Waarom Groot-Brittannië NU moet handelen om de dodelijke ziekte X te overleven: wetenschappers waarschuwen dat de volgende pandemie erger zal zijn dan Covid en dat we er hopeloos onvoorbereid op zijn - hier is hoe we toekomstige lockdowns kunnen voorkomen

Deskundigen noemen het Ziekte X – de volgende dodelijke pandemie die de wereld zal infecteren en die Groot-Brittannië opnieuw zal treffen en verlammen door lockdowns .

Maar wat zal deze ziekte zijn, en hoe goed (of slecht) zijn we voorbereid om ermee om te gaan? Deze vragen houden gezondheidsexperts hier en over de hele wereld momenteel bezig.

Uit een recent onderzoek onder ruim 100 vooraanstaande wetenschappers op het gebied van infectieziekten naar de 'staat van paraatheid voor een pandemie' bleek dat de volgende wereldwijde plaag hoogstwaarschijnlijk een infectie zal zijn die de mens nog nooit eerder heeft meegemaakt.

De kans is groot dat de ziekte wordt veroorzaakt door een 'pathogeen dat zeer besmettelijk is' en waarvoor we 'geen tests, behandelingen of vaccins' hebben, zo concludeert het rapport van de Abbott Pandemic Defence Coalition, een internationale wetenschappelijke organisatie die infectieziektedreigingen in de gaten houdt.

Ondertussen schetst een apart rapport van 200 wetenschappers voor de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) een ander scenario. Vorig jaar stelden ze een lijst samen van de 30 grootste potentiële bedreigingen en concludeerden dat ziekte X een dodelijke vijand zou kunnen blijken te zijn die we al kennen – maar die plotseling verwoestende nieuwe infectieuze krachten krijgt.

Hun lijst wordt aangevoerd door virussen die hun oorsprong vinden bij dieren: griep (van vogels), apenpokken (primaten), dengue en het West-Nijlvirus (muggen) en lassakoorts (knaagdieren).

De experts van de WHO vrezen ook dat er een dodelijke plaag uit een laboratorium ontsnapt, zoals velen vermoeden dat is gebeurd met Covid-19 in het Wuhan Institute of Virology in China .

Dergelijke angsten worden pijnlijk erkend door het lopende Britse Covid-19-onderzoek, dat is opgezet om onze reactie op en impact van de pandemie te onderzoeken en lessen te trekken voor de toekomst . Bij de opening van het eerste rapport, gepubliceerd in juli 2024, schreef de voorzitter van het onderzoek, Baroness Hallett: 'Het is niet de vraag 'of' er een nieuwe pandemie zal toeslaan, maar 'wanneer'.

'Er zal zich in de nabije tot middellange toekomst waarschijnlijk nog een pandemie voordoen, die mogelijk nog besmettelijker en dodelijker is', waarschuwde ze, en drong erop aan dat 'er lessen worden getrokken en fundamentele veranderingen worden doorgevoerd.'

Maar neemt iemand met macht zulke waarschuwingen serieus?

Nog maar een maand geleden waarschuwde Dame Kate Bingham, die tussen mei en december 2020 leiding gaf aan de vaccinatietaakgroep van de overheid , dat Whitehall nog steeds niet klaar is om verdere besmettingen op een praktische manier aan te pakken.

Ze vertelde aan het Britse Covid-19-onderzoek dat medewerkers niet bezig zijn met praktische zaken, maar 'druk bezig zijn met het schrijven van beleidsstukken en het naar elkaar opsturen van documenten ter beoordeling'.

Dit is een mening die wordt gedeeld door vooraanstaande Britse wetenschappers, die waarschuwen dat ons land nog steeds gevaarlijk onvoorbereid is op de volgende pandemie. Er zijn weinig tekenen dat er daadwerkelijk adequate verdedigingsmechanismen tegen besmetting worden ingevoerd. Sommige worden zelfs al ontmanteld.

'Groot-Brittannië is schuldig aan het terugvallen in zijn zelfgenoegzame gewoontes,' vertelde Stephen Griffin, hoogleraar virologie aan de Universiteit van Leeds, aan Good Health. 'Er is absoluut een indruk dat we hebben besloten dat de volgende pandemie pas over 100 jaar komt, dus laten we dit probleem maar voor ons uit schuiven.'

Als duidelijk bewijs hiervoor noemt hij dat het Verenigd Koninkrijk is gestopt met het aanleggen van voorraden medicijnen zoals vaccins en antivirale middelen om nieuwe pandemische infecties te kunnen bestrijden.

'We hebben nu een heel lege kast als het gaat om antivirale middelen – het is een wanhopige situatie,' zegt hij. 'We zouden moeten investeren in de ontwikkeling van vaccins en therapeutische medicijnen. Maar dit is allemaal teruggebracht tot het niveau van voor Covid-19.'

Professor Griffin is met name kritisch over de verkoop door de overheid van het UK Vaccine Manufacturing and Innovation Centre in 2022, nadat de laatste lockdown in het Verenigd Koninkrijk vanwege Covid-19 was afgelopen .

Het centrum in Oxfordshire werd in 2017 gelanceerd als een non-profitbedrijf dat vaccinonderzoek en -productie zou combineren. Het werd verkocht aan het Amerikaanse farmaceutische bedrijf Catalent in de hoop nieuwe investeringen naar de faciliteit te trekken. Catalent heeft echter gezegd dat het alle werkzaamheden heeft stilgelegd, wat angsten oproept over de treurige ontoereikendheid van de toekomstige vaccinproductiecapaciteiten van Groot-Brittannië.

Ondertussen lijken er nog steeds ernstige leveringsproblemen te zijn met de levering van PBM's. Er zijn tekorten aan essentiële voorraden zoals handschoenen en maskers, die NHS-ziekenhuizen teisteren vanwege de golf van luchtweginfecties deze winter .

In januari stuurde het NHS Supply Chain-agentschap een reeks bulletins naar ziekenhuizen met de volgende waarschuwing: 'De NHS kampt met een toenemende vraag naar PBM-producten vanwege het toenemende aantal gevallen van luchtweginfecties, waaronder RSV, influenza en Covid .' Het agentschap waarschuwde dat een aantal specifieke soorten beschermende handschoenen en maskers niet langer verkrijgbaar waren of slechts beperkt leverbaar waren.

Naast de ogenschijnlijke tekorten aan PBM's en het verlies van een wereldwijd toonaangevend centrum voor vaccinontwikkeling, waarschuwt professor Griffin dat Groot-Brittannië er ook niet in slaagt om nieuwe generatie ventilatie- en filtersystemen te installeren in onze kantoorgebouwen en het openbaar vervoer.

'De meeste pandemieën zijn een via de lucht verspreid virus, omdat dat de snelste en gemakkelijkste manier is waarop een virus zich door de bevolking kan verspreiden,' zegt hij.

'Als we betere ventilatiesystemen hadden, zou die transmissie stoppen. Dat zou ons op het niveau brengen van landen in Oost-Azië (zoals Japan en Taiwan), waar zulke landen geen extreme maatregelen als lockdowns hoefden te nemen omdat ze deze filtratiesystemen hadden.'

Groot-Brittannië moet ook beginnen met investeren in nieuwe apparatuur om mensen te testen op infecties en de verspreiding ervan te monitoren, zodat deze in noodgevallen kan worden ingezet, voegt professor Griffin toe.

Een goed voorbeeld van hoe we hierin niet zijn geslaagd, is het Britse systeem voor toezicht op afvalwater.

Deze test werd in de zomer van 2020 door de Britse Health Security Agency (UKHSA) uitgerold en testte rioolwater op bewijs van een Covid-19-infectie. Dit betekent dat volksgezondheidsfunctionarissen gewaarschuwd kunnen worden voor uitbraken, aangezien het virus kleine fragmenten van zijn DNA via de ontlasting van mensen verspreidt, zelfs als ze geen symptomen hebben.

Dit DNA kan al wekenlang in rioolwater worden aangetroffen, voordat de stijgende infectiecijfers erop wijzen dat er een lokale uitbraak gaande is.

Maar in plaats van voort te bouwen op het succes van het plan, schrapte de UKHSA in 2022 in stilte de Covid-surveillance van afvalwater in Engeland. Dit is het tegenovergestelde van wat experts zoals professor Griffin wanhopig willen zien. Hij zegt: 'We moeten breder toezicht houden op hoe infecties uitbreken en zich verspreiden.

'Als we deze bewaking hebben, samen met schone lucht, openbare virustesten, nieuwe vaccinontwerpen en medicijntherapieën, zullen we zoveel beter voorbereid zijn dat we de strenge lockdowns van de vorige keer niet hoeven op te leggen.'

Professor Adam Kucharski, mededirecteur van het Centre for Epidemic Preparedness and Response aan de London School of Hygiene and Tropical Medicine, zegt dat Groot-Brittannië de succesvolle strategieën van andere landen moet kopiëren.

'Aziatische landen zoals Japan gebruikten hun infectietesttechnologie effectief, zodat ze mensen konden identificeren die Covid overdroegen, de verspreiding van het virus konden volgen, lokale beperkingen konden instellen en vaccinaties konden opvoeren . Ze hadden meer vrijheid, maar minder gevallen en morbiditeit dan wij,' zegt hij.

Volgens professor Kucharski hebben de Britse autoriteiten niet alleen nagelaten bij te houden waar Covid-19 zich verspreidde, maar was er ook geen overeenstemming over hoe het virus gestopt kon worden .

'We hadden een algehele quarantaine omdat we deze dingen niet wisten,' zegt hij. 'We konden wetenschappelijk inzicht krijgen in de besmetting van pandemieën en het eens worden over welke beperkende maatregelen er kunnen worden genomen. Als we dit vóór de volgende pandemie zouden doen, zou dat een enorm verschil maken.'

Professor Garrett Wallace Brown, hoofd van het Global Health Policy-programma aan de Universiteit van Leeds, was getuige van de chaos op beleidsgebied aan het begin van de pandemie. In januari 2020 was hij namelijk wetenschappelijk adviseur van de Covid-19-taskforce van het kabinet.

'Ik weet hoe slecht voorbereid we waren,' zegt hij. 'Het kabinet nam grote beslissingen die politiek opportuun leken, maar wetenschappelijk niet verantwoord waren. Ik denk niet dat we daarvan geleerd hebben. Als er nog een pandemie komt, zullen we waarschijnlijk weer een reeks impulsieve reacties uitvoeren, zoals lockdowns die misschien niet nodig zijn.'

Professor Brown waarschuwt dat landen wereldwijd overhaast ondoordachte beleidsmaatregelen nemen die rampzalig duur en ineffectief kunnen blijken.

Hij maakt zich ook zorgen dat wereldleiders nu ten onrechte denken dat de mensheid vaccins kan ontwikkelen die de volgende pandemie kunnen verslaan, zoals toevallig ook gebeurde met Covid-19.

'Het is een slecht plan om te denken dat je op de volgende pandemie kunt reageren door de ziekteverwekker te vinden en vervolgens een vaccin te produceren,' zegt professor Brown. 'Het legt al onze eieren in één mandje door aan te nemen dat we zo'n vaccin kunnen produceren. Maar dat is niet gegarandeerd.'

Maar niet alle experts zijn het erover eens. Professor Tom Solomon, directeur van het Pandemic Institute aan de Universiteit van Liverpool, vindt dat we miljoenen moeten uitgeven om vaccins continu naar een prototype te brengen, telkens wanneer er een nieuwe, bedreigende ziekteverwekker opduikt.

'Het allerbelangrijkste is dat de medische tegenmaatregelen op peil zijn,' zegt professor Solomon, die tevens directeur is van de Health Protection Research Unit in Emerging and Zoonotic Infections van het National Institute for Health and Care Research.

'Het waren vaccins die ons uit de Covid-pandemie hebben gehaald . Het duurde een jaar om ze te ontwikkelen, dankzij eerder werk aan andere besmettelijke virussen, wat ons een sterk startpunt gaf.'

Lees meer

Hij voegt toe: 'Je moet accepteren dat je geld moet uitgeven aan deze dingen die door de pandemie misschien nooit hun lelijke kop opsteken. Defensie werkt.'

Professor Solomon werkt aan de ontwikkeling van een besluitvormingsinstrument voor de overheid waarmee de maatschappelijke voordelen en kosten van het invoeren van infectiecontroleregels bij de volgende pandemie kunnen worden ingeschat. Denk hierbij aan verplicht handen wassen en het dragen van mondkapjes, maar ook aan volledige lockdowns.

'Deze tool zou moeten betekenen dat wanneer de premier de beslissing neemt, hij het beter kan doen,' zegt hij. 'We zullen dit onderzoek moeten blijven financieren om maatschappelijke beperkingen te begrijpen, dus we introduceren alleen de beperkingen die werken. Als we dat niet doen, zullen mensen er spijt van krijgen.' Alle experts met wie we spraken, zijn het erover eens dat we onze NHS weer op orde moeten krijgen als we een kans willen hebben om een ​​opkomende nieuwe Disease X-pandemie te overleven.

'Als we beter voorbereid willen zijn, moeten we onze zorgsystemen adaptiever en veerkrachtiger maken, zegt professor Brown. 'Maar elke week staat de NHS op het punt van instorten. Als je 100 extra spoedpatiënten toevoegt aan een lokaal NHS-systeem, zoals in een vroege pandemie, stort het in.'

Professor Griffin is het daarmee eens en voegt toe: 'We kunnen die moeilijke tijden niet zomaar negeren en doen alsof ze nooit zijn gebeurd. Ik hoop dat deze regering de juiste dingen zal doen.'

Een hoopgevende ontwikkeling is het plan van de overheid om een ​​'vroegtijdig waarschuwingssysteem' voor pandemieën op te zetten, het eerste ter wereld. Hierbij wordt gebruikgemaakt van geavanceerde DNA-leestechnologie om de gencode van besmettelijke nieuwe virussen of bacteriën sneller dan ooit tevoren te lezen.

In november maakte de overheid bekend dat ze een partnerschap aangaat met Oxford Nanopore, een technologische spin-off van de Universiteit van Oxford, om het systeem te ontwikkelen.

Hierdoor kunnen ziekenhuizen snel de genetische codes van individuele luchtweginfecties uitlezen, zodat de diagnose binnen zes uur kan worden gesteld en de behandeling kan worden gestart.

Een andere positieve stap is de aankondiging van de regering vorige maand dat ze een ongekend grote nationale oefening in de strijd tegen de pandemie gaat organiseren.

Deze repetitie zal duizenden deelnemers van overheidsafdelingen en lokale gezondheidsdiensten uit het hele VK betrekken. Het zal meerdere maanden duren en op verschillende dagen in de herfst plaatsvinden.

Dergelijke plannen kunnen Groot-Brittannië inderdaad helpen om beter voorbereid te zijn op een toekomstige pandemie en er veerkrachtiger tegenover te staan.

Maar zoals al onze experts het er roerend over eens zijn: als onze andere verdedigingsmechanismen niet worden versterkt – en onze gevaarlijk kwetsbare NHS niet wordt gerevitaliseerd om een ​​plotselinge nieuwe pandemie het hoofd te bieden – kunnen al zulke groots klinkende plannen in duigen vallen.

Een woordvoerster van het ministerie van Volksgezondheid en Sociale Zorg vertelde Good Health: 'Samen met de Britse Health Security Agency zorgt de overheid ervoor dat we voorbereid en klaar zijn om te reageren op huidige en toekomstige gezondheidsbedreigingen.

'Sinds de Covid-19-pandemie zijn de voorraden PBM's voor de voorbereiding op een pandemie aangevuld en omvatten deze een deel van de overtollige voorraad die oorspronkelijk was verkregen voor de respons op de pandemie.'

Vijf jaar na Covid: hoe de gezondheid van Groot-Brittannië nog steeds lijdt

Angst, depressie... en zelfs een verlaagd IQ

Hogere percentages angst en depressie – aangewakkerd door zorgen over het virus zelf, financiële zorgen en de impact van de lockdown-isolatie – kwamen veel voor tijdens de Covid-19-pandemie.

Uit recent onderzoek van de universiteiten van Oxford en Leicester blijkt dat sommige Covid-patiënten tot drie jaar na de besmetting nog steeds last hebben van lastige psychiatrische problemen.

Ze scoorden significant lager op geheugen- en aandachtstests en hadden bovengemiddelde percentages depressie en angst. Zelfs hun IQ werd beïnvloed – gemiddeld ongeveer tien punten lager dan toen ze voor het eerst ziek werden van Covid.

Onderzoekers geloven dat de impact van hun infectie verband hield met de ernst van hun ziekte: ze moesten allemaal in het ziekenhuis worden behandeld.

Hartgevaren die langdurig aanhouden

Uit onderzoek aan het begin van de pandemie bleek dat mensen die besmet waren, meer dan twee keer zoveel kans hadden op een hartaanval of beroerte dan mensen die het virus niet kregen. Waarschijnlijk kwam dit door de ontstekingen die het virus in het hele lichaam veroorzaakte, ook in de bloedvaten die vervolgens geblokkeerd raakten.

En uit een nieuw onderzoek onder 650.000 Covid-patiënten blijkt dat de gevaren minstens negen maanden kunnen aanhouden nadat de infectie is uitgewoed.

Covid verhoogde het risico op een hartaanval of beroerte met 34 procent, zo bleek uit een onderzoek van de University of British Columbia in Canada. Uit ander onderzoek is gebleken dat mensen die Covid hadden 57 procent meer kans hadden om boezemfibrilleren te ontwikkelen, een onregelmatige hartslag die kan leiden tot een beroerte, meer dan een jaar nadat ze van Covid waren hersteld.

Obesitas zal waarschijnlijk verergeren bij kinderen

Gezondheidsproblemen op de lange termijn kunnen ook verband houden met gewichtstoename door gebrek aan beweging tijdens de lockdown. Veel mensen verliezen spiermassa en vervangen deze door vet, zegt Naveed Sattar, hoogleraar metabole geneeskunde aan de Universiteit van Glasgow.

'We hebben onderzoek gedaan waaruit blijkt dat de gemiddelde gewichtstoename tijdens de lockdown bij patiënten die nu langdurig Covid hebben, 10 kg (22 lb) was. Dat is enorm veel om aan te komen.'

Volgens een rapport uit 2024 van de Universiteit van Southampton zal gewichtstoename bij tien- tot elfjarigen tijdens de pandemie de komende decennia £ 800 miljoen toevoegen aan de NHS-behandelingskosten voor gewichtsgerelateerde complicaties, zoals diabetes type 2.

Onderzoekers ontdekten dat obesitas tijdens de pandemie met 45 procent toenam bij vier- tot vijfjarigen, en met 35 procent bij tien- tot elfjarigen. Dit kwam door een combinatie van verminderde fysieke activiteit, ongezondere eetgewoonten, meer schermtijd en veranderingen in slaapschema's.

De cijfers zijn inmiddels gedaald, maar liggen nog steeds hoger dan vóór de pandemie. Naar schatting lopen 56.000 Britse kinderen een groter risico op diabetes, beroertes, artritis en bepaalde vormen van kanker als ze ouder zijn.

We zijn vatbaarder voor verkoudheden en ziektes

Ons immuunsysteem heeft het zwaar te verduren gehad voordat er vaccins beschikbaar kwamen. Een van de gevolgen is dat sommige mensen nu minder goed bestand zijn tegen bekendere vijanden, zoals verkoudheid.

Uit een onderzoek uit 2024 in het tijdschrift Allergy bleek dat zelfs milde Covid-infecties langdurige veranderingen in het immuunsysteem kunnen veroorzaken, waardoor de afweer tegen andere ziekteverwekkers wordt verzwakt.

Uit onderzoek blijkt ook dat de lockdown-isolatie ons immuunsysteem verzwakte doordat we minder werden blootgesteld aan veelvoorkomende ziektekiemen.

Men denkt dat dit heeft bijgedragen aan de opleving van het respiratoir syncytieel virus (RSV – het kan leiden tot longontsteking of longontsteking).

Ook het aantal gevallen van kinkhoest is toegenomen, deels omdat 'de impact van de pandemie betekent dat de immuniteit van de bevolking is verminderd', aldus de Britse Health Security Agency.

Mysterieuze toename van diabetesgevallen

Al vroeg in de pandemie meldden artsen wereldwijd een onverklaarbare toename van diabetes type 1, waarbij het immuunsysteem cellen in de alvleesklier aanvalt en de capaciteit van de alvleesklier om insuline te produceren, essentieel voor het reguleren van de bloedsuikerspiegel, vernietigt.

Er wordt gedacht dat het Covid-virus op de een of andere manier zoveel schade aan de pancreas heeft toegebracht dat sommige mensen, met name kinderen, de ziekte uit het niets ontwikkelden. Vijf jaar later wordt geschat dat tot één op de twintig nieuwe gevallen van type 1 te wijten is aan de pandemische bacterie. Een andere verklaring is dat de lockdowns ervoor zorgden dat diagnoses werden uitgesteld.

Kan de lockdown schade aan uw botten hebben veroorzaakt?

Lockdowns hebben mogelijk geleid tot een groter risico op botbreuken door de afname van de botdichtheid, als gevolg van sedentair gedrag en ongezonde eetgewoonten, zo blijkt uit een recent onderzoek van de Lancaster University Medical School.

Hieruit bleek dat mensen die voor een botscan naar het ziekenhuis werden verwezen, een veel lagere botdichtheid hadden dan mensen die vóór de pandemie waren doorverwezen. Ook was de kans 49 procent groter dat ze de diagnose osteoporose kregen.

Taalvaardigheid van kinderen geschaad

Uit onderzoek blijkt dat lockdowns de taalontwikkeling van baby's belemmeren, wat hun voortgang op school kan vertragen.

Deskundigen van de Universiteit van Lissabon in Portugal analyseerden de taalvaardigheden van tientallen kinderen die tijdens de pandemie werden geboren en vergeleken deze met die van baby's die daarvoor werden geboren.

Op tweeënhalfjarige leeftijd hadden de pandemiebaby's een slechtere woordenschat en communicatievaardigheden dan de baby's die eerder werden geboren.

Pat Hagan