‘Noodlottig partijcongres’ voor SPD-leider Lars Klingbeil: Waar hij nu bang voor moet zijn

Wat het partijcongres van de SPD dit weekend betekent voor de partijleider – en waarom een ​​nieuwe rivaal een bedreiging voor hem zou kunnen vormen. Een analyse.

Vicekanselier Lars Klingbeil moet dit weekend de gefrustreerde SPD-achterban trotseren. www.imago-images.de

Van buitenaf lijkt Lars Klingbeil een kalme architect, iemand die nu behendig alle macht in handen heeft. Als vicekanselier, minister van Financiën en partijleider doet hij dat ook. Maar dit weekend in Berlijn, op het partijcongres van de SPD in de CityCube, zouden de zaken wel eens riskant voor hem kunnen worden. Na de historische daling bij de federale verkiezingen tot 16,4 procent staat de SPD-leider onder enorme druk – vanuit de partij zelf, vanuit de achterban en van een uitdager die door velen binnen de partij als een geloofwaardig alternatief wordt beschouwd: Bärbel Bas .

Voor Klingbeil gaat het niet alleen om herverkiezing. Het gaat om macht, richting – en de centrale vraag: zal hij de SPD de toekomst in leiden, of is hij onderdeel van het probleem?

Het partijcongres als test van macht en verzet vanuit de eigen gelederen

Officieel stelt Klingbeil zich herkiesbaar. Officieel krijgt hij te maken met een motie van wantrouwen, zoals een SPD-leider zelden heeft meegemaakt. De kritiek vanuit de basis is fel. De Jonge Socialisten (Jusos) beschuldigen hem van machtsconcentratie en een gebrek aan een duidelijke visie. Eén motie roept zelfs op tot een herkansing – voor Klingbeil én voor covoorzitter Saskia Esken. Ze moet hoe dan ook vertrekken, wat ook veel kameraden verontwaardigt. Hun kritiek: Esken is de zondebok voor een ongekende verkiezingsnederlaag. Klingbeil daarentegen maakt carrière.

Daarbij komt nog de opstand van de belangrijkste SPD-leden, die culmineerde in een manifest waarin onder andere werd opgeroepen tot toenadering tot Rusland en kritiek werd geleverd op de herbewapening in Duitsland en Europa. Een van hen, linksbuiten Ralf Stegner, staat nu op het punt de Parlementaire Controlecommissie (PKGr) van de Bondsdag te verlaten, aldus partijbronnen.

De fractieleiding wil hem niet langer voordragen, vertelden vertrouwelingen maandag aan persbureau Reuters. De PKGr houdt namens de Bondsdag toezicht op de activiteiten van de drie federale inlichtingendiensten: de Bundesinlichtingendienst (BND), de Militaire Contraspionagedienst (MAD) en het Bundesamt für Verfassungsschutz (BfV). Of Stegner vanwege zijn kritiek op de koers van de SPD buitenspel komt te staan? Het blijft onduidelijk.

Partijcongres: bittere debatten over oorlog en vrede

Wat dit partijcongres bijzonder maakt, is het dreigende conflict over de partijleiding. Het gaat om de inhoud, maar ook om het leiderschap. Jonge Socialisten (Jusos), linkse staatsbonden, de Werkgroep Migratie – ze roepen allemaal op tot een koerswijziging. Eén motie stelt: De huidige leiding is "verantwoordelijk voor het rampzalige resultaat". De eis: personeelsvernieuwing, nu.

Klingbeil weet zelf wat ons te wachten staat: bittere debatten over oorlog en vrede, over herbewapening en ontwapening – en, naar alle waarschijnlijkheid, een verkiezingsuitslag die voor hem persoonlijk niet overtuigend is. "Ik besef dat ik de afgelopen weken veel beslissingen heb moeten nemen – en dat niet alle beslissingen even positief zijn ontvangen", zei hij dit weekend ernstig op het partijcongres in Dresden.

Maar nu gaat het erom de SPD weer een sterke macht te maken, "nummer één". Die middag deed de grote baas van de partij meerdere keren een rechtstreeks beroep op de afgevaardigden – openlijk om steun vragend voor het partijcongres van dit weekend.

Bärbel Bas: Zij zou Klingbeil in de problemen kunnen brengen

Een nieuwkomer in deze machtsstrijd is een vrouw die er tot voor kort niet bij betrokken was: Bärbel Bas, al jarenlang voorzitter van de Bondsdag, heeft haar kandidatuur aangekondigd – en daarmee een impuls gegeven aan de herverkiezing van Klingbeil, die voorheen als een formaliteit werd beschouwd. Bas wordt beschouwd als kalm, objectief en integer. Haar verschijning zou de dynamiek van het partijcongres fundamenteel kunnen veranderen.

Ze heeft al duidelijk gemaakt wat haar drijfveren zijn: de SPD is te eenzijdig, mist diversiteit – zowel inhoudelijk als qua personeel. Volgens tijdschrift Spiegel pleitte ze ervoor dat de partij haar basis weer verbreedt en vooral meer aanwezig is in de traditionele arbeidersklasse. "We moeten weer laten zien wat we waard zijn en kritiek accepteren", zei ze. Het gaat er ook om "ingewikkelde zaken op een manier uit te leggen die de hardwerkende partij op de hoek kan begrijpen." Maar ook binnen de partij bestaan ​​twijfels over haar benoeming. Bas, die zich opwerkte van secretaris tot toppoliticus, brengt mogelijk niet genoeg daadkracht mee, aldus SPD-kringen.

Ze zou echter een tegenwicht kunnen bieden – terwijl Klingbeil duidelijk optreedt als verdediger van de regeringslijn. Zijn standpunt over buitenlands en veiligheidsbeleid is duidelijk. Ze zou kunnen optreden als verzoener – tussen de koers van de regering en de sceptische partijbasis.

Het budget: een meesterwerk of een last voor Klingbeil?

Verdere mijnenvelden: Klingbeil ligt onder de loep als minister van Financiën. Hij heeft zojuist zijn eerste federale begroting gepresenteerd – met miljarden euro's aan investeringen in bewapening, transformatie en infrastructuur. In cijfers: een nieuwe schuld van 170 miljard euro binnen twee jaar. Er zijn leningen van 81,8 miljard euro gepland voor 2025 en nog eens 89,3 miljard euro voor 2026. Daarnaast verhogen speciale fondsen voor infrastructuur, klimaatbescherming en defensie de totale schuld.

Tegen 2025 zal de nettoschuld naar verwachting meer dan € 140 miljard bedragen, meer dan vier keer zo hoog als in 2024, en in 2029 stijgen tot € 185 miljard per jaar. De vraag blijft of de begroting Klingbeils meesterwerk is – of een last. De linkervleugel van de SPD beschuldigt hem ervan sociale kwesties te verwaarlozen. Ook hier zou Bas zich kunnen positioneren als een interne partijvoorvechter van "sociaal evenwicht" – en zo juist die leden aanspreken die zich vervreemd voelen van de kanselarij.

Minimumloon: verstoort de Commissie het goede humeur van de kameraden?

De timing had nauwelijks explosiever kunnen zijn: vrijdag, tegelijk met het partijcongres, presenteert de commissie minimumloon haar advies – voor velen binnen de SPD een lakmoesproef voor maatschappelijke geloofwaardigheid. De eis van de partij: minstens 15 euro. De realiteit: waarschijnlijk minder.

De focus ligt dan op de vraag: kan Klingbeil als voorzitter bemiddelen tussen economisch gezond verstand en sociaal-politieke verwachtingen, die immers in het regeerakkoord zijn vastgelegd? Bas zou dit moment opnieuw kunnen aangrijpen om zich te profileren als een stem voor sociale rechtvaardigheid – met minder overheidsverantwoordelijkheid, maar meer geloofwaardigheid binnen de partij.

Het weekend zou dus spannend kunnen worden. Sommige afgevaardigden hebben het al over een "noodlottig partijcongres". Wat oorspronkelijk bedoeld was als een kans op zelfvertrouwen, dreigt een hachelijke rit te worden. Tussen de pragmatische machtsbeluste Klingbeil en Bas. Tussen business as usual en een nieuw begin.

Het partijcongres zal waarschijnlijk een graadmeter worden voor de stemming binnen de SPD – en een beslissend moment voor de kwestie van het toekomstige leiderschap. Lars Klingbeil staat meer dan ooit onder druk: zijn politieke koers, de concentratie van functies en zijn communicatiestijl worden steeds vaker bediscussieerd binnen de partij. Hij krijgt nu te maken met een uitdager in Bärbel Bas, die wordt gezien als zowel een morele autoriteit als een strategisch alternatief. Extern zal de SPD zoals gewoonlijk streven naar eenheid, maar onderhuids zal de onrust waarschijnlijk aanhouden.