Niemand zou moeten geloven dat de antwoorden van kunstmatige intelligentie van God komen, dat ze een menselijke schepper hebben. Het is cruciaal om Hem te kennen.

De race om kunstmatige intelligentie (AI), waarbij de Verenigde Staten het opnemen tegen China terwijl Europa van een afstandje lijkt toe te kijken, markeert het begin van een nieuw tijdperk en verdient een originele aanpak van Bruno Maçães, voormalig staatssecretaris van Europese Zaken. De inmiddels senior consultant bij Flint Global in Londen, waar hij bedrijven adviseert op het gebied van geopolitiek en technologie, combineert beide concepten in zijn nieuwe boek over de supermachten die de wereld willen beheersen via AI-systemen die, zo garandeert hij, binnenkort alomtegenwoordig zullen zijn in ons leven. In dit interview met VISÃO vergelijken we de grote conflicten van vandaag met die van de nabije toekomst, in het licht van de ideeën die deze doctor in de politieke wetenschappen aan Harvard University ontwikkelde in Construtores de Mundos – A Tecnologia e a Nova Geopolítica (Wereldbouwers – Technologie en Nieuwe Geopolitiek) (Temas e Debates, 352 pagina's, € 19,90), dat aanstaande donderdag 19 oktober in Portugal wordt gelanceerd op de boekenbeurs van Lissabon.

Waar brengen de nieuwe geopolitieke werelden ons heen, als we meegaan in de golf van technologische vooruitgang?

Naar zeer onverwachte, zeer vreemde en potentieel zeer gevaarlijke plekken. Mijn boek heeft iets weg van de Matrix, omdat het de creatie van kunstmatige of virtuele werelden behandelt. Het verschil is dat het onze soort is, en met name de grote supermachten, die deze virtuele werelden bouwen, omdat ze zich steeds meer realiseren dat ware macht ligt in het bouwen van een wereld waarin anderen gedwongen worden te leven. Die macht is nog groter als anderen niet volledig begrijpen dat deze werelden kunstmatig zijn en dat ze worden bestuurd door de grote supermachten.

Grootmachten hebben altijd geprobeerd de wereld te beheersen, maar technologische innovaties bieden nu geavanceerdere mogelijkheden. Is dit het gevaar?

In het boek zijn de begrippen geopolitiek en technologie vrijwel synoniem, in die zin dat de creatie van virtuele werelden, mogelijk gemaakt door technologie, een radicale en diepgaande vorm van geopolitieke macht is. Zelfs militaire technologie is een virtuele wereld, van computers, satellieten, communicatie en kunstmatige intelligentie, zoals we hebben gezien in zowel Oekraïne als Israël. Ik vergelijk de oude geopolitiek, gekoppeld aan de controle over fysiek grondgebied, met een nieuwe geopolitiek, die te maken heeft met de creatie van virtueel grondgebied.

Wanneer Donald Trump het heeft over de annexatie van Groenland en Canada, heeft hij het over mineralen voor de productie van microchips, die essentieel zijn om de AI-race te winnen. Is dit het nieuwe grote wapen in het conflict tussen de VS en China?

Dat is één verklaring, ja. Een andere is dat Donald Trump een soort fantasie heeft die vrijwel nooit in de praktijk wordt gebracht. De afgelopen maanden hebben mijn stelling versterkt dat de wereldmacht bepaald zal worden door het vermogen tot uitvinding, en niet zozeer door het ietwat achterhaalde idee van controle over bepaalde regio's of materialen. We weten niet eens precies welke materialen het meest cruciaal zullen zijn, omdat de innovatie zich in een duizelingwekkend tempo ontwikkelt. Een relevant voorbeeld is de handels- en technologieoorlog met China, namelijk de toegang van China tot Amerikaanse halfgeleiders en de toegang van de VS tot Chinese zeldzame aardmetalen en hun geavanceerde raffinage- en productiesysteem.

Hoe belangrijk zijn chips?

In het boek vergelijk ik ze symbolisch met de oude militaire bases of strategische punten van het oude Portugese Rijk, zoals Malakka, Ormuz en Goa. Dit komt doordat ze een soort overgangspunt vormen, in dit geval tussen de fysieke wereld en de virtuele wereld. Degene die de chips beheert, beheert de toegang tot deze virtuele werelden. Ze zijn als kleine zandkorrels die met de snelheid van het licht kunnen denken; dat is het wonder van moderne chips.

Is het generatieve AI-systeem DeepSeek van China, dat eerder dit jaar werd onthuld, een teken van de felle concurrentie waarmee de VS te maken krijgt?

Wat me allereerst opviel aan DeepSeek, was dat niemand in het onderzoeksteam buiten China had gestudeerd. Dit betekent dat deze mogelijkheden al heel inheems zijn geworden. We moeten erop voorbereid zijn dat chatbots in de stijl van onderzoeksassistenten zich, misschien al dit jaar, verspreiden naar de financiële dienstverlening, het onderwijs, videoproductie, reclame, maar ook naar de industrie. Met andere woorden, de robots zullen worden uitgerust met deze AI-modellen die we al gebruiken en die overal aanwezig zullen zijn. Binnenkort zullen ze de denkbeelden van onze studenten en kinderen, en zelfs ons overheidsbeleid, vormgeven, omdat ministeries ze gaan gebruiken. Daarom is het erg interessant om te weten wie de modellen heeft ontworpen en op basis van welke waarden.

De maatschappij lijkt geen waarde te hechten aan gevolgen, maar achter AI staat altijd een programmeur en aan de top iemand die de controle heeft.

Laatst vroeg ik DeepSeek om landen te rangschikken naar hun mate van slechtheid. Interessant genoeg vertelde het me dat Rusland het meest kwaadaardige land ter wereld was. Dat is misschien een beetje verrassend, maar dat is het eigenlijk niet, omdat DeepSeek data van internet gebruikt, waarvan de informatie grotendeels uit het Westen komt. Maar het zou voor de makers heel gemakkelijk zijn om de data te manipuleren, wat betekent dat niemand zou moeten geloven dat de antwoorden van God komen; dat zou ongelooflijk naïef zijn. Dit zijn antwoorden die afkomstig zijn van een menselijke schepper, met zijn neigingen, voorkeuren en waarden. Maar ze zullen een oneindig veel groter vermogen hebben om onze geest te vormen dan sociale netwerken. Daarom is het cruciaal voor Europa en voor ons allemaal om te weten wie de modellen ontwerpt, op basis van welke prioriteiten en met welke doeleinden, zodat we niet in een soort Matrix leven die door China of de VS is gebouwd.

Regulering kan een manier zijn om deze perverse effecten te verzachten, maar kan Europa zich volledig beschermen tegen de potentiële risico's van systemen die in China of de VS zijn geproduceerd?

Dat was de vreselijke fout die 25 jaar geleden werd gemaakt, toen Europa dacht dat de grote internetbedrijven Amerikaans konden zijn. Wat al snel duidelijk werd, is dat het niet mogelijk is om Amerikaanse bedrijven te reguleren. Integendeel, ze hebben veel invloed op Europese toezichthouders. Het zou wel mogelijk zijn om Europese bedrijven te reguleren en ik hoop dat die les is geleerd. Er zijn tekenen in die richting, maar die zijn nog steeds onvoldoende. Helaas zie ik twee soorten aarzelingen. Enerzijds blijft Europa denken dat Amerikaanse en Europese bedrijven min of meer hetzelfde zijn, wat ik een vreselijke fout vind. Anderzijds blijft Europa erg consumentgericht en waardeert het grote bedrijven, die een zekere monopoliepositie hebben, niet. Er moeten keuzes worden gemaakt en het is al te laat. Het is behoorlijk schokkend om te zien dat China en de VS vechten om AI-modellen en dat de Europeanen opnieuw achterop raken. De inzet is nu veel hoger dan bij het internet. Dit is een internet op steroiden, met mogelijkheden die vertienvoudigd of verhonderdvoudigd zijn.

Zou het een grotere bedreiging kunnen vormen dan kernwapens, in de zin dat één staat kernwapens tegen een ander land zou kunnen gebruiken?

De militaire impact van AI zal ongetwijfeld verwoestend zijn. Oorlogen van de toekomst zullen waarschijnlijk binnen enkele uren, zo niet minuten, beslist worden, gezien de absoluut goddelijke en overweldigende snelheid van doeldetectie- en vernietigingsmachines. We hebben dit al eerder gezien in Gaza en Oekraïne. AI maakt het bijvoorbeeld mogelijk om het vermogen om doelen te verbergen volledig uit te schakelen. Een tank kan zich niet verbergen, omdat AI hem binnen enkele minuten kan detecteren en vernietigen. Dit is de toekomst die we ingaan, en wie achterblijft, zal geen weerstand kunnen bieden. Als er een oorlog uitbreekt in Taiwan, zal die door AI tussen de VS en China beslist worden. Degene met de meest geavanceerde AI zal winnen.

Taiwan is een twistpunt, grotendeels vanwege zijn dominantie in AI, aangezien het een belangrijke leverancier van chips aan de VS is. Denkt u dat de VS in dit geval de game zou laten doorgaan zoals ze dat in Oekraïne doen?

Absoluut niet. Maar toen ik een jaar geleden in Taiwan was, hoorde ik veel bezorgdheid dat de Taiwanezen Oekraïne zien als een soort test van de Amerikaanse betrokkenheid. Maar het is anders. Aan de ene kant zien de VS China als een directe rivaal en voelen ze zich veel minder op hun gemak bij het erkennen van een Chinese opmars dan bij een Russische. Aan de andere kant zal er veel meer angst zijn om China te confronteren.

U zegt dat Donald Trump veel van zijn beloftes en dreigementen niet nakomt. Heeft China al zijn eigen conclusies getrokken over dit gedragspatroon?

Ik denk het wel. Hoewel het moeilijk is om het zeker te weten, ben ik ervan overtuigd dat China, als het weinig betrokkenheid van de VS ziet, niet per se zal concluderen dat een invasie een goede oplossing is. Het zal deze afstand liever gebruiken om de Taiwanezen onder druk te zetten om een ​​toenadering te accepteren die op de lange termijn tot hereniging zal leiden. Dat is meer de Chinese methode.

Die de Amerikanen ook ooit gebruikten, zoals in het boek staat.

Ja, de Chinese methode draait veel meer om het creëren van een systeem dat langzaam de rest van de wereld absorbeert. Ze hebben geleerd van de Amerikanen. Dat is wat de VS deden tussen 1890 en 1945. In de loop van 50 jaar creëerden ze een wereldsysteem dat in veel gevallen andere landen absorbeert, al dan niet vrijwillig. Vanuit mijn ervaring, ook in China, en mijn boeken over China schrijvend, zou ik zeggen dat dat de voorkeur van Peking heeft. Maar dat wil niet zeggen dat we ons niet moeten voorbereiden op een oorlog in Taiwan, met name de VS. Ik zie China gewoon meer geïnteresseerd in het gebruiken van zijn economische en technologische macht, in het langzaam opbouwen van een wereldwijd technologisch systeem dat andere landen zullen gebruiken en waarvan ze afhankelijk zullen worden.

De spelregels bepalen.

Precies, door regels te creëren die anderen moeten volgen. Vanuit dat oogpunt is er een enorm verschil tussen China en Rusland.

Vladimir Poetin zelf komt uit een andere school.

Duidelijk. Poetin is meer een vertegenwoordiger van wat ik de oude geopolitiek noem. In zijn ogen is dat de wereld die logisch is en hij probeert ernaar terug te keren, met weinig succes. Wat er mogelijk gebeurt, is dat Rusland uiteindelijk een rol speelt in het verminderen van de macht van het Amerikaanse rijk. Begin 20e eeuw wilde Duitsland wereldleider worden. Dat lukte niet, maar het hielp de VS uiteindelijk wel om dat doel te bereiken, omdat het een grote impact had op de afname van de capaciteiten van het Britse Rijk. Ik denk soms dat hetzelfde zou kunnen gebeuren in de 21e eeuw, met Rusland als een uitdaging voor de Amerikaanse macht en de weg vrijmakend voor een nieuwe Chinese wereld. Dat is een mogelijkheid. Ik hoop dat lezers mijn boek leuk zullen vinden, want het bespreekt verschillende mogelijkheden.

In maart publiceerde VISÃO een artikel in Time waarin werd gesuggereerd dat de ontwikkeling van AI zou leiden tot een machtsevenwicht waardoor de grootmachten AI niet zouden gebruiken voor verwoestender doeleinden, uit angst voor tegenaanvallen van gelijke omvang, vergelijkbaar met wat er gebeurde met kernwapens tijdens de Koude Oorlog. Is het realistisch om eenzelfde soort logica te hanteren voor AI?

Kernwapens beginnen in dit nieuwe tijdperk een offensieve rol te spelen. In het geval van Rusland is dit overduidelijk, en ik denk dat Israël ook minder avontuurlijk zou zijn als het deze hulpbron niet had. Wat AI betreft, is het nog moeilijker om de nucleaire logica van de Koude Oorlog te volgen, omdat alles veel sneller zal gaan en beide partijen nauwelijks zullen weten wat er aan de andere kant gebeurt. Er zal een enorme prikkel zijn om als eerste toe te slaan, maar het boek heeft een optimistische boodschap, omdat wereldopbouw een effectievere vorm van macht kan zijn. En degenen die maximale macht willen, kunnen die bereiken door middel van opbouw, niet door vernietiging. Dit was de les van het Amerikaanse imperium in de vorige eeuw, dat nog steeds voortduurt en grotendeels door China wordt overgenomen.

Als dit een optimistische visie is, zal er dan een dag komen waarop grootmachten zich zullen inzetten voor de non-proliferatie van AI, zoals ze dat deden met kernwapens?

Ik denk dat het onmogelijk is. Met DeepSeek hebben we al gezien dat China heeft besloten een open-sourcemodel te lanceren, waardoor deze mogelijkheden nu wereldwijd beschikbaar zijn. Het zal veel moeilijker te beheersen zijn. Maar ik denk dat we niet te pessimistisch moeten zijn, want de belofte van AI is ook buitengewoon. Misschien vindt de rest van de wereld eindelijk een recept voor ontwikkeling. Misschien vinden we hier de oplossing voor veel van onze maatschappelijke problemen. We zullen zien. De gevolgen voor de werkgelegenheid kunnen dramatisch zijn, maar ze zullen waarschijnlijk ook een grote impact hebben op de economische groei. Tegen 2026 zal AI overal zijn.

De mogelijkheid om verkiezingscampagnes te beïnvloeden, maar niet alleen dat, zal enorm zijn.

Absoluut. Het internet heeft de reclamewereld al gerevolutioneerd, maar AI zal die op een absoluut onweerstaanbare manier kunnen sturen. Nog gevaarlijker zal de mogelijkheid zijn om kiezers te manipuleren op manieren die ze zich niet eens realiseren. We hebben ook veel kinderen die chatbots als hun beste vriend gebruiken om advies te vragen, en daar zijn we als samenleving niet op voorbereid. Degene die deze systemen beheert, zal de geest op een diepgaande en onzichtbare manier kunnen beïnvloeden die de mensheid nog nooit heeft gekend.

Nog andere waarschuwingen?

Een advies dat nuttig zou kunnen zijn voor de nieuwe generaties, misschien om hier een beetje weerstand tegen te bieden, is het hanteren van strengere privacynormen. We moeten een zekere mate van geheimhouding in acht nemen. Als informatie over onze psychologie online beschikbaar is, zijn we extreem kwetsbaar voor allerlei vormen van manipulatie. Daarom zou het voor degenen die net beginnen hun digitale pad te creëren geen slecht idee zijn om meerdere online persoonlijkheden te creëren om een ​​reserve van de diepste persoonlijkheid te bewaren en zo niet aan al deze instrumenten blootgesteld te worden. Fernando Pessoa had gelijk toen hij over zijn heteroniemen sprak, namelijk over simulatie. Pessoa leefde al in de metaverse lang voordat wij die uitvonden.