verkocht door particuliere bedrijven en nu uitgebreid met tools voor kunstmatige intelligentie (AI), stelt staten in staat om vormen van sociale en politieke controle uit te oefenen die de mensenrechten schenden. Dit fenomeen beperkt zich niet tot schendingen van de privacy (wijdverbreid afluisteren), het vermoeden van onschuld (automatische profilering van verdachten) of de waarborgen van strafrechtelijke procedures (weigering van toegang tot belastend bewijsmateriaal vanwege beveiligingsclassificatie). De IT-AI-mix die Microsoft aan de Israel Defense Forces (IDF) levert, omvat softwareprogramma's zoals Lavender en Gospel, die informatie uit inlichtingenvergarende applicaties (e-mails, webpagina's, telefoongesprekken, sms-berichten, dronebeelden, bewakingscamera's, gezichtsherkenning, met automatische tekst- en spraakvertalingen) samenvoegen en doelen selecteren voor militaire aanvallen in de Gazastrook (zie het onderzoek van Associated Press, beschikbaar sinds 18 februari 2025). De enorme omvang, automatisering en het gebrek aan controle van de operatie zijn verantwoordelijk voor duizenden onschuldige slachtoffers, zonder enige connectie met Hamas. De applicaties draaien en staan in een soevereine cloud (zonder toegang tot Microsoft, maar wel door hen verzorgd), wat de handwassing van het bedrijf uit Seattle bij het medeplegen van oorlogsmisdaden zou rechtvaardigen.