Ongekende beelden van de zon werpen licht op de mysteries van het ruimteweer
De meest nabije beelden die ooit van de zon zijn gemaakt, tonen plasma-uitbarstingen die op elkaar zijn gestapeld en details van de zonnewind. Een ware schat aan informatie voor wetenschappers.
NASA maakte vorige week deze beelden bekend, die op 24 december 2024 door de Parker Probe zijn gemaakt. Deze beelden zullen het inzicht in het weer in de ruimte verbeteren en de aarde helpen beschermen tegen bedreigingen van de zon.
"We wachten al sinds eind jaren vijftig op dit moment", vertelde Nour Rawafi, de wetenschapper die verantwoordelijk is voor de Parker-missie, aan AFP.
Andere ruimtesondes hadden de zon al eerder bestudeerd, maar vanaf een veel grotere afstand.
De missie, gelanceerd in 2018, is vernoemd naar de Amerikaanse astrofysicus Eugene Parker, die in 1958 als eerste het fenomeen van de zonnewind beschreef – de naam die gegeven wordt aan de continue stromen deeltjes die van de zon afkomstig zijn.
De Parker-sonde is onlangs in zijn laatste baan om de zon gekomen, op een afstand van ongeveer 6,1 miljoen kilometer van het oppervlak van de zon.
Het eerste record van nabijheid werd bereikt met Kerstmis 2024 en werd sindsdien twee keer herhaald, in maart en juni, in een cyclus van 88 dagen.
Hij kwam heel dicht bij de zon. Om je een idee te geven: als de afstand tussen de aarde en de zon één kilometer was, zou Parker slechts zo'n veertig meter van de ster verwijderd zijn geweest.
De enige camera van het ruimtevaartuig, WISPR, maakte beelden terwijl Parker de buitenste laag van de atmosfeer van de zon, de corona, onderzocht.
Samengevoegd in een korte video van enkele seconden, tonen deze nieuwe beelden voor het eerst in hoge resolutie coronale massa-ejecties (CME's): enorme stralen van geïoniseerde deeltjes die een rol spelen bij het ontstaan van ruimteweersverschijnselen.
Deze uitbarstingen zijn onder andere de oorzaak van het spectaculaire noorderlicht dat afgelopen mei over een groot deel van de wereld te zien was.
"We hebben meerdere CME's bovenop elkaar, dat is wat ze zo uniek maakt", legt Nour Rawafi uit. "Het is echt ongelooflijk om deze dynamiek in actie te zien", voegt hij eraan toe.
Nog een verrassend detail: de zonnewind, die vanaf de linkerkant van de afbeelding stroomt, omlijnt een structuur die de heliosferische stroomlaag wordt genoemd: een onzichtbare grens waar het magnetische veld van de zon van noord naar zuid oscilleert.
Het is van groot belang omdat het een essentiële rol speelt bij de voortplanting van zonnevlammen en de mogelijke impact daarvan op de aarde.
Ruimteweer kan ernstige gevolgen hebben, zoals overbelasting van elektriciteitsnetten, verstoring van communicatie en schade aan satellieten.
Het voorkomen van botsingen tussen de duizenden extra satellieten die naar verwachting de komende jaren in een baan om de aarde komen, wordt steeds complexer, vooral tijdens zonnestoringen, waardoor hun baan enigszins kan afwijken.
De zon bevindt zich nu in de richting van het minimum van haar activiteitscyclus. Naar verwachting zal dit over ongeveer vijf tot zes jaar gebeuren.
Tijdens deze neerwaartse fase vonden enkele van de zwaarste zonne-uitbarstingen plaats, zoals de beroemde "Halloweenstormen" van 2003, die astronauten in het Internationale Ruimtestation ISS dwongen extra voorzorgsmaatregelen te nemen tegen straling.
“Het vastleggen van een van deze gigantische uitbarstingen (…) zou een droom zijn”, zegt Rawafi.
Parker heeft nog steeds veel meer brandstof dan aanvankelijk verwacht en kan nog tientallen jaren blijven functioneren, totdat de zonnepanelen dusdanig zijn verslechterd dat ze niet langer genoeg energie leveren om de sonde op koers te houden.
Wanneer de missie eindelijk ten einde is, zal de sonde langzaam uiteenvallen totdat hij, volgens Rawafi, “deel uitmaakt van de zonnewind zelf.”
ia/ph/eml/erl/db/am
IstoÉ
