Het verdriet van May en Martial

Als verdriet arriveert, maakt het een geluid dat lijkt op de wolken die plotseling een zonnige dag bedekken: absoluut geen geluid. Wie heeft ooit het geluid van voorbijdrijvende wolken gehoord? We merken niets en plotseling, zonder dat we het beseffen, bevinden we ons in het donker. Als wij verdrietig zijn, wordt de ziel troebel en donker; Het is licht dat plotseling uitgaat, zoals de gloeidraad van een gloeilamp die geruisloos kapotgaat.

Hij werd geboren in 39 of 40 na Christus in een klein stadje in Tarraconense, Bilbilis, aan de oevers van de Salo. In 64 vertrok hij naar Rome. Hij bleef daar vierendertig jaar. Hij woonde lange tijd op de derde verdieping van het Quirinaal. Tegen het einde van zijn leven verwierf hij een klein huis in de buurt (vlakbij de tempel van Flora). Hij bezat ook, lang daarvoor, een kleine boerderij omringd door velden en wijngaarden, vlakbij Nomentum, met onbetrouwbare dakpannen en die een matige wijn produceerde.

Hij reisde weinig. Alleen de hoofdstad kon hem boeien. Het lezen van gedichten, het nemen van warme baden, het bijwonen van ‘groepen’ – kringen, boekwinkels, bijeenkomsten van academici en dichters, banketten –, kletsen onder de portieken, het beantwoorden van de salutatio waren zijn tijdverdrijf. Nooit getrouwd.

Het jaar dat hij in Rome aankwam, zag hij de halve stad in vlammen opgaan. Hij was getuige van de dood van Seneca, de bouw van het Domus Aurea, de dood van Nero en de revoluties die het rijk in handen van Galba, Otho, Vitellius en de Fabiërs brachten. Hij begroette iedereen.

Hij overlaadde de ‘slechtste’ met lof. Hij was een klant van alle beschermers die betaalden. Hij prees klokkenluiders. Ik vond degenen die in games wreed waren leuker. Noch Silius Italicus, noch Regulus, noch Atedius Melior, noch Arruntius Stella bedekten het met goud. Van hen kreeg hij niets meer dan zijn ochtendtoelage. Hij treurde en weende over de tijd van Augustus en de herinnering aan zijn minister Maecenas. Hij wendde zich tot de keizer. Hij vleide Domitianus. Hij was een goede vriend van Juvenalis. Hij had een zekere vriendschap met Plinius de Jongere. Hij was geen vriend van Tacitus.

Hij had een dikke baard, stijl haar, een krachtige, diepe stem en de Hispania straalde uit elke porie van zijn lichaam. Hij schreef niet zoals men dat destijds deed; Integendeel: hij was gepassioneerd door precisie en laconiek. Hij zocht naar de meest passende en eenvoudige uitdrukking, de meest verrassende episode, de droogste. Hij verachtte de poëzie van zijn tijd: declamatie en mythologie. Vergeleken met de literatuur uit de eerste eeuw is zijn werk het meest unieke dat je je kunt voorstellen. Het contrasteert niet alleen met de precisie van de woordenschat, met de haat jegens welsprekendheid en imago, maar ook met de standvastigheid en virulentie van de uitingen. Een soort classicisme dat door pure zuiverheid barok wordt.

Demetrius, een jonge slaaf die zijn eigendom was, kopieerde zorgvuldig de epigrammen die hij had geschreven en bood ze aan degenen aan die onder zijn hoede waren. Dankzij zijn pen onderging het woord epigram een ​​fundamentele metamorfose. Van ‘korte poëzie’ werd het synoniem voor ‘scherpe en bijtende humor’. Door de betekenis te specialiseren, specialiseerde het ook de vorm. Heldere en levendige scène, agressief geobsedeerd door de 'punch line', de 'punch'; in het Latijn de aculeus, het inzicht, de mucro.

Het was eveneens dankzij zijn pen dat poëzie een vorm van spot werd, hoe erudiet en wijs ook. Het unieke karakter van deze kunst kwam tot uiting in de brutaliteit van de taal, in een sonore uitdrijving, in een sonore uitbarsting, in een zoeken naar robuuste, grove, contrasterende woorden, in de abruptheid, in het detail, in de schittering van de meest levendige scènes, in de creatie van het meest teruggetrokken object, in de meest teruggetrokken uiting: het leven in Rome vastgelegd in een boek. In boek X: «Hominem pagina nostra sapit», «Mijn schrijven heeft de smaak van wat menselijk is». Daarom zullen academici er nooit mee ophouden: de specialist in zwavellucifers, de specialist in glaskristallen, de liefhebber van archetypische objecten en de verkopers van gekookte erwten en dampende worsten.

Hij publiceerde zijn compilaties van epigrammen in boekvorm . Quintus Pollius Valerianus, Secundus, Atrectus, Tryphon redigeerden zijn boeken. Atrectus bezat een indrukwekkende winkel vlak bij het Forum van Caesar. Op de gevel ervan stonden de namen van de meest prestigieuze schrijvers van die tijd vermeld. Hij verkocht luxueuze werken waarvan de omslagen zorgvuldig met puimsteen gepolijst en met paarse accenten waren uitgevoerd. Tryphon verkocht Xenia voor twee sestertiën, terwijl Atrectus een boek met epigrammen voor vier dinar te koop had aangeboden. Hij had succes. Het werd gelezen aan de oevers van de Donau, aan de oevers van de Rijn, in Bretagne. Het werd in alle Gallische steden gelezen.

In Nomentum zag hij het buxuslaantje, de granaatappelbomen in de tuin en het muurtje. De bitterheid werd niet minder. Afhankelijkheid, slavernij naar Romeinse maatstaven, van zichzelf, van het lezen dat men had gedaan, van de drang om te schrijven, van de kwelling door lawaai, van de uren, van teleurstellingen, van herinneringen, van vrienden, drukten op de ziel tot het punt van walging. De isolatie zelf, het gevoel van armoede, de ijdelheid van alles, waren duidelijker merkbaar.

In 88 overwoog hij Rome te verlaten. Hij dacht eraan om in Ravenna, Aquileia of Altium te gaan wonen. Terugtrekken. Met de komst van Nerva en de adoptie van Trajanus moest hij vertrekken. Hij keerde terug naar Hispania.

Plinius de Jongere betaalde zijn reis. Hij keerde blij terug naar Bilbilis. In het begin vond hij het erg prettig om pas om negen uur wakker te worden, zodat hij zijn toga niet aan hoefde te trekken en zich niet met eikenhout hoefde te warmen. De weduwe Marcela schonk hem een ​​groter bezit en een beter inkomen dan hij van Nomentum had gekregen. Hij gaf hem een ​​klein bos, een rozentuin, een omheind meer en een witte duiventil.

In 98 was ik in Bilbilis en ik miste Rome. In 1998 schreef hij aan Terêncio Prisco: "Als er iets aangenaams in mijn boeken zit, dan is het wel de lezer die ze me dicteerde [ dictavit auditor ]. Ik mis de oren van de hoofdstad. Ik mis die ontmoetingen waar je zo tevreden bent dat je niet beseft hoe nuttig ze zijn...» In zijn laatste boek somde hij gedetailleerd de compensaties op die Rome de schrijver bood, ver boven de minachting die het hem toonde en het nauwelijks draaglijke leven dat het hem dwong te leiden. Het bood een publiek, vrienden, lof, goede boeken, vijanden, discussies, slechte boeken, de hardheid van de taal, de smaak om geïnformeerd te worden, buitenlandse werken, de verfijning en bereidheid tot denken en, bovenal, de geneugten van grote steden: eenzaamheid, anonimiteit, leesclubs, vernedering, bibliotheken, theaters. «Al die grote voordelen die – schreef hij aan Terentius Priscus – me ten onrechte mishaagden toen ik ervan had kunnen genieten, kan ik niet meer missen nu ik ze verloren heb.»

Tristitia was in het Latijn de naam voor een regenachtige dag; tristis was de naam voor de hemel wanneer het donker wordt. Maar ook van een vrucht die te vroeg van de boom geplukt is, ‘bitter’. Een abrikoos die er heerlijk uitziet, maar pijn doet door de scherpe, onrijpe smaak.

Ik wilde sterven in Rome. Noch het lot, noch de leeftijd, noch de tijd lieten hem dit toe. Hij bleef in de stad waar hij geboren was. De eeuw ging voorbij (als het mogelijk was dat de tweede eeuw na Christus, waarvan hij niet wist dat het die was, al voorbij was). Hij werd daar steeds ouder, hij was inmiddels ruim zestig. Een brief van Plinius aan een vriend verkondigt ons door de eeuwen heen voortdurend zijn dood. Zijn naam was Marcus Valerius Martialis en hij stierf op een dag in mei, net als vandaag, waarbij hij niet woorden uit het woordenboek van het spreken gebruikte, maar uit dat van het zwijgen.