Luchtweginfecties zoals Covid of de griep kunnen slapende kankercellen in de longen ‘wakker maken’

De resultaten "zijn werkelijk dramatisch." James DeGregori, kankerbioloog aan de University of Colorado School of Medicine in Aurora en een van de auteurs van de studie, legt de bezorgdheid uit: "Infecties met een luchtwegvirus hebben niet alleen cellen wakker gemaakt"; ze hebben er ook voor gezorgd dat ze zich "in enorme aantallen" vermenigvuldigden.

Het onderzoek, dat nu in Nature is gepubliceerd, werd uitgevoerd met muizen, maar de resultaten bevestigen wat er bij mensen is gevonden: gegevens van duizenden mensen laten zien dat infectie met het coronavirus SARS-CoV-2 verband houdt met een bijna verdubbeling van het aantal sterfgevallen door kanker. Dit kan helpen verklaren waarom het aantal sterfgevallen door kanker aan het begin van de COVID-19-pandemie steeg.

Onderzoekers hebben slapende kankercellen geïdentificeerd, los van de oorspronkelijke tumor, verborgen in weefsels zoals beenmerg bij mensen in remissie van onder andere borst-, prostaat- en huidkanker. Deze cellen zijn voorlopers van metastasering – de verspreiding van kanker naar verre organen – en vormen zelfs een probleem bij overlevenden van deze vormen van kanker.

Wetenschappers proberen al lang te achterhalen wat deze cellen activeert. Eerder onderzoek suggereerde dat chronische ontstekingen, zoals die veroorzaakt door roken en veroudering, de boosdoener zijn. Dit idee bracht DeGregori en zijn team ertoe zich af te vragen of acute ontstekingen veroorzaakt door een luchtweginfectie ook slapende kankercellen kunnen reactiveren. Om dit te doen, gebruikten ze genetische modificatietechnieken om borstkanker te veroorzaken bij muizen en slapende tumorcellen te zaaien in andere weefsels, zoals de longen. Vervolgens infecteerden ze de knaagdieren met het COVID-19-virus of de griep.

Binnen enkele dagen werden slapende kankercellen in de longen van de dieren actief, prolifereerden en zaaiden ze uit. De onderzoekers ontdekten echter dat dit effect niet direct werd veroorzaakt door de luchtwegvirussen, maar door IL-6, een belangrijk molecuul van het immuunsysteem. Bij muizen die genetisch gemodificeerd waren om dit molecuul te missen, verliep de vermenigvuldiging van slapende kankercellen veel langzamer.

Naast de rol van IL-6 is aangetoond dat T-cellen, eveneens onderdeel van het immuunsysteem, een belangrijke rol spelen in dit proces door kankercellen te beschermen tegen andere afweermechanismen van het immuunsysteem. "Het was behoorlijk schokkend om te zien dat deze kankercellen het immuunsysteem misbruikten om ze te beschermen in plaats van ze te elimineren", aldus DeGregori.

Maar er is nog een relevant feit: dit 'ontwaken' van kankercellen duurde niet lang. Ongeveer twee weken na het 'ontwaken' gingen de cellen inactief, wat wetenschappers tot de conclusie bracht dat infecties niet direct kanker veroorzaken, maar wel de kans vergroten dat een nieuwe infectie de kanker in de toekomst weer activeert. DeGregori vergelijkt het proces met het herhaaldelijk aansteken van een vuur: "We maken vlammen, en dan gaan ze uit. Maar nu hebben we 100 keer meer gloeiende kooltjes dan voorheen."