Tariefverlaging legt zwakte van Brazilië bloot in onderhandelingen met de VS

De aankondiging van president Donald Trump van een importheffing van 50% op Braziliaanse export naar de Verenigde Staten, met ingang van 1 augustus, heeft de alarmbellen doen rinkelen in de Braziliaanse diplomatie en economie. Trumps tariefverhoging is geen op zichzelf staand incident; ze onthult een complex web van uitdagingen die het land in een kwetsbare positie plaatsen, met weinig complexe oplossingen.

Volgens analisten is de centrale stelling dat Brazilië zich in een dilemma bevindt dat pragmatisme en vaardigheid vereist, gezien de beperkte invloed van het land in Washington, het ontbreken van een 'carte blanche' voor eenzijdige vergelding en een strategische terugtrekking van de regering na een periode van harde retoriek, aangevuld met parlementaire initiatieven die directe dialoog nastreven.

De afwezigheid van strategische bondgenoten: de diplomatieke leegte in Washington

Een van de pijlers van Brazilië's huidige kwetsbaarheid ligt in het beruchte gebrek aan invloedrijke bondgenoten en directe, robuuste onderhandelingskanalen in Washington. In een scenario waarin politieke nabijheid en lobbynetwerken handelsbeslissingen kunnen beïnvloeden, lijkt Brazilië in het nadeel te opereren.

Oliver Stuenkel, hoogleraar aan de School of International Relations van de Getulio Vargas Foundation (FGV), is onvermurwbaar in zijn stelling dat Brazilië "geen superoperatie in Washington heeft die op korte termijn kan worden geactiveerd."

Sterker nog, het ontbreken van "Amerikaanse senatoren die vrienden zijn van Brazilië, die Trump kunnen bellen en onderhandelen" staat in schril contrast met de realiteit in landen als Israël en Mexico, die dit voorrecht wel hebben.

Brazilië heeft een laag commercieel belang voor de Verenigde Staten

Het gebrek aan politieke gesprekspartners op hoog niveau wordt verergerd door de perceptie van Brazilië's geringe commerciële belang voor de Verenigde Staten. Volgens William Castro Alves, hoofdstrateeg bij het internationale investeringsplatform Avenue, is Brazilië slechts de 15e grootste handelspartner van de Verenigde Staten, wat de impact van tariefmaatregelen op de economie drastisch vermindert.

"Het belang van Brazilië voor de Verenigde Staten is vrij beperkt. Dat is de waarheid. De impact op de Amerikaanse economie is zeer gering", analyseert Alves. Dit betekent dat de "tariefverhoging" geen significante gevolgen had voor de Amerikaanse markt, noch voldoende druk uitoefende op het Witte Huis om directe en geprioriteerde onderhandelingen met de Braziliaanse regering af te dwingen.

Diplomatiek vacuüm: Amerikaanse industrie zou onderhandelingen kunnen bevorderen

Geconfronteerd met dit officiële diplomatieke vacuüm, ligt de hoop van Brazilië paradoxaal genoeg bij de Amerikaanse private sector. De nieuwe strategie is om Amerikaanse bedrijven en deelstaatregeringen te mobiliseren die direct getroffen zullen worden door de prijsstijgingen van Braziliaanse producten.

Oliver Stuenkel benadrukt dat "de mobilisatie van de Amerikaanse private sector cruciaal zal zijn" en dat de Braziliaanse diplomatie deze beweging moet coördineren en op zoek moet gaan naar alternatieven voor invoerrechten. Staten zoals Florida, Georgia, Michigan, Ohio en Texas, waar de bouw, de maakindustrie en de voedingsmiddelen- en drankenindustrie afhankelijk zijn van Braziliaanse input, vertonen al tekenen van mobilisatie.

Koffieproducenten en -kopers hebben zich gemeld om oplossingen te vinden voor Trumps tariefverhoging

Specifieke sectoren, zoals koffie, maken al vooruitgang. De Braziliaanse Raad van Koffie-exporteurs (Cecafé) en de National Coffee Association (NCA), een Noord-Amerikaanse organisatie die branders en retailers vertegenwoordigt, zoeken naar een onderhandelde oplossing.

Het doel is om koffie op te nemen in een lijst met tariefvrijstellingen, met als argument dat het product niet in de Verenigde Staten wordt geproduceerd, 's werelds grootste afnemer van de grondstof. In de eerste helft van dit jaar bedroeg de koffieverkoop aan de VS in totaal 1,2 miljard dollar, een zesde van alle buitenlandse handel van de agro-industrie met het land.

Stuenkel benadrukt dat een volledige afschaffing van tarieven een misplaatste aanpak is; de Amerikaanse industrie neigt ernaar om specifieke vrijstellingen of quota te bedingen, niet een alomvattende afschaffing. Deze afhankelijkheid van binnenlandse Amerikaanse druk onderstreept Brazilië's beperkte directe kanalen en relatief zwakke positie aan de onderhandelingstafel.

Lula zonder "carte blanche": de beperkingen van de wederkerigheidswet en de regels van Mercosur

Ondanks de aanvankelijk confronterende houding heeft president Luiz Inácio Lula da Silva (PT) geen "carte blanche" om wraak te nemen op de Verenigde Staten met de publicatie van het decreet dat de wet op de economische wederkerigheid reguleert.

Hoewel de wet voorziet in het nemen van vergeldingsmaatregelen in handelsgeschillen, legt de regelgeving objectieve criteria en processen op die impulsieve, eenzijdige acties tegengaan.

Roberta Portella, hoogleraar aan de Getulio Vargas Foundation (FGV), zegt dat het decreet "voorafgaande technische, juridische en diplomatieke mechanismen" instelt, zoals "poging tot onderhandeling, overleg met de getroffen sector en, indien nodig, de oprichting van een panel bij de Wereldhandelsorganisatie (WTO)."

Dit betekent dat, in tegenstelling tot wat het misschien lijkt, de weg naar vergelding geplaveid is met eisen van technische rechtvaardiging en respect voor multilaterale procedures.

Het nemen van voorlopige of definitieve maatregelen, zoals het opschorten van tariefconcessies, beperkingen op buitenlandse investeringen of het intrekken van verplichtingen met betrekking tot intellectuele-eigendomsrechten, moet altijd plaatsvinden binnen de grenzen die het internationale systeem stelt.

Het comité zal beraadslagen over tegenmaatregelen

Met de verordening werd ook het Interministerieel Comité voor Economische en Handelsbesprekingen en Tegenmaatregelen opgericht, dat verantwoordelijk is voor de beraadslaging en het toezicht op de onderhandelingen.

Hoewel belastingdeskundige Leandro Roesler stelt dat de regelgeving "de invoering van tegenmaatregelen stroomlijnt", waardoor de commissie voorlopige reacties direct kan goedkeuren, en advocaat Marco Antônio Ruzene zegt dat het decreet de uitvoerende macht de bevoegdheid geeft om "vrijwel onmiddellijk" tegenmaatregelen te nemen, vormen interne waarborgen en internationale regels nog steeds een rem.

De belangrijkste beperking op vergeldingsmaatregelen komt voort uit de handelsregels van Mercosur. Renata Emery, medehoofd van de belastingpraktijk bij TozziniFreire Advogados, stelt stellig dat de Braziliaanse regering "zelfs een dergelijke maatregel" van wederzijdse tarieven niet kon invoeren vanwege de regels van het blok.

Brazilië moet als lid van Mercosur de goedkeuringsprocedures van de leden van het blok volgen om de invoerrechten te verhogen, inclusief uitzonderingen op het gemeenschappelijk buitentarief. "Daarom heeft Brazilië niet de flexibiliteit om de invoerrechten eenzijdig te wijzigen", legt Emery uit.

Bovendien worden invoerrechten (II) en andere belastingen, zoals de belasting op geïndustrialiseerde producten (IPI), uniform per product geheven, zonder discriminatie van welk land dan ook. Dit ondermijnt Lula's aanvankelijke dreigement om "hen 50% te belasten" als Trump ons 50% zou belasten, en legt Brazilië's gebrek aan autonomie voor een directe en agressieve tariefrespons bloot.

Vergeldingsmaatregelen voor Trumps tariefverhoging kunnen Brazilië duur komen te staan

Naast de juridische beperkingen wordt de economische haalbaarheid van vergeldingsmaatregelen zelf in twijfel getrokken. Luís Garcia, partner bij Tax Group en MLD Advogados Associados, waarschuwt dat een strategie om bijvoorbeeld patenten of software te schenden, "zorgen kan oproepen over de rechtszekerheid en de voorspelbaarheid van het ondernemingsklimaat in Brazilië."

Investeerders zijn op zoek naar stabiliteit en bescherming van hun activa. Abrupte of niet-transparante maatregelen kunnen "buitenlandse investeringen ontmoedigen, waardoor het klimaat van onzekerheid en juridische instabiliteit toeneemt."

Volgens William Castro Alves van Avenue laat de internationale ervaring zien dat landen die importheffingen invoeren, het conflict alleen maar laten escaleren, zonder het effectief te kunnen terugdraaien.

"Het werd duidelijk dat het nastreven van wederkerigheid of zelfs het opleggen van tarieven aan de VS geen slimme strategie was voor degenen die dit probeerden", stelt Alves. Deze analyse bevestigt de stelling dat Lula geen "carte blanche" heeft, omdat de vergeldingsopties beperkt, complex en in veel gevallen contraproductief zijn, waardoor Brazilië kwetsbaarder wordt voor toenemende economische schade.

De strategische terugtocht: van 'bravoure' naar de zoektocht naar dialoog en onderhandeling

De aanvankelijke houding van de Braziliaanse regering ten opzichte van Trumps "tariefverhoging" werd gekenmerkt door confronterende retoriek, die al snel plaatsmaakte voor een meer verzoenende en pragmatische toon. De dag na de aankondiging verklaarde president Lula in een interview met TV Record : "Als hij ons 50% rekent, rekenen wij hen 50% aan", een duidelijk teken van bravoure en confrontatie.

De regering signaleerde zelfs mogelijke represailles op het gebied van intellectueel eigendom, onder meer door patenten en software te schenden. Deze agressieve houding maakte echter al snel plaats voor een actieve zoektocht naar onderhandelingen.

Vicepresident Geraldo Alckmin demonstreerde deze koerswijziging tijdens een bijeenkomst met vertegenwoordigers van het bedrijfsleven op dinsdag (15), waarin hij verklaarde dat de regering eraan werkt de tarieven terug te draaien. Handhaving van de tariefverhoging zou volgens schattingen van XP Investimentos een verlies van 23 miljard dollar kunnen opleveren.

"Wat we hier hoorden, was onderhandeling, dat wil zeggen een toezegging tot herziening, die samenvalt met het voorstel van de Braziliaanse regering en president Lula. Er werd gesteld dat de deadline kort is. De deadline is kort. Dat we eraan moeten werken om die te verlengen," zei Alckmin, waarmee hij aangaf bereid te zijn tot dialoog en de urgentie te erkennen.

De agrarische sector en de industrie dringen aan op onderhandelingen en meer tijd om de tariefverhoging van Trump te bespreken

Deze strategische terugtrekking volgde op intense druk vanuit de Braziliaanse industrie en agro-industrie. Zo verzocht de Nationale Confederatie van de Industrie (CNI) de regering om bij de Verenigde Staten in te grijpen en een uitstel van minimaal 90 dagen te verkrijgen voor de toepassing van de tarieven. Het verzoek werd geformaliseerd tijdens een virtuele vergadering, bijgewoond door de minister van Buitenlandse Handel van het Ministerie van Ontwikkeling, Tatiana Lacerda Prazeres, en voorzitters van industriële federaties uit het hele land.

Deze vereniging van de productieve sector rond de onderhandelingen versterkte het beeld dat vergeldingsmaatregelen 'contraproductief' en 'een averechts effect' zouden hebben, en dat ze Brazilië zelf meer zouden schaden dan de Amerikaanse tarieven.

De regering stuurt een brief met het verzoek om te onderhandelen met de VS.

De regering-Lula bevestigde de nieuwe toon door deze woensdag (16) via de Braziliaanse ambassade een brief aan de Amerikaanse regering te sturen, ondertekend door Alckmin en de minister van Buitenlandse Zaken, Mauro Vieira.

De brief, gericht aan Howard Lutnick, hoofd van het Ministerie van Handel, en ambassadeur Jamieson Greer, de Amerikaanse handelsvertegenwoordiger (USTr), stelt voor de dialoog en technische rondes van bilaterale onderhandelingen te hervatten. Deze stap is een duidelijke erkenning dat de meest haalbare, en misschien wel de enige, weg diplomatie en onderhandeling is, waarbij het idee van een krachtige reactie wordt losgelaten.

Alckmin gaf ook aan dat de overheid rekent op druk vanuit de nationale economische sectoren en moedigt Braziliaanse ondernemers aan om hun collega's in de Verenigde Staten op te zoeken om samen te werken en de tarieven terug te draaien.

De steun van Amerikaanse bedrijven, zoals de Amerikaanse Kamer van Koophandel (US Chamber) en de Amerikaanse Kamer van Koophandel in Brazilië (Amcham Brasil), die een gezamenlijke verklaring hebben uitgegeven waarin ze oproepen tot "betrokkenheid op hoog niveau" van overheden, wordt gezien als een fundamentele pijler bij het beperken van de schade.

Dit scenario, waarin de regering aanvankelijk kritiek uitte maar nu de dialoog zoekt en vertrouwt op druk vanuit de private sector, illustreert de beperkte keuzemogelijkheden van Brazilië en de noodzakelijke aanpassing aan de realiteit van kwetsbaarheid.

De parlementaire 'karavanen': een diplomatiek gebaar op zoek naar oplossingen voor Trumps tariefverhoging

Parallel aan de koerswijziging van de regering zijn de Kamer van Afgevaardigden en de Federale Senaat van plan om "karavaans" van congresleden naar de Verenigde Staten te sturen om het 50%-tarief te bespreken. Dit parlementaire initiatief is wederom een weerspiegeling van de zoektocht naar dialoogkanalen en een "volwassen" en "pragmatisch" buitenlands beleid, aldus de rechtvaardiging van de initiatiefnemers van het project.

In de Senaat leidt de Commissie Buitenlandse Betrekkingen de coördinatie van de "karavaan", die zich in een verder gevorderd stadium bevindt dan die van het Huis van Afgevaardigden. De beweging is het resultaat van een aanbeveling van Gabriel Escobar, zaakgelastigde bij de Amerikaanse ambassade in Brazilië, die gouverneur Tarcísio de Freitas van São Paulo heeft ontmoet.

Het doel van de reis is dat de delegatieleden samen met de autoriteiten in Washington oplossingen vinden voor de tarievencrisis. De missie zal naar verwachting echter pas in september van start gaan, nadat de tarieven op 1 augustus zijn ingevoerd. De vertraging in de uitvoering van deze missies onderstreept het reactieve karakter van de missie en de moeilijkheid om sneller proactief en preventief op te treden.

In de Kamer van Afgevaardigden wordt het initiatief geleid door afgevaardigde Ronaldo Nogueira (Republikeinen-RS), voorzitter van de Commissie Landbouw, Veeteelt, Voedselvoorziening en Plattelandsontwikkeling. Hij diende een verzoek in om een "externe commissie" op te richten die samen met de regering-Trump en het Amerikaanse Congres een herziening van het presidentiële besluit nastreeft. De voorgestelde groep zou uit acht leden bestaan.

Nogueira's rechtvaardiging van het initiatief is veelzeggend voor de vermeende kwetsbaarheid van Brazilië: "In tijden van globalisering en onderlinge afhankelijkheid heeft Brazilië behoefte aan een volwassen buitenlands beleid, dat gebaseerd is op principes en niet op polarisatie."