Den Haag | Voor de NAVO-top: Kleine terugtrekkingen

De verklaringen zijn tegenstrijdig: vanuit het NAVO-hoofdkwartier kwam het nieuws dat alle 32 lidstaten het eens zijn geworden over een militaire uitgavendoelstelling van vijf procent van hun bruto binnenlands product (bbp). Hiervan is 3,5 procent rechtstreeks bestemd voor strijdkrachten en wapens en 1,5 procent voor "defensiegerelateerde infrastructuur".

Spanje, zo werd gezegd, had zijn verzet opgegeven. Afgelopen donderdag sprak premier Pedro Sánchez zich in een brief aan NAVO-secretaris-generaal Mark Rutte uit tegen de doelstelling van vijf procent en noemde deze zelfs "niet alleen onredelijk, maar zelfs contraproductief" voor zijn land. Zondagavond nog benadrukte de sociaaldemocraat dat er voor zijn land een uitzondering op de doelstelling was. Het juiste antwoord zal waarschijnlijk duidelijk worden tijdens de tweedaagse top die aanstaande dinsdag begint. Volgens diplomatieke bronnen was de formulering in de slotverklaring voor de top gewijzigd van "Wij verbinden ons" in "Bondgenoten verbinden zich".

In een toespraak in Madrid verklaarde Sánchez dat Spanje "de komende jaren en decennia zijn verantwoordelijkheden zal blijven nemen en actief zal blijven bijdragen aan de Europese veiligheidsarchitectuur", maar dat het "op deze top geen concrete uitgavendoelstelling als percentage van het bbp kon vaststellen". Met betrekking tot de Russische oorlog tegen Oekraïne benadrukte de Spaanse premier de noodzaak van een sterkere alliantie in het licht van "Poetins wreedheid en zijn totale minachting voor het internationaal recht en de mensenrechten", die "een existentiële bedreiging vormen".

Tegelijkertijd stelde hij dat het verplicht stellen van alle NAVO-leden om zich te houden aan de door de Amerikaanse regering geëiste doelstelling van vijf procent schadelijk zou kunnen zijn voor sommige landen en inefficiënt voor de veiligheid van het bondgenootschap, en pleitte hij voor "een flexibelere formule". Spanje loopt al achter bij het behalen van de huidige NAVO-doelstelling van twee procent, die dit jaar moet worden gehaald. De defensie-uitgaven van het Zuid-Europese land bedragen tot nu toe 1,3 procent van het bbp.

De debatten in Den Haag zijn ook veelbelovend, aangezien België eveneens zijn wens heeft uitgesproken voor "maximale flexibiliteit" met betrekking tot de uitgavendoelstelling. "Onze diplomatie is al weken actief om flexibele mechanismen te bereiken", vertelde de Belgische minister van Buitenlandse Zaken, Maxime Prévot, maandag aan de RTBF-radio. Hij benadrukte dat het principe van de NAVO solidariteit is. "Op middellange termijn" is de nieuwe doelstelling "onhaalbaar" voor zijn land. Hij verwees naar de Belgische coalitie van vijf partijen, die nog geen goedkeuring heeft gegeven voor een verhoging van de defensie-uitgaven tot twee procent van het bbp.

Ondertussen gedragen Duitsland en andere landen zich als modelstudenten en -leiders. Maandag kondigde bondsminister van Financiën Lars Klingbeil (SPD) aan dat de Bondsrepubliek de nieuwe doelstelling wil halen om in 2029 3,5 procent van het bbp rechtstreeks aan defensie te besteden, zes jaar eerder dan voorzien in de topverklaring. Tot die tijd moeten de uitgaven geleidelijk stijgen tot 2,4 procent van het bbp dit jaar. Dit jaar worden er defensieleningen afgesloten ter waarde van € 81,8 miljard en volgend jaar € 89,3 miljard.

"Oproepen om het behalen van de defensie-uitgavendoelstelling uit te stellen tot 2035 laten zien dat sommigen de omvang van de dreiging nog niet beseffen."

Margus Tsahkna , minister van Buitenlandse Zaken van Estland

Ondertussen riep de Estse minister van Buitenlandse Zaken, Margus Tsahkna, de andere lidstaten op om de nieuwe doelstelling zo snel mogelijk te implementeren. De top moet een "sterk signaal van eenheid en solidariteit" richting Rusland afgeven, vertelde hij maandag aan de Duitse redactie. Hij herhaalde ook zijn steun voor een volledig NAVO-lidmaatschap voor Oekraïne. De toezegging aan het land blijft overeind, zei hij, "ook al zal het communiqué van de top dit jaar niet zulke duidelijke woorden bevatten."

Vijf procent defensie-uitgaven in 2030 is "de beste manier om Europa veiliger te maken", aldus Tsahkna. Dit is een "realistisch tijdsbestek". Oproepen om het bereiken van de doelstelling uit te stellen tot 2035 tonen aan "dat sommigen de omvang van de dreiging nog niet hebben begrepen". Bovendien pleitte de Estische politicus voor een duidelijke definitie van wat telt als de 1,5 procent voor defensiegerelateerde infrastructuur. Hij noemde het "volstrekt onaanvaardbaar" dat landen proberen "alle mogelijke uitgaven als defensiegerelateerde investeringen te declareren". "Het is onaanvaardbaar dat we zaken als milieubescherming of brandbestrijding meetellen", benadrukte hij.

De meeste Europese NAVO-landen vrezen dat de Amerikaanse regering onder Donald Trump de NAVO de rug zou kunnen toekeren als de alliantie de doelstelling van vijf procent niet haalt. In het verleden heeft de Amerikaanse president gedreigd alleen die landen te steunen die naar zijn mening voldoende voor hun eigen defensie betalen. Onlangs zei hij vrijdag dat hij vindt dat de VS zich niet aan de doelstelling van vijf procent hoeft te houden. "Ik denk niet dat wij dat moeten doen, maar zij wel", zei hij, verwijzend naar zijn NAVO-partners.

De top begint dinsdagavond met een receptie voor de staatshoofden en regeringsleiders in koninklijk paleis Huis ten Bosch. De daadwerkelijke bijeenkomst van de 32 staatshoofden en regeringsleiders vindt woensdagochtend plaats en zal naar verwachting slechts tweeënhalf uur duren. "Ze zorgen ervoor dat Trump zich niet verveelt tijdens lange vergaderingen", aldus voormalig NAVO-functionaris Jamie Shea. Onenigheid moet worden vermeden.