Stały element nauczania i pomocy prawnej

Idea rankingu i metodologia obliczania pozycji w rankingu klinik prawa została tak opracowana, by poradnie nie rywalizowały ze sobą. Każda z poradni, zdobywając maksimum punktów w danej kategorii, może poprawić swoją pozycję w rankingu, nie przesuwając innej na niższe miejsce.

Ranking jest opracowywany na podstawie danych statystycznych i informacji zbieranych przez Fundację Uniwersyteckich Poradni Prawnych w dorocznych podsumowaniach statystycznych. Jednocześnie dane liczbowe i osiągnięcia, które stoją u podstaw rankingu, bazują na danych z poprzedniego roku akademickiego, a nie tego, który jeszcze się nie zakończył i nie został podsumowany.

Po kilku trudnych latach związanych z pandemią i wojną w Ukrainie przyszedł czas na budowanie stabilności i pewnej „dobrej rutyny” w działaniu. Pandemia mocno ograniczyła dostęp do usług świadczonych przez poradnie. Wiele poradni jednak poradziło sobie z tym problemem, uruchamiając pomoc zdalną – czy to przy wykorzystaniu narzędzi komunikowania się na odległość, czy przy wykorzystaniu tradycyjnych listów, czy choćby poczty elektronicznej.

– Dodatkowo wojna w Ukrainie spowodowała lawinę uchodźców. Jestem dumny, że niemal w każdej studenckiej poradni natychmiast zorganizowano także konsultacje prawne dla osób uchodźczych. Z pomocą przyszli sami ukraińscy studenci, którzy pomagają w komunikacji po ukraińsku z klientami – mówi Filip Czernicki, prezes Fundacji Uniwersyteckich Poradni Prawnych.

– Nie mam wątpliwości, że studenckie poradnie wpisały się na stałe nie tylko w programy nauczania na wydziałach prawa, ale stanowią także trwały element systemu dostępu do pomocy prawnej w Polsce – podsumowuje Filip Czernicki.

Ranking studenckich uniwersyteckich poradni prawnych (inaczej: kliniki prawa) został opracowany w oparciu o metodologię uwzględniającą cztery, kluczowe w działalności klinik prawa, kryteria. Należą do nich: współczynnik liczby studentów udzielających się w klinikach do liczby opiekunów, miejsce klinik w strukturach uczelni, działalność w zgodzie ze standardami określonymi przez Fundację Uniwersyteckich Poradni Prawnych oraz działalność wykraczająca poza podstawowe zadania klinik.

– Każda z tych kategorii ma takie samo znaczenie, gdyż za każdą z nich można było maksymalnie otrzymać 25 punktów – zwraca uwagę Filip Czernicki.

Jednakże od razu należy wyjaśnić, że powyższe kryteria zostały zaszeregowane do dwóch grup. Do pierwszej należą te, które mają charakter „zero-jedynkowy”, tzn. albo występują, albo nie – co oznacza, że można było otrzymać albo 25 punktów, albo 0. Wynika to przede wszystkim z charakteru tych kryteriów i ich znaczenia dla przyszłości i dalszego rozwoju idei praktycznego nauczania prawa w klinikach. Do tej grupy zaliczone zostało miejsce klinik w strukturach uczelni oraz realizacja standardów określonych przez Fundację. W przypadku standardów sprawa jest oczywista – można je albo spełniać, albo nie.

– Weryfikacji zgodności działalności poradni ze standardami dokonuje, na wniosek samej kliniki, Zarząd Fundacji, co następnie jest potwierdzane uchwałą Rady Fundacji. Uznana zgodność działalności ze standardami podlega okresowej weryfikacji przez Zarząd Fundacji – zwraca uwagę Filip Czernicki.

Natomiast druga z kategorii, tj. miejsce kliniki w strukturze uczelni, jest bardziej złożonym kryterium. Dziś niemal wszystkie wydziały prawa zdecydowały się włączyć zajęcia kliniczne do swoich programów studiów i dlatego samo przyznawanie punktów ECTS za zaliczenie takiego przedmiotu nie wystarcza, aby przyznać 25 punktów w tej kategorii. Chcąc zmotywować dziekanów wydziałów prawa do uregulowania statusu klinik prawa w strukturze uczelni, zdecydowaliśmy się przyznawać punkty na zasadzie oceny „zero-jedynkowej” (co automatycznie oznacza albo przyznanie 25 punktów, albo 0), o ile klinika prawa na danej uczelni posiada status jednostki w strukturze wydziału (np. katedra, zakład, pracownia, laboratorium). Tym samym to kryterium stawiane jest jako jedno z ważniejszych różnicujących pozycję danej kliniki w rankingu.

Pozostałe dwa kryteria, tj. współczynnik liczby studentów do liczby opiekunów oraz działalność dodatkowa, były oceniane odmiennie. Współczynnik studentów do liczby opiekunów w danej poradni został opracowany na podstawie corocznych raportów przesyłanych do Fundacji. Na tej podstawie ustaliliśmy, ilu studentów przypada na jednego opiekuna w danej poradni, z tym że liczba studentów przypadająca na jednego opiekuna była przeliczana w kolejnym kroku wedle następujących widełek: jeśli jeden opiekun sprawuje opiekę nad więcej niż przewidziana w standardach grupa 16 studentów – wówczas przyznawane jest 5 pkt, zaś jeśli sprawuje opiekę nad grupą mniejszą niż 8 studentów – otrzymuje maksymalną punktację 25 pkt, a jeśli mieści się w widełkach pomiędzy 9 a 15 studentów – wówczas przyznawana jest punktacja na poziomie 15 pkt. Dzięki takiej metodologii mogliśmy docenić przede wszystkim te poradnie, gdzie nadzór nad studentami jest najefektywniejszy, niezależnie od tego, czy jest to duża, czy też mała poradnia.

Ważnym kryterium oceny jest także kwestia tzw. działalności dodatkowej. W ramach tego kryterium opracowaliśmy pięć kategorii, które uznaliśmy za najważniejsze, tj.:

Informacje na temat działalności dodatkowej zaczerpnięte zostały z corocznych sprawozdań poszczególnych poradni oraz z wiedzy Zarządu Fundacji na temat działalności wszystkich studenckich poradni prawnych w Polsce. Za aktywność w ramach każdej z tych podkategorii można było maksymalnie otrzymać 5 pkt, co łącznie daje 25 punktów. W ten sposób mogliśmy nagradzać najlepszych, którzy nie ograniczają się tylko do działalności podstawowej, ale także robią coś więcej, co ma na celu albo podnoszenie kompetencji studentów pracujących w poradniach, albo promowanie idei pomocy prawnej i świadomości prawnej obywateli.

Przy zastosowaniu trzech różnych metod oceny klinik prawa otrzymaliśmy najbardziej obiektywny ranking, który tym samym uwzględnia wszystkie aspekty działalności studenckich uniwersyteckich poradni prawnych.