Oorlog in Oekraïne | Nawrocki zorgt voor onrust in Polen

De nieuwe Poolse president Karol Nawrocki zorgt voor onrust met zijn buitenlandbeleid. In tegenstelling tot zijn voorganger, Andrzej Duda, valt hij openlijk het Oekraïnebeleid van de regering onder Donald Tusk aan. Na de Russische inval in Oekraïne in februari 2022 was er zoiets als overeenstemming over het Oekraïnebeleid tussen de twee grote en diep verdeelde politieke kampen – de nationale conservatieven enerzijds, de liberalen anderzijds – en daarmee een gebied van gezamenlijke verantwoordelijkheid voor het staatsbeleid.

Om zich te verdedigen tegen de Russische aanval kon Oekraïne zeker rekenen op de uitgebreide steun van Polen. Dit bleek duidelijk uit de aanzienlijke verschillen in houding ten opzichte van Oekraïne, die de voorheen vriendschappelijke relatie tussen de nationaal-conservatieven in Warschau en Boedapest overschaduwden. Zelfs na de regeringswisseling in het najaar van 2023 bleef het Poolse Oekraïnebeleid grotendeels op dezelfde koers.

Nawrocki zet Tusk onder druk via de Oekraïners

Met de inauguratie van Nawrocki is deze overeenkomst waarschijnlijk niet langer geldig; nu proberen de nationale conservatieven de bevoegdheden van het staatshoofd te gebruiken om ook van deze kant druk uit te oefenen op de Tusk-regering. Volgens de grondwet ligt de verantwoordelijkheid voor het buitenlands beleid bij de regering, d.w.z. de regeringsleider en zijn minister van Buitenlandse Zaken. Desalniettemin is de president belast met de bescherming van de soevereiniteit, de veiligheid van de staat en de onschendbaarheid van zijn grenzen.

Over het algemeen – en afgezien van een aantal mislukte ambassadeursnominaties – werkte dit spel goed tussen Duda en Tusk. Maar nu is een agressievere aanpak te verwachten in de wisselwerking tussen de ideeën van het presidentiële kamp over buitenlands beleid en de koers van de regering.

Trump dient als rolmodel voor de Poolse president

Het lijdt geen twijfel dat Nawrocki zich geïnspireerd voelt door de koppige aanpak van de Amerikaanse president Donald Trump in de Oekraïne-kwestie. Het Poolse beleid ten aanzien van Oekraïne zou nu "Polen eerst" moeten zijn, en het primaat van het nationale belang mag niet in gevaar worden gebracht. Zo gezegd, zo gedaan.

Het Poolse beleid ten aanzien van Oekraïne zou voortaan gebaseerd moeten zijn op het beginsel 'Polen eerst' en het primaat van het nationale belang mag niet in gevaar worden gebracht.

Een wetsvoorstel van de regering om staatssteun en -ondersteuning voor Oekraïense burgers in Polen te blijven garanderen, werd met een presidentieel veto verworpen. Nu is een tweederdemeerderheid in de Sejm nodig, en dat kan niet worden bereikt zonder de nationaal-conservatieve oppositie. Nawrocki's uitleg voor het veto is technocratisch, aangezien hij stelt dat vluchtelingen uit Oekraïne alleen op staatssteun kunnen rekenen als ze in Polen werken en socialezekerheidsbijdragen betalen. Een jonge moeder die de eerste drie jaar voor haar kind zorgt zonder een dergelijke baan te hebben, zou daarom geen recht meer hebben op wettelijke kinderbijslag.

Brandstof toevoegen aan het vuur van het historisch-politieke debat

Het presidentieel paleis reageerde fel op de beschuldiging van Mirosław Skórka, voorzitter van de Vereniging van Oekraïners in Polen (de in 1990 opgerichte organisatie van de nationale minderheid), dat de president zich bij zijn veto had laten leiden door nationalistische overwegingen. Hij betoogde dat de aanval op de president de Pools-Oekraïense betrekkingen schaadde en een gebrek aan dankbaarheid toonde voor de geboden steun. Nationalistische tendensen zijn al jaren veel sterker onder Oekraïners dan onder Polen! De rechtvaardiging beriep zich op de heldencultus rond Stepan Bandera en de aanpak van de massamoorden op de Poolse minderheid in Wolhynië in 1943.

Er is dan ook geen sprake van dat er achteloos olie op het vuur wordt gegooid van een moeilijk historisch-politiek debat dat – volgens de huidige officiële koers in Polen – in de eerste plaats tussen historici van beide landen zou moeten worden gevoerd, en niet door politici.

Donald Tusk is mild voor Nawrocki

De Poolse president – ​​zelf een hedendaags historicus – ziet de zaken ongetwijfeld anders; het klinkt bijna alsof hij de anti-Oekraïense koers van de nationalisten van de Konfederacja-beweging, die rechts van de nationale conservatieven staan, wil volgen. De bedoelingen van de president zouden dan nog verder gaan: aangezien hij wil werken aan een vroegtijdig einde van de Tusk-regering en nieuwe verkiezingen, zou de enige uitweg, gezien het huidige politieke klimaat, een coalitie zijn tussen de nationale conservatieven en de anti-Oekraïense nationalisten.

Het regeringskamp gedraagt ​​zich als een staatsman. Minister van Buitenlandse Zaken Radosław Sikorski spreekt over het enorme belang van een Oekraïne dat onafhankelijk is van Moskou voor de veiligheidssituatie in Polen, waaraan alle andere zorgen en twistpunten ondergeschikt moeten blijven. En Tusk rekent op geduld: de nieuwe president en zijn staf moeten een zekere aanpassingsperiode krijgen, want Polen heeft behoefte aan een eensgezinde uitstraling en acties van beide belangrijke machtscentra. "Alle begin is moeilijk!", zei de toegeeflijke premier.