Obóz satelitarny Mittelbau-Dora | Nieznany obóz koncentracyjny w południowym Harzu

Przez teren byłego obozu koncentracyjnego Ellrich-Juliushütte prowadzi kilka szlaków turystycznych. Duża część obszaru na granicy Turyngii i Dolnej Saksonii jest zalesiona i objęta ochroną jako rezerwat przyrody. Naprzeciwko, za torami, znajduje się mała stacja kolejowa Ellrich – pociągi linii South Harz zatrzymują się tam co godzinę.

Na tym terenie do dziś przetrwało zaledwie kilka budynków. Jednym z niewielu zachowanych, rzucających się w oczy obiektów są ruiny dawnego skrzydła kuchennego. Również z powodu braku innych widocznych pozostałości, istnienie w dużej mierze zniszczonego obozu koncentracyjnego, będącego filią obozu koncentracyjnego Mittelbau-Dora , do niedawna było prawie niedostępne dla opinii publicznej.

Teraz po raz pierwszy zespół badawczy stworzył mapę ośrodka i umieścił wyniki w książce. Prace zostały wykonane na zlecenie Krajowego Urzędu ds. Zabytków Turyngii i Dolnej Saksonii; Naukowcy ocenili źródła historyczne, zbadali glebę, a w niektórych przypadkach sami przeprowadzili wykopaliska.

Plan dokumentuje stan strukturalny obozu koncentracyjnego na krótko przed jego ewakuacją w kwietniu 1945 r. Dzięki temu po raz pierwszy udało się prześledzić dokładny przebieg ogrodzenia obozowego i położenie wież strażniczych. Od 2019 r. naukowcom udało się zidentyfikować, oprócz dokładnej lokalizacji większości budynków, dwa miejsca, w których złożono szczątki ofiar. W ostatnim miesiącu funkcjonowania obozu SS spaliło w krematorium i na stosach około 1000 ciał więźniów. Do tej pory dostępne były jedynie stare zdjęcia krematorium.

Obóz koncentracyjny Ellich-Juliushütte otrzymał kryptonim „Erich” i istniał zaledwie rok. Według źródeł, pierwszych wyczerpanych więźniów deportowanych z Mittelbau-Dora zagnano do budynków opuszczonej fabryki gipsu i zmuszono do spania na gołej betonowej podłodze. W ciągu dnia zapracowują się na śmierć, wykonując ciężką pracę, np. wydobywając gips w górach Kohnstein w Górach Harzu.

Ze względu na pozornie nieograniczoną liczbę „więźniów budowlanych” SS nie czuło się zobowiązane do poprawy warunków w obozie koncentracyjnym, przynajmniej pod względem wizualnym. Zaopatrzenie w żywność i odzież było absolutnie niewystarczające. Zimą 1944/45 czasami brakowało chleba i 2000 więźniów przez tygodnie pozostawało bez ubrań.

Cierpienie, śmierć i nędza w ograniczonej przestrzeni: głód, zimno i choroby sprawiły, że śmiertelność w obozie dramatycznie wzrosła, a przebywało w nim niemal stale 8000 więźniów. Komendantem obozu w Ellrich-Juliushütte był SS-Hauptsturmführer Karl Fritzsch . Wcześniej chwalił się, że osobiście zabił tysiące więźniów w Auschwitz. Wśród nowo przybyłych do obozu koncentracyjnego krążyło powiedzenie: „Towarzyszu, masz szansę na przeżycie wszędzie. Ale jeśli przyjedziesz do Ellrich, nie ma ucieczki. «

Po II wojnie światowej podział Niemiec i wzajemne oskarżenia Wschodu i Zachodu o winę przyćmiły wszelkie dyskusje na temat historii obozu. Teren byłego obozu koncentracyjnego na terenie fabryk gipsu przecięty był granicą niemiecko-niemiecką. Po wschodniej stronie już w 1952 roku strażnicy graniczni NRD rozpoczęli wyburzanie dawnych budynków obozowych. Pozostałe budynki po stronie zachodniej, w tym krematorium, zostały wysadzone w powietrze przez Federalną Straż Graniczną w 1964 roku.

Projekt badawczy Turyngii i Dolnej Saksonii został zainicjowany po odkryciu w tym miejscu nieznanego dotąd masowego grobu. Zaangażowani obywatele zabiegali o to, aby to miejsce stało się miejscem pamięci i nauki. Jednak, aby tak się stało, najpierw trzeba to było zbadać naukowo, twierdzi burmistrz Ellrich Henry Pasenow (CDU). Zakończono poszukiwania pozostałości budynku. Na tej podstawie można by rozpocząć prace nad koncepcją miejsca pamięci.