Na 50 jaar kondigde de PKK haar ontbinding aan. Zal er vrede zijn?

Nadat de Koerdische Arbeiderspartij (PKK) in maart vorig jaar een staakt-het-vuren met Turkije had afgekondigd, kondigde ze maandag haar ontbinding aan. Het conflict tussen de Koerden, een van de grootste staatloze volkeren ter wereld, en Turkije speelt zich al veertig jaar af. Deze aankondiging zou een keerpunt kunnen betekenen in het politieke landschap van het land. Maar zal het eindelijk definitief zijn, of is dit weer een mislukte poging tot vrede tussen Ankara en de separatistische groep?

De oorsprong De PKK werd eind jaren zeventig opgericht door Abdullah Öcalan. Volgens de officiële website van de Turkse regering werd het echter in 1984 opgericht. Het is belangrijk om op te merken dat het Koerdische volk niet uitsluitend op Turks grondgebied te vinden is, maar ook in andere buurlanden zoals Irak, waar hun aanwezigheid vooral in het noorden groot is, Syrië en Armenië. "Koerdische aspiraties voor zelfbeschikking zijn vaak slecht ontvangen", stelt de digitale encyclopedie Britannica, en door de geschiedenis heen "hebben ze te maken gehad met vervolging of druk om zich aan te passen aan hun respectievelijke landen." Volgens Human Rights Watch hebben de Turkse regeringen sinds 1923, de datum van de oprichting van de moderne Turkse staat, “deze [emancipatie]inspanningen de kop ingedrukt.” In tegenstelling tot wat er gebeurt met de Armeense en Joodse minderheden, "verbiedt Turkije Koerdische scholen, Koerdische verenigingen en, tot voor kort, zelfs het woord 'Koerd'." Bovendien "hebben de autoriteiten historisch gezien hun toevlucht genomen tot geweld, waaronder moorden, mishandelingen en martelingen, om de Koerden te onderdrukken."

De PKK werd opgericht op basis van de marxistische leer en radicaliseerde snel. Het werd de belangrijkste en meest prominente Koerdische groepering in het land. Britannica legt verder uit: "De PKK onderscheidde zich door haar sociale samenstelling (...) en haar radicalisme; de ​​groep nam geweld als een centraal principe van haar zaak aan en toonde al vroeg haar bereidheid om geweld te gebruiken tegen Koerden die als collaborateurs van de regering werden beschouwd en tegen rivaliserende Koerdische organisaties. Het was het gebruik van geweld, met verschillende aanvallen op Turkse troepen, dat de regering in Ankara ertoe bracht de groep tot terroristische organisatie te verklaren. Sinds de oprichting in 1984 hebben meer dan 40.000 mensen het leven verloren door PKK-terrorisme. De ideologie van de PKK is gebaseerd op revolutionair marxisme-leninisme en separatistisch etnonationalisme", schrijft de Turkse regering. "De PKK streeft ernaar de diversiteit van Turkije te onderdrukken, de participatie en integratie van Turkse burgers van Koerdische afkomst te verhinderen en de bevolking van de regio te intimideren."

Een complexe vrede Vanaf de oprichting van de PKK tot begin jaren negentig escaleerde het conflict tussen de separatisten en Turkije en was er steeds weer sprake van geweld. Maar in 1993 kwam het eerste teken van hoop. Volgens een artikel van MAX Security Solutions vond in dit jaar “een van de eerste belangrijke wapenstilstanden” plaats. “Het werd echter binnen enkele maanden de kop ingedrukt vanwege de aanhoudende militaire druk” en vijf jaar later “werd Öcalan gevangengenomen, wat ertoe leidde dat de PKK haar activiteiten tijdelijk opschortte, maar het conflict laaide de daaropvolgende jaren weer op.” Rond de eeuwwisseling begon Turkije zijn acties tegen de Koerdische groep in evenwicht te brengen met ‘antiterroristische maatregelen en incidentele vredesbesprekingen’. Ook in de periode tussen 2013 en 2015 werden opmerkelijke pogingen gedaan om de betrokken partijen vreedzaam samen te laten leven. De fragiele vrede stortte echter opnieuw als een kaartenhuisje in elkaar. Maar om welke redenen?

Volgens MAX zijn “de redenen achter hun mislukkingen diepgeworteld in drie fundamentele uitdagingen: de voortzetting van militaire operaties, interne verdeeldheid binnen de PKK en geopolitieke complexiteit.” En ook de Turkse aanpak was sterk: "Ankara, dat het concept niet accepteert dat de Koerden een aparte etnische en politieke entiteit zijn, heeft militaire druk belangrijker gevonden dan onderhandelingen. Daarbij heeft het land geprofiteerd van technologische ontwikkelingen zoals de introductie van drones. Zelfs als er wapenstilstanden worden afgekondigd, blijven Turkse troepen PKK-bolwerken aanvallen.” “Zonder een formele politieke overeenkomst waarin de voorwaarden voor een staakt-het-vuren zijn vastgelegd, worden deze wapenstilstanden vaak als eenzijdig gezien, wat uiteindelijk tot hun ineenstorting leidt.”

Kijkend naar de toekomst zijn er volgens MAX-analisten drie mogelijke scenario's: "een fragiele maar duurzame vrede", "opnieuw oplaaiende conflicten en aanvallen door dissidente groeperingen" en "noch oorlog noch vrede", maar eerder "een langdurige patstelling".

We kunnen dus alleen maar afwachten wat er verder gaat gebeuren, maar als het einde van de PKK een feit is, heeft Recep Erdogan een van zijn grootste politieke overwinningen behaald, wat hem en zijn partij een politieke adempauze kan bezorgen.