Aby osiągnąć pokój w Kongo, wszystkie strony muszą zasiąść do stołu

Przez ponad trzydzieści lat wschodnia część Demokratycznej Republiki Konga była piekłem na ziemi. Ogromny kraj, tak duży jak Europa Zachodnia, widział wielu grabieżców przechodzących obok jako osobista prowincja belgijskiego króla w XIX wieku, jako kolonia i jako postkolonialna dyktatura. Od zakończenia ludobójstwa w Rwandzie w 1994 roku liczba grup zbrojnych, które z pomocą sąsiednich krajów chcą przejąć część bogactw mineralnych we wschodnim Kongo, tylko wzrosła. Z wielkimi potrzebami humanitarnymi i najstraszniejszymi naruszeniami praw człowieka w rezultacie.

Dlatego też godne pochwały jest to, że rząd amerykański podejmował w ostatnich miesiącach wysiłki na rzecz osiągnięcia porozumienia pokojowego. Przedstawiciele Konga i Rwandy podpisali w Waszyngtonie w zeszłym tygodniu porozumienie, które Amerykanie przedstawili jako definitywne zakończenie rozlewu krwi. To „wielki dzień dla Afryki i, w zasadzie, wielki dzień dla świata”, podsumował prezydent Donald Trump na swojej platformie społecznościowej. Natychmiast dodał, że pomimo swoich wysiłków, prawdopodobnie i tak nie otrzyma Pokojowej Nagrody Nobla – obsesja, która zaprząta go od jakiegoś czasu.

Niezależnie od tego, czy chce on Nagrody Nobla, czy nie, jest wiele do skrytykowania w tej umowie. Głównym punktem krytyki jest brak jasnego planu, w jaki sposób można utrzymać porozumienie pokojowe. Ponadto, szereg istotnych stron nie było przy stole, gdy zostało zawarte. Przedstawianie konfliktu jako równej wojny między dwoma sąsiednimi krajami jest uproszczeniem, które nie oddaje sprawiedliwości sytuacji, która stała się coraz bardziej złożona na przestrzeni dekad. Na przykład, rebeliancka grupa M23 nie była reprezentowana w Waszyngtonie. Uczestniczy w równoległym procesie w Katarze, którego wynik jest nadal niepewny. To sprawia, że ​​zawarta umowa jest dość chwiejna.

Wcześniej w tym roku M23 zdobyło miasta Goma i Bukavu, zamieszkane przez miliony ludzi, i ustanowiło alternatywne struktury administracyjne w regionie. M23 jest wspierane przez Rwandę bronią i doradztwem wojskowym, ale w dużej mierze składa się z Kongijczyków. Czy są gotowi oddać swoje nowo zdobyte terytorium i struktury władzy? A jeśli tak, to kto zapewni rozbrojenie rebeliantów? Podobnie jak Rwanda, Uganda i Burundi również czerpały zyski z kradzieży minerałów ze wschodniego Konga w ostatnich latach. Eksportują surowce, których nie ma lub prawie nie ma w ich własnej glebie. Te kraje nie były również obecne na rozmowach w USA.

Podobnie jak w przypadku umowy, którą Trump przedstawił wcześniej Ukrainie, surowce również wydają się odgrywać ważną rolę dla USA w Kongo. USA pozostają w tyle za Chinami w zabezpieczaniu metali ziem rzadkich, które są potrzebne do transformacji energetycznej. Według Trumpa USA mogą uzyskać dostęp do tych niezbędnych materiałów w zamian za swoją rolę mediatora. Byłoby dobrą wiadomością dla Kongijczyków, gdyby ten motyw ekonomiczny doprowadził do długoterminowego zaangażowania Ameryki w bezpieczeństwo w Kongo. Ale ten sam przykład z Ukrainy pokazuje, że z pewnością nie jest to gwarancja.

Rwanda od lat narusza integralność terytorialną Konga i podsyca straszliwą wojnę. Fakt, że nie zawarto żadnych porozumień w sprawie ścigania tych zbrodni, został słusznie nazwany przez kongijskiego lekarza i aktywistę praw człowieka Denisa Mukwege z The New York Times zmarnowaną szansą: „USA mogą zrobić lepiej”. Mukwege już otrzymał Pokojową Nagrodę Nobla.