Naukowcy odkryli mechanizm samoizolacji w przestrzeni cyfrowej

Badanie na dużą skalę z udziałem 10 000 osób wykazało, że nawet neutralne zapytania wyszukiwania są nieświadomie zniekształcane przez nasze przekonania, a tradycyjne algorytmy tylko wzmacniają ten efekt.

W erze, w której technologie cyfrowe przenikają wszystkie aspekty ludzkiego życia, zjawisko baniek informacyjnych stało się jednym z najbardziej palących problemów współczesnego społeczeństwa. Nowe badanie rzuca światło na niesamowity mechanizm, dzięki któremu ludzie sami, często nie zdając sobie z tego sprawy, tworzą wokół siebie komory echa informacyjnego. Amerykańscy naukowcy przeprowadzili 21 eksperymentów z udziałem prawie 10 tysięcy osób, aby zrozumieć, w jaki sposób ludzkie uprzedzenia wpływają na zapytania wyszukiwania oraz w jaki sposób algorytmy wyszukiwarek i asystenci AI wzmacniają ten efekt, tworząc błędne koło samoizolacji w przestrzeni informacyjnej.

Badanie rozpoczęło się od jednego z autorów badania, Eugene’a Leunga, który zauważył, jak sformułowanie zapytania wyszukiwania dramatycznie zmieniało otrzymywane przez niego informacje. „Wyszukiwanie „skutków ubocznych leków na przeziębienie” dało mi zupełnie inne i o wiele bardziej niepokojące wyniki niż wyszukiwanie „najlepszego leku na przeziębienie”” — mówi Leung. „Ta obserwacja stała się punktem wyjścia do systematycznego badania tego, w jaki sposób nasze własne przekonania kształtują cyfrową rzeczywistość, w której się znajdujemy”.

W serii eksperymentów uczestników proszono o wyrażenie opinii na temat różnych zagadnień, od wpływu kofeiny na zdrowie po perspektywy energii jądrowej, a następnie o sformułowanie własnych zapytań, aby dowiedzieć się więcej. Wyniki były uderzające: osoby, które uważały, że kofeina jest zdrowa, wyszukiwały „korzyści z kofeiny”, podczas gdy sceptycy wpisywali „zagrożenia związane z kofeiną”. Ten schemat sprawdzał się w przypadku każdego badanego tematu, w tym cen benzyny, wskaźników przestępczości i zmian w zdolnościach poznawczych związanych z wiekiem.

Szczególnie odkrywczy był eksperyment z energią jądrową, w którym uczestnicy zostali losowo podzieleni na dwie grupy: jedna została poproszona o wyszukanie „energia jądrowa jest dobra”, druga o wyszukanie „energia jądrowa jest zła”. Po przejrzeniu wyników wyszukiwania przekonania uczestników zmieniły się w przeciwnych kierunkach, co pokazuje silny wpływ sformułowania zapytania na kształtowanie opinii. Jednocześnie, gdy uczestnikom pokazano identyczne wyniki pod pozorem odpowiadania ich zapytaniom, ich przekonania się nie zmieniły — co dowodzi kluczowej roli treści wyników wyszukiwania, a nie faktu wyboru określonych słów kluczowych.

„Wszyscy tworzymy własne mini komory echa, nawet nie zdając sobie z tego sprawy” — mówi Leung. „Nasze istniejące przekonania nieświadomie wpływają na słowa, które wpisujemy w pasku wyszukiwania, a algorytmy oparte na trafności pokazują nam wyniki, które potwierdzają te przekonania”.

Najbardziej obiecujące wyniki uzyskano, zmieniając same algorytmy. W eksperymentach z niestandardową wyszukiwarką, która zwracała zrównoważone wyniki (np. informacje o korzyściach i zagrożeniach związanych z kofeiną, nawet podczas wyszukiwania „korzyści z kofeiny”), uczestnicy wykazywali bardziej umiarkowane poglądy, a mimo to oceniali otrzymane informacje jako równie istotne i przydatne.

„W świecie technologii panuje powszechne przekonanie, że użytkownicy chcą hiperistotnych, wąsko ukierunkowanych informacji” — mówi Leung. „Jednak nasze badania pokazują, że tak nie jest. Ludzie cenią wąsko ukierunkowane wyniki równie wysoko, jak bardziej zrównoważone wyniki, co otwiera możliwości projektowania algorytmów, które pomagają nam budować bardziej obiektywny obraz świata”.

Badanie ujawniło również ważny paradoks: większość uczestników nie zdawała sobie sprawy, że ich zapytania w wyszukiwarce były stronnicze i celowo zaprzeczały potwierdzeniu ich przekonań.

Autorzy podkreślają, że efekt ten nie występuje we wszystkich sytuacjach: w przypadku tematów o dużej widoczności publicznej, gdzie większość używa tych samych neutralnych zapytań, lub w przypadkach, gdy informacje zostały już wstępnie przefiltrowane przez platformy, różnica w wynikach może być mniej wyraźna.

„Naszym ostatecznym celem jest wykorzystanie tej wiedzy do stworzenia zdrowszego ekosystemu informacji” — mówi Leung. „Widzimy potencjał w opracowaniu nowych standardów wyszukiwania i sztucznej inteligencji, które domyślnie uwzględniają psychologię człowieka, oferując szerszą perspektywę bez poświęcania trafności”.