Granice swobody ministra Waldemara Żurka ws. neosędziów

Jedną z pierwszych decyzji Waldemara Żurka jako ministra sprawiedliwości było uruchomienie procedur zmierzających do odwołania 46 prezesów i wiceprezesów sądów, którzy albo wzięli udział w konkursie na wolne stanowisko sędziowskie, albo podpisali listy poparcia dla kandydatów do tej rady. Zostali oni zawieszeni, a zgodnie z procedurą określoną w art. 27 prawa o ustroju sądów powszechnych na temat ich odwołania muszą się wypowiedzieć kolegia sądów.

5 sierpnia Kolegium Sądu Okręgowego w Gdańsku w tajnym głosowaniu, stosunkiem głosów 10:1 opowiedziało się przeciwko odwołaniu Przemysława Jasinkiewicza z funkcji wiceprezesa Sądu Okręgowego w Gdańsku i Tomasza Jabłońskiego z funkcji prezesa Sądu Rejonowego Gdańsk-Południe.

Zgodnie z art. 27 § 5 p.u.s.p. pozytywna opinia kolegium upoważnia ministra do odwołania danej osoby, zaś niewydanie jej w terminie 30 dni nie stoi na przeszkodzie takiej decyzji. Natomiast jeżeli jest negatywna, to, jak stanowi § 5a, minister może przedstawić zamiar odwołania, wraz z pisemnym uzasadnieniem, Krajowej Radzie Sądownictwa. Jednak Waldemar Żurek już w ubiegłym tygodniu zapowiedział, że do KRS zwracać się nie zamierza z uwagi na wątpliwości co do statusu tego organu.

Pytanie jednak, czy w obecnej sytuacji negatywną opinię minister może zignorować?

Jak mówi sędzia Dariusz Zawistowski, były przewodniczący KRS, generalnie,, jeśli przepis przewiduje, że jakiś organ zwraca się o opinię, to nie jest ona wiążąca.

– W tym przypadku również, choć w świetle przepisu ustawy opinia nie jest wiążąca, jeśli uzyska akceptację KRS. Tyle tylko, że kwestia nam się komplikuje z przyczyn ustrojowych związanych z wadliwością tego organu. W takiej sytuacji trzeba uwzględniać nie tylko brzmienie samych przepisów p.u.s.p., ale i szerszy kontekst związany ze stosowaniem konstytucji wprost i z orzecznictwem międzynarodowych trybunałów, z których wynika, że ta KRS nie jest organem niezależnym – wskazuje sędzia Zawistowski.

Jego zdaniem, jeśli organ, do którego miałby się zwrócić w drugim kroku procedury MS, nie spełnia standardów niezależności, to decyzja o odwołaniu lub nie leży w gestii ministra. – On ostatecznie zdecyduje i, jak mniemam, przedstawi uzasadnienie dla tej decyzji – dodaje.

Zupełnie inaczej na to patrzy Dagmara Pawełczyk-Woicka. – W przypadku negatywnej opinii kolegium sądu minister może co najwyżej skierować wniosek do KRS. A nawet powinien to zrobić, bo zgodnie z orzeczeniem Trybunału Konstytucyjnego w sprawie K2/24 bez opinii Rady w ogóle nie można prezesa lub wiceprezesa odwołać – wskazuje obecna przewodnicząca KRS. Wyrok ten nie został opublikowany.

Jak dodaje, mimo iż w art. 27 § 5a p.u.s.p. użyto sformułowania „może wystąpić”, to, jak tłumaczy, w przypadku chęci odwołania prezesa czy wiceprezesa sądu wbrew stanowisku kolegium, jest to oblig. – „Może przedstawić wniosek”, albo z uwagi na negatywną opinię odstąpić od odwołania. Taki jest sens tego przepisu – tłumaczy Dagmara Pawełczyk-Woicka.

– Inna sprawa, że odwoływanie prezesów z powodów zupełnie oderwanych od zarządzania sądem, na tej podstawie, że są „neosędziami” albo podpisali poparcie dla kandydata do KRS, czyli działali legalnie, jest niedopuszczalne. W jakim kraju my żyjemy? To działanie dyskryminujące i wykluczające. Jestem zbulwersowana. Sędziowie powinni reagować na brak materialno-prawnej podstawy do takiego odwołania – dodaje sędzia Pawełczyk-Woicka.

Z kolei sędzia Piotr Mgłosiek, który jeszcze kilka dni temu stał na stanowisku, że odwołanie sędziego z funkcji przy negatywnej opinii kolegium sądu byłoby działaniem kontra legem, zmienił zdanie.

– Przekonały mnie argumenty dotyczące deklaratoryjnego, a nie konstytutywnego charakteru opinii kolegium sądu. Ważniejsze jest jednak to, że zgodnie z obecnymi przepisami p.u.s.p. kolegium sądu nie jest organem samorządu sędziowskiego. Jego członkowie nie są wybierani, lecz desygnowani, bo w jego skład wchodzą wyłącznie prezesi i wiceprezesi sądów. Gdyby kolegium sądu było, tak jak kiedyś, organem samorządu sędziowskiego, to wówczas zgodziłbym się, że jego opinia powinna mieć znaczenie dla ministra. Natomiast nie w sytuacji, gdy kolegium nie reprezentuje sędziów danego sądu, lecz reprezentuje interesy swoich członków – tłumaczy sędzia Mgłosiek. – Dlaczego więc minister sprawiedliwości miałby zwracać się do organu, który jest przedłużeniem władzy prezesa, a opinia tegoż organu miałaby go zobowiązywać do podjęcia danej decyzji – dodaje sędzia Mgłosiek.

Warto zauważyć, że poprzednik Waldemara Żurka, Adam Bodnar, wszczynając procedurę odwołania „neosędziów” ze stanowisk funkcyjnych, odstępował od tego zamiaru po uzyskaniu negatywnej opinii kolegium danego sądu. – Pytanie, co zrobi obecny minister. Czy śladem poprzednika będzie respektował opinię tych gremiów sędziowskich, czy nie? Wydaje mi się, że to, co robił minister Bodnar, a więc szanował w takich sytuacjach decyzje kolegium, jest dobrym tropem – wskazuje sędzia Olimpia Barańska-Małuszek ze stowarzyszenia Iustitia. – Trzeba jednak sobie uświadomić, że celem dodania w 2018 r. do art. 27 § 5a mówiącego o konieczności wystąpienia o opinię do KRS, było utrudnienie odwołania prezesów powołanych przez ministra Zbigniewa Ziobrę – pointuje sędzia Barańska-Małuszek.