Iran en Pakistan | Terug naar Afghanistan: elke 30 seconden een kind

Ongeveer twee miljoen mensen zijn de afgelopen maanden naar Afghanistan teruggekeerd, of beter gezegd, verdreven en gedeporteerd. In de meeste gevallen kan er niet van terugkeer worden gesproken, aangezien veel van de gedeporteerde Afghanen in Iran of Pakistan geboren en getogen zijn en hun 'thuisland' dus alleen van horen zeggen of via de media kennen.

"Ze lijken niet op de mensen in Kabul, ze dragen westerse kleding en ze zijn vaak goed opgeleid", vertelde Arafat Jamal, vertegenwoordiger van de VN-Vluchtelingenorganisatie (UNHCR) in Afghanistan, onlangs aan de nieuwszender Al-Jazeera toen hij de mensen zag die aan de grens uit Iran waren gedeporteerd . Bijna niemand van hen was vrijwillig naar Afghanistan gekomen, naar een land dat al 45 jaar oorlog kent, waar de islamistische Taliban-beweging de macht heeft herwonnen en waar de mensenrechten met voeten worden getreden.

"Na vier jaar Taliban-bewind heerst er een repressief rechtssysteem dat niet alleen ver afwijkt van de internationale mensenrechtennormen, maar ook bijna twee decennia aan vooruitgang ongedaan heeft gemaakt", zegt Theresa Bergmann van Amnesty International in Duitsland. Niemand is veilig voor vervolging in zo'n systeem, dat uitsluitend gebaseerd is op angst en onderdrukking. "Iedereen hier kan gemarteld worden."

Fatma H., die anoniem wil blijven voor "nd", kent de dramatische leefsituatie van veel gezinnen maar al te goed. Ze woont met haar man en twee dochters van vier en acht jaar in de West-Afghaanse provincie Herat, vlakbij de grens met Iran, waar haar man vroeger werkte. Zonder de steun van de Duitse ngo "Help – Hilfe zur Selbsthilfe" zou de situatie nog moeilijker zijn. Ze ontvangt geld om voedsel en hygiënepakketten te kopen.

"Ons leven was vroeger compleet anders", vertelt ze aan de krant "nd". Tegenwoordig is de economische situatie rampzalig: "Er is geen werk, de voedselprijzen stijgen constant en de huren zijn onbetaalbaar." Het is vooral moeilijk voor alleenstaande vrouwen en gezinnen zonder sociale netwerken. Velen moeten hun dochters vroeg uithuwelijken om de huur te kunnen betalen.

Haar man werkte voorheen in Iran, maar is nu werkloos. Het gezin kan zich nauwelijks de basisbehoeften veroorloven; "We kunnen zelfs geen olie of vlees kopen", zegt ze. Ze zag hoe de uit Iran gedeporteerde vluchtelingen in Afghanistan aankwamen. "Velen hebben geen huis, geen familie meer – ze leven in tenten, of het nu in Herat, Kabul of zelfs Mazar-e Sharif is." Ondanks alles blijft ze hoopvol: "Ik ben net als iedereen. Ik wil gewoon leven en voor mijn gezin zorgen." Ze uit haar dankbaarheid voor de steun die ze krijgt en hoopt op een betere toekomst voor zichzelf en haar kinderen.

Maar hoe realistisch is dat in een land dat precies vier jaar geleden weer in handen van de Taliban viel en sindsdien te kampen heeft met enorme bezuinigingen op humanitaire hulp? "We hebben al te maken met een veelvoud aan crises in Afghanistan: we hebben een economische crisis, we hebben te maken met natuurrampen en de gevolgen van klimaatverandering. Kabul zal naar verwachting de komende jaren zonder water komen te zitten", vertelde Samira Sayed Rahman, die in Kabul werkt als Advocacy Director voor de internationale ngo Save the Children Afghanistan, aan de krant "nd".

En nu zijn er nog eens twee miljoen mensen uit Iran en Pakistan gekomen . "Overal waar een park of een braakliggend terrein is, hebben we informele nederzettingen gezien van mensen die tenten hebben opgezet omdat ze nergens anders heen konden," beschrijft Rahman. "We maken ons grote zorgen over wat de winter voor de kinderen in Afghanistan zal brengen, vooral over de kinderen die nu terugkeren uit Iran en Pakistan." Elke 30 seconden wordt er een kind vanuit Iran of Pakistan naar Afghanistan gestuurd.

Na de bezuinigingen op de Amerikaanse financiering, die volgens hulporganisaties goed was voor meer dan 40 procent van de totale humanitaire financiering voor Afghanistan, ontbreekt er nu een aanzienlijk bedrag. 420 klinieken in het land zijn gesloten. "Er zal minstens 2,4 miljard dollar nodig zijn om de 22 miljoen behoeftige Afghanen in 2025 te helpen", vertelde Shafi Shirzad, landendirecteur van Help in Herat, aan de krant "nd". De hulporganisatie waarschuwt daarom voor een dreigende escalatie van de humanitaire crisis. Pakistan kondigde onlangs aan dat het zijn controversiële deportatiecampagne van Afghaanse vluchtelingen vanaf september zou hervatten. De derde deportatiegolf is gericht op 1,3 miljoen mensen, vertelde een woordvoerder van het Ministerie van Vluchtelingen aan het Duitse persbureau. Het gaat om personen van wie de door de VN uitgegeven registratiekaart eind juni is verlopen en niet door de overheid is verlengd.

De regering in Islamabad zegt van plan te zijn op termijn drie miljoen Afghanen te deporteren . Pakistan begon in november 2023 met de massale deportatie van niet-geregistreerde Afghaanse vluchtelingen. Sinds dit jaar zijn ook geregistreerde vluchtelingen uitgezet. Volgens officiële cijfers hebben al meer dan een miljoen mensen het land verlaten.

Afghanistan is hopeloos overweldigd door deze situatie, maar de Duitse regering wil nog steeds Afghanen uitzetten en accrediteert consulair personeel voor de Afghaanse ambassade zodat zij de papieren voor de deportatievluchten kunnen verwerken. De Duitse regering geeft echter herhaaldelijk aan het Talibanregime nog steeds niet te willen erkennen. Nog niet.

Gedwongen terugkeerders naar Afghanistan kunnen te maken krijgen met gevangenschap en marteling, meldde de VN-missie in Kabul (UNAMA) in juli. Journalisten, activisten en mensen die banden hebben met de voormalige, door het Westen gesteunde regering lopen een bijzonder groot risico. In het rapport, dat gebaseerd is op interviews met 49 mensen die in 2024 gedwongen naar Afghanistan werden gedeporteerd , waarschuwt UNAMA voor een risico voor bepaalde groepen mensen. Voormalige veiligheidstroepen en medewerkers van de voormalige regering getuigden dat ze sinds hun gedwongen terugkeer gedwongen zijn onder te duiken of voortdurend van woonplaats te veranderen uit angst voor vervolging. Anderen spraken volgens UNAMA over bedreigingen, willekeurige arrestaties en martelingen in detentie. Ziet een veilig land van herkomst er zo uit?

Mensenrechtenorganisatie Amnesty International zet zich in het bijzonder in voor de zogenaamde lokale arbeiders. Theresa Bergmann: "Minister van Binnenlandse Zaken Dobrindt en minister van Buitenlandse Zaken Wadephul moeten ervoor zorgen dat alle Afghanen die toegang tot Duitsland krijgen, onmiddellijk een visum krijgen en zo snel mogelijk het land kunnen binnenkomen. Verschillende rechtbanken hebben nu geoordeeld dat de Duitse regering eindelijk moet ingrijpen, anders handelt ze onrechtmatig."