Elektriciteit kan tot 26,5% goedkoper worden als consumenten overstappen naar de vrije markt

Particulieren en kleine en middelgrote bedrijven kunnen hun elektriciteitsrekening tot wel 26,5% verlagen door over te stappen van het gereguleerde model naar de vrije energiemarkt, waar ze de vrijheid hebben om hun leverancier te kiezen. Deze berekeningen zijn afkomstig van Volt Robotics, een bedrijf gespecialiseerd in energieregulering en -handel.

De flexibiliteit werd goedgekeurd door Voorlopige Maatregel 1.300, die momenteel in behandeling is bij de Kamer van Afgevaardigden. Het wettelijk kader stelt huishoudens en kleine bedrijven in staat om af te stappen van de vaste, vaak hoge, tariefmodellen van traditionele nutsbedrijven. Niet-bediende sectoren in de industrie en handel kunnen vanaf augustus 2026 overstappen op dit model. Particuliere consumenten kunnen dit vanaf december 2027 doen.

Voor wie zijn de veranderingen gunstig?

Ongeveer 58,4 miljoen gebruikers zouden hiervan kunnen profiteren, met een geschatte besparing tot wel R$ 7,6 miljard per jaar. Door energie rechtstreeks af te nemen van opwekkings- of handelsbedrijven, wordt een laag tussenpersonen geëlimineerd en wordt de dynamiek van een concurrerende markt omarmd.

De effecten zullen echter niet overal hetzelfde zijn. Consumenten in de regio Centraal-West zouden bijvoorbeeld een gemiddelde verlaging van 15,2% kunnen verwachten, waarbij het Federaal District de nationale ranglijst aanvoert en mogelijk een indrukwekkende verlaging van 26,5% van de energiekosten realiseert.

In het zuiden bedraagt de gemiddelde besparing 12,9%, terwijl de schatting in het zuidoosten 12,6% bedraagt. Het noorden en noordoosten profiteren ook, maar verwachten een bescheidener besparing van respectievelijk 9,8% en 9%. Paraíba, laatste op deze lijst, zal naar verwachting de kleinste besparing zien, met een geschatte reductie van 5%. Het verschil wordt verklaard door variaties in de waarden en tariefsamenstelling van regionale distributeurs.

Promise bestaat al drie decennia

Het idee van een opener energiemarkt is niet nieuw. Het bestaat al 30 jaar, met de inwerkingtreding van Wet 9.074/1995. De wet opende de markt oorspronkelijk voor grootverbruikers – met een vermogen van 3.000 kW of meer – en kondigde toekomstige uitbreiding voor iedereen aan.

In september 2022 publiceerde het ministerie van Mijnbouw en Energie onder het bewind van voormalig president Jair Bolsonaro (PL) een verordening die alle hoogspanningsverbruikers toestond om deel te nemen aan de vrije markt. Voorheen had slechts 0,03% van de verbruikers de vrijheid om rechtstreeks contracten af te sluiten met producenten, aldus de Braziliaanse Vereniging van Energieleveranciers (Abraceel).

Voor deze grote spelers – grote commerciële en industriële bedrijven – betekende de migratie aanzienlijke besparingen, variërend van 30% tot 50% op de energiekosten. Deze succesvolle ervaring bij grootverbruikers schept hoop voor de laagspanningsmarkt.

De openstelling van de vrije energiemarkt voor laagspanningsverbruikers zal in twee duidelijke fasen vorm krijgen:

• Ten eerste voor de industriële en commerciële sectoren die nog niet zijn bestreken, vanaf augustus volgend jaar.
• In december 2027 zijn de particuliere consumenten aan de beurt.

Internationale ervaring dient als waarschuwing

Ondanks het optimisme is de internationale ervaring een waarschuwingssignaal. Joisa Dutra, directeur van het Centrum voor Studies in Regelgeving en Infrastructuur van de Getulio Vargas Foundation (FGV Ceri) en voormalig directeur van het Nationaal Agentschap voor Elektriciteitsenergie (Aneel), legt uit dat de marktopening in andere landen gericht was op kostenverlaging en efficiëntieverbetering door middel van concurrentie. De resultaten waren echter niet altijd zoals verwacht.

Het Britse voorbeeld is een treffend voorbeeld. Nadat ze te maken kregen met leveringsproblemen van open-marktbedrijven, zochten veel consumenten hun toevlucht tot de oude nutsbedrijven, omdat veiligheid voorrang kreeg. De les is duidelijk: concurrentie, hoe gunstig ook, vereist solide regelgeving om goed te kunnen functioneren .

Dit is een knelpunt in het Braziliaanse model. In meer ontwikkelde markten werkt energiehandel met een evenwicht tussen vraag en aanbod: kopers geven aan hoeveel ze bereid zijn te betalen en verkopers stellen hun minimumprijzen vast. "Deze afstemming tussen vraag en aanbod heeft ons in staat gesteld prijzen te genereren die belangrijke signalen afgaven voor de werking en uitbreiding van het systeem", aldus de specialist van FGV Ceri.

Deze cruciale dynamiek is niet voorzien in de Braziliaanse maatregel , een element dat de efficiëntie van de vrije markt in gevaar zou kunnen brengen. Volgens Dutra zou het ontbreken van dit mechanisme prijsverstoringen kunnen veroorzaken die uiteindelijk de eindconsument zullen benadelen . Dit is een punt van grote zorg voor het Congres, dat het parlementslid evalueert.

De grootste uitdaging van de nieuwe regels is de regulering

Een van de grootste uitdagingen van liberalisering ligt in de strikte regulering van bedrijven die actief zijn op de vrije markt. Leveranciers moeten hun contracten nakomen en, bovenal, ervoor zorgen dat consumenten niet zonder voorraad komen te zitten. Leveringszekerheid is net zo belangrijk als geld besparen.

Een ander gevoelig punt zijn de kosten van overcontractering door distributeurs , benadrukt Volt Robotics. In een massale migratie kunnen distributeurs achterblijven met "overtollige" stroomafnameovereenkomsten, wat kosten met zich meebrengt die aangepakt moeten worden. Als deze kosten simpelweg over agenten worden verdeeld, zonder een duurzame oplossing, zouden de voordelen van de migratie naar de vrije markt drastisch kunnen afnemen.

De waarschuwing van het energiehandelsbedrijf is bot: deze kostenverschuiving kan de beloofde efficiëntieverbeteringen tenietdoen en van liberalisering slechts een herverdeling van lasten tussen verschillende groepen consumenten maken.

Digitalisering in metingen kan de vrije energiemarkt helpen

Technologische modernisering kan dienen als katalysator voor de uitbreiding van de vrije energiemarkt. In juni heeft het Ministerie van Mijnbouw en Energie (MME) de richtlijnen voor de digitalisering van het metersysteem geactualiseerd met Verordening nr. 111. Het ministerie stelt dat deze verandering ongekende transparantie kan brengen in het verbruik en de werking van de vrije energiemarkt.

Volgens het ministerie kan digitalisering de implementatie van Open Energy mogelijk maken – een concept vergelijkbaar met Open Banking in de financiële sector. Hierdoor zouden consumenten hun verbruiksgegevens met verschillende bedrijven kunnen delen, op zoek naar concurrerender en persoonlijker aanbiedingen.

De directeur van FGV Ceri ziet deze maatregel als een 'democratisering' die marketeers in staat stelt producten te ontwerpen die 'beter aansluiten bij de verschillende realiteiten van hun klanten, wat voordelen oplevert'. Ze waarschuwt dat technologie alleen niet alle problemen oplost.

In de Verenigde Staten leidde de installatie van een digitaal metersysteem tot ontevredenheid bij 97% van de consumenten. Om een soortgelijke ervaring in Brazilië te voorkomen, is Dutra van mening dat modernisering zich primair moet richten op het verhogen van de efficiëntie voor de consument , en niet alleen op operationele voordelen voor energieleveranciers en -producenten.