"De laatste dagen van de mensheid" gevierd in Salzburg

De coproductie met het Burgtheater condenseert het mammoetwerk, gecreëerd tussen 1915 en 1922 en als "Mars Theater" onspeelbaar beschouwd, tot iets meer dan drie uur (inclusief pauze). Waar Paulus Manker het stuk in 2018 in de Serbenhalle in Wiener Neustadt opvoerde als een zeven uur durend polydrama, waarin hij de complexiteit van het stuk in al zijn glorie vastlegde als een pompeus Tweede Wereldoorlogdrama, concentreert Pařízek zich met slechts zeven acteurs op de kern, die meer dan 100 jaar na de Eerste Wereldoorlog duidelijk maakt: het kantelpunt is niet ver weg.

Verdraaide woorden op het grote scherm

In het midden van het podium staat een gigantische kubus, die met name in de eerste helft van de avond via overheadprojecties en live video's wordt geprojecteerd: Krantenberichten over de moordaanslag op de troonopvolger, parallel aan de oproepen van de krantenverkoper om 'extra editie', doen denken aan de historische oerknal, terwijl Marie-Luise Stockinger zich voordoet als oorlogscorrespondent Alice Schalek: uitgerust met camera en microfoon begeleidt ze de gebeurtenissen live, brengt ze protagonisten voor de camera en verdraait ze hun woorden met groot genoegen.

Hun eerste slachtoffer is actrice Elfriede Ritter, die net terug is uit Rusland en tot grote ontsteltenis van de verslaggever geen repercussies te melden heeft. Gedurende de avond zal Dörte Lyssewski op haar best zijn als de vrouwelijke rol van het echtpaar Ritter-Schwarz-Gelber. Samen met haar Duitse echtgenoot (Michael Maertens), een politicus, belichaamt ze de sociale klasse die de oorlog buiten de frontlinies meemaakt en zich verloren voelt tussen politieke agenda's en liefdadigheid.

Een Zwitsers-Duitse klager als commentator

Met een breed Weens dialect leidt Stockinger de avond, schetst de opkomende oorlogseuforie en de gespannen situaties aan het front en belichaamt consequent de rol van de media als oorlogshitser, terwijl Elisa Plüss (een Zwitsers-Duitstalige klager en commentator die "Fackel-Kraus" (Torch-Kraus) wordt genoemd) grotendeels aan de zijlijn staat om de gebeurtenissen te contextualiseren (en de overheadprojector bedient, wat verbluffende schaduwspelen oplevert). Branko Samarovski demonstreert de kracht van propaganda als een consequent oprechte, maar naïeve patriot die uiteindelijk misbruik maakt van de economische situatie tijdens de oorlog, maar begint te twijfelen zodra zijn eigen zoon wordt opgeroepen voor het leger.

Met zijn sterke Rijnlandse dialect en constante coke brengt Felix Rech als veldprediker het fanatieke aspect van de oorlog ter sprake, terwijl Peter Fasching niet alleen op diverse instrumenten voor een zeer afwisselende muzikale omlijsting van de avond zorgt, maar ook de verschillende rollen vertolkt: van Oostenrijkse ambtenaar tot brute verkrachter.

Geef je over aan het onuitsprekelijke

Na de pauze ontvouwt de oorlog, aanvankelijk met grote euforie begroet, zich in al zijn wreedheid, en de mysterieuze kubus verandert geleidelijk in een skelet. Pařízek viert de onuitsprekelijke betekenis met het overdadige gebruik van het doek, wat het publiek meer dan eens tot een voorbarig slotapplaus aanzet. In korte scènes waarin het doek gevaarlijk tot het midden van het toneel reikt, geven de protagonisten opnieuw alles. Er wordt gezinspeeld op het bloedige einde van een tijdperk. De finale is een raadsel over hoe om te gaan met het nieuwe tijdperk.

Mede dankzij de uitstekende acteerprestaties van het ensemble, de onvermijdelijk sterke dialogen en de focus op individuele personages, slaagde Pařízek erin een avond te creëren die noch Karl Kraus, noch "De laatste dagen van de mensheid" hoefde te lezen. Het is een analyse van een naderende apocalyps die je nauwelijks nog eens wilt zien. De avond werd afgesloten met een daverend applaus en een staande ovatie.

(SERVICE - Salzburg Festival: "The Last Days of Mankind" door Karl Kraus, regie en decorontwerp: Dušan David Pařízek, kostuums: Kamila Polívková en Magdaléna Vrábová, muziek- en videoontwerp: Peter Fasching. Met in de hoofdrollen Marie-Luise Stockinger (Alice Schalek), Michael Maertens (Sigmund Schwarz-Gelber), Dörte Lyssewski (Elfriede Ritter-Schwarz-Gelber), Felix Rech (veldkapelaan), Elisa Plüss (The Grumbler), Branko Samarovski (Patriot) en Peter Fasching (Sergeant). Verdere optredens: 27, 29 en 30 juli en 1, 3, 5 en 6 augustus op Pernerinsel in Hallein.