Friedrich Merz: conservatief in de douane, liberaal in de economie

De meest waarschijnlijke nieuwe bondskanselier van Duitsland is Friedrich Merz, geboren in Brilon in 1955. Hij is een voormalig rechter en bedrijfsjurist die in 1989 zijn functie opgaf om zich aan de politiek te wijden. Zijn opleiding in die richting begon echter al in 1972, toen hij zich aansloot bij de Jungen Union, een gezamenlijke jongerenorganisatie van de CDU en haar Beierse 'zusje', de CSU. In 1989 werd hij verkozen tot lid van het Europees Parlement. Hij vervulde daar slechts één termijn, waarna hij besloot terug te keren naar de binnenlandse politiek als lid van de Bondsdag (het parlement). Hij specialiseerde zich in financieel beleid, wat hem een ​​waardevolle positie opleverde, aangezien economische kwesties relevant zijn voor Duitsers.

In 2000 werd hij verkozen tot voorzitter van de CDU/CSU-fractie in de Tweede Kamer, precies in hetzelfde jaar dat Angela Merkel verkozen werd tot voorzitter van de CDU – maar Merz was veel meer een tegenstander dan een voorstander van de vrouw die een van de belangrijkste bondskanselier van het naoorlogse Duitsland zou worden. Sindsdien, twee decennia geleden, droomde Merz ervan om de interne macht binnen de Christlich Demokratische Partei te veroveren. Een soort tweede weg die niet succesvol was toen Merkel (in 2018) het partijvoorzitterschap opgaf (ze werd vervangen door Annegret Kramp-Karrenbauer, die in 2020 opgaf omdat haar partij in Thüringen het 'cordon sanitaire' naar de extreemrechtse partij Alternative für Deutschland, AfD, had doorbroken). De voormalige minister van Defensie werd vervangen door Armin Laschet, die de verkiezingsnederlaag van 2021 tegen de nog steeds sociaaldemocratische bondskanselier Olaf Scholz niet overleefde. Met andere woorden: Merz heeft een veel groter geduld dan gemiddeld, maar hij kan er niet van worden 'beschuldigd' een 'volgeling' te zijn van Merkel, met wie hij een heimelijk stormachtige relatie onderhield, tot het punt dat hij de fulltime politiek vaarwel zei en terugkeerde naar de advocatuur. In zijn nieuwe leven valt vooral op dat hij adviseur was bij BlackRock Duitsland, een van die fondsen die iemand kwaadwillig 'gieren' noemde.

Hij zou pas in 2021 terugkeren in het parlement, precies op het moment dat zijn partij, zo'n 16 jaar later, terugkeerde naar de oppositiestatus. En deze keer lukte het hem: in december 2021 werd hij verkozen tot voorzitter van de partij.

Merz noemde zichzelf anticommunist, conservatief qua gebruiken en liberaal qua economie. Hij was voorzitter van de vereniging Atlantik-Brücke (Atlantische Brug), een particuliere organisatie die in 1952 in Hamburg werd opgericht. De organisatie heeft als doel het bevorderen van politiek begrip tussen Duitsland en de Verenigde Staten (en de NAVO). Via een programma dat hij 'Jonge Leiders' noemde, wil de organisatie militaire officieren, journalisten en studenten met veel potentieel voor de 'zaak' interesseren. Angela Merkel zelf en wijlen Henry Kissinger staan ​​op de ledenlijst. Maar het was niet deze connectie die Merz ervan weerhield om zeer kritisch te zijn over de houding van de Amerikaanse president Donald Trump ten opzichte van Oekraïne en diens president Volodymyr Zelensky. Merz beschouwt zichzelf als een groot voorstander van het Europese project en pleit voor een nog sterkere federalisering van de Unie en een leger voor Europa.

Ook moet worden opgemerkt dat Merz – die bij zijn geboorte in een landhuis ging wonen dat toebehoorde aan zijn ouders – multimiljonair en piloot is, met twee privéjets.

Waar het voor pleit: asiel, migratie en integratie

Merz zegt dat hij het beperken van illegale migratie als de belangrijkste taak na de verkiezingen van zondag beschouwt. Hij beschuldigt Angela Merkels open grenzenbeleid van een 'zonde' die nooit had mogen plaatsvinden. Hij denkt dat Duitsland nog steeds 60.000 tot 100.000 immigranten kan ontvangen zonder dat het verzadigingspunt bereikt wordt.

De toekomstige bondskanselier is een liberaal op sociaal gebied: hij wil de werkloosheidsuitkeringen afschaffen en het Duitse sociale bouwwerk (waar Bismarck sinds de 19e eeuw moeizaam aan heeft gewerkt) vervangen door iets dat hij de Nieuwe Basisveiligheid noemt en dat de vakbonden (of sommige daarvan) al hebben gekarakteriseerd als “onmenselijk en ongrondwettelijk”.

Voor het overige zijn de voorstellen van Merz op economisch vlak niet innovatief – Duitsers staan ​​bekend als niet erg gevoelig voor politieke vernieuwing – maar ze doen wel een beroep op alle beschikbare liberale middelen: hij belooft de vennootschapsbelasting te verlagen van 29,9% naar 25%; de controversiële Supply Chain Act (die gericht is op de bescherming van de mensenrechten in internationale toeleveringsketens) afschaffen; de belastingen op het inkomen van werknemers met een laag en middeninkomen verlagen, maar tegelijkertijd de arbeidswetten wil moderniseren om ze flexibeler te maken; een deel van de regelgeving die gericht is op klimaatverandering terugdraaien (waaronder het afschaffen van de Energy for Buildings Act, die vereist dat verhuurders hun verwarming op olie en gas moeten vervangen); kernenergie (waar zijn voorganger Angela Merkel een einde aan maakte) weer opnemen in het federale optiekader, door te investeren in kleine modulaire reactoren; en energiecentrales bouwen.

Op Europees vlak blijft de christendemocratische leider vooralsnog gekant tegen de oprichting van gemeenschappelijke mechanismen voor de financiering van defensie- en veiligheidsuitgaven. Hij lijkt er bovendien weinig belang bij te hebben om de 'Duitse schatkist' in dienst te stellen van landen die hun macro-economische verplichtingen op het gebied van tekorten en schulden niet nakomen.