Waarom heeft Trump het op Pix gemunt?

Het handelsonderzoek tegen Brazilië dat de Amerikaanse regering dinsdag 15 maart op bevel van president Donald Trump heeft geopend, richt zich op verschillende praktijken die het Witte Huis als potentieel ‘oneerlijk’ beschreef: verplichtingen en boetes aan Amerikaanse sociale netwerken, Braziliaanse handelsverdragen met Mexico en India en tarieven voor ethanol, om er maar een paar te noemen.

Maar geen van deze uitlatingen had zoveel impact op de Brazilianen als de vermelding van een vermeende oneerlijke praktijk met ‘elektronische betaalmethoden die door de overheid zijn gecreëerd’ – Pix .

Het onderzoek werd geopend op grond van artikel 301 van de Amerikaanse handelswetgeving, die betrekking heeft op "handelingen, beleid of praktijken van een buitenlands land die onredelijk of discriminerend zijn en de Amerikaanse handel schaden of beperken."

Uit het rapport van het Amerikaanse federale agentschap voor internationale handel (USTR) blijkt dat deze betaalmethoden de concurrentiekracht van Amerikaanse bedrijven die actief zijn in de digitale handel en elektronische betalingsdiensten, kunnen schaden.

Concurrentie om marktaandeel

Tot op heden heeft de USTR niet gespecificeerd waarom een door de Braziliaanse overheid ontwikkelde elektronische betaalmethode een oneerlijke praktijk zou kunnen vormen ten opzichte van de Verenigde Staten.

Sinds de lancering heeft Pix een aanzienlijk deel van de markt veroverd, die gedomineerd wordt door creditcard- en betaalpasmerken zoals Mastercard en Visa (beide gevestigd in de VS) en door elektronische betalingssystemen zoals Google Pay en Apple Pay (ook gevestigd in de VS).

Volgens analyses die in de Braziliaanse media zijn gepubliceerd, waaronder een column van Mariana Barbosa op het UOL- portaal, zou de belangrijkste reden voor de opname van Pix in het Amerikaanse onderzoek te maken hebben gehad met problemen rondom WhatsApp Pay, eigendom van Meta, onder leiding van de Amerikaanse miljardair Mark Zuckerberg, die het Witte Huis benaderde nadat Trump weer aan de macht was gekomen.

WhatsApp Pay werd in juni 2020 voor het eerst gelanceerd in Brazilië, het eerste land ter wereld dat de dienst ontving, om overboekingen en betalingen voor aankopen via WhatsApp, de populairste berichten-app onder Brazilianen, mogelijk te maken.

Geldtransfers tussen gebruikers waren gratis, maar voor productaankopen werd 3,99% aan transactiekosten in rekening gebracht aan de verkoper.

Opschorting van WhatsApp Pay

Een week na de lancering van Meta's systeem gaven de Centrale Bank, die in de laatste fase zat van de ontwikkeling van Pix, en de Administratieve Raad voor Economische Verdediging (CADE) echter opdracht om WhatsApp Pay in Brazilië op te schorten.

De Centrale Bank stelde destijds dat het doel was om “een adequate concurrentieomgeving te behouden, die de werking van een interoperabel, snel, veilig, transparant, open en goedkoop betalingssysteem garandeert” en dat “de uiteindelijke start of voortzetting van de activiteiten zonder voorafgaande analyse door de toezichthouder onherstelbare schade aan de SPB zou kunnen toebrengen, met name op het gebied van concurrentie, efficiëntie en gegevensbescherming”.

Cade wees er echter op dat Cielo, dat de technische afhandeling van transacties via WhatsApp Pay zou verzorgen, zijn marktpositie verder zou kunnen versterken en een risico voor de concurrentie zou kunnen vormen. "Zo'n platform zou voor de concurrenten van Cielo moeilijk te creëren of te kopiëren zijn, vooral als de onderzochte overeenkomst een exclusiviteit tussen hen inhoudt", aldus de verklaring.

Pix werd in november 2020 gelanceerd, vijf maanden nadat WhatsApp werd opgeschort, en werd al snel een van de favoriete betaalmethoden onder Brazilianen, zonder dat er kosten aan verbonden waren.

Volgens de Centrale Bank maakte eind 2024 76,4% van de Brazilianen gebruik van het systeem. Het is inmiddels de meest gebruikte betaalmethode in het land.

WhatsApp Pay werd op zijn beurt pas in maart 2021 geautoriseerd en begon pas met het uitvoeren van financiële transacties, toen Pix al de voorkeur van de Brazilianen had gewonnen.

Een van de vragen die in het Amerikaanse onderzoek aan de orde kan komen, is of de Braziliaanse Centrale Bank haar macht heeft misbruikt om een privaat platform dat met Pix zou concurreren, te schaden.

De USTR heeft afgelopen donderdag de periode geopend voor het ontvangen van commentaar op het onderzoek tegen Brazilië. Op 3 september staat er in Washington een openbare hoorzitting gepland.

Braziliaanse regering wijst onderzoek af

In een bericht op sociale media op woensdag verdedigde het officiële profiel van het Planalto Paleis Pix .

"Pix hoort bij Brazilië en bij de Brazilianen. Het lijkt erop dat onze Pix in het buitenland voor veel jaloezie zorgt, snap je? Er zijn zelfs brieven waarin geklaagd wordt over het bestaan van ons veilige, vertrouwelijke en gratis systeem", schreef de Braziliaanse overheid in de post.

"Maar wat is Brazilië? Soeverein. En het is erg trots op de meer dan 175 miljoen Pix-gebruikers, wat nu al de meest gebruikte betaalmethode is onder Brazilianen," voegde hij eraan toe, waarmee hij de pro-soevereiniteitsretoriek van Lula onderschreef nadat Trump een belasting van 50% op Braziliaanse producten had ingevoerd.

Vicepresident Geraldo Alckmin, die door Lula is gekozen om de onderhandelingen met het Witte Huis te leiden, verdedigde Pix ook tijdens een bijeenkomst met leiders uit het bedrijfsleven deze woensdag.

Alckmin vertelde verslaggevers dat het betalingssysteem een "succes" is en dat Brazilië de vragen die in het Amerikaanse handelsonderzoek zijn opgeworpen, stapsgewijs zal toelichten.