Van Baerbock tot Merz: wie is de belangrijkste buitenlandadviseur van de bondskanselier?

Hij is de man in de schaduw van de bondskanselier – en tegelijkertijd een van de meest invloedrijke figuren in het Duitse buitenlandse beleid. De 55-jarige Günter Sautter mijdt microfoons, geeft vrijwel geen interviews en is zelden te zien op persconferenties. Toch bepaalt de in Erlangen geboren ambtenaar mee de hoofdlijnen van het Duitse buitenlandse en veiligheidsbeleid.

Sinds mei van dit jaar leidt de topdiplomaat het directoraat-generaal voor Buitenlandse Zaken, Veiligheids- en Ontwikkelingsbeleid van de Bondskanselarij – waarmee hij de belangrijkste adviseur voor buitenlands beleid is van bondskanselier Friedrich Merz (CDU). De taak kan nauwelijks strategischer zijn: Merz wil een prominentere rol spelen in het buitenlands beleid dan zijn voorganger, Olaf Scholz. Sautter brengt meer dan twintig jaar ervaring bij het Ministerie van Buitenlandse Zaken mee – van crisismanagement in Nicaragua tot diplomatieke ervaring in Brussel en onderhandelingen in de VN-Veiligheidsraad.

Vakbondspoliticus: wantrouwen jegens Sautter

Sautter wordt echter met argwaan bekeken, vooral binnen de CDU/CSU, en dan met name onder degenen die pleiten voor een "nieuw" Duits buitenlands beleid na de Russische aanval op Oekraïne en de geostrategische machtsverschuivingen van de afgelopen jaren. De afgestudeerde Duitser en ervaren diplomaat maakte een beslissende carrièresprong onder Frank-Walter Steinmeier (SPD), die wordt beschouwd als de architect van een Ruslandbeleid dat lange tijd als te mild werd beschouwd. Van 2013 tot 2017 was Sautter Steinmeiers persoonlijk adviseur en werd later hoofd van de staatssecretarissen bij het Ministerie van Buitenlandse Zaken. Voor sommigen binnen de CDU/CSU is dit een smet die zelfs zijn internationale verdiensten niet kunnen overschaduwen.

De benoeming van Sautter heeft geleid tot extra scepsis, vooral in conservatieve kringen, sinds Annalena Baerbock (Alliance 90/Die Grünen) hem in 2022 promoveerde tot politiek directeur van het ministerie van Buitenlandse Zaken – het knooppunt van waaruit alle beslissingen over het buitenlands beleid in Duitsland worden voorbereid. In deze functie adviseerde hij Baerbock vanaf de zomer van 2024 over belangrijke crisisvraagstukken.

In deze periode nam Baerbock zelf een meer confronterende houding aan ten opzichte van Rusland, wat in schril contrast stond met de voorzichtigere aanpak van eerdere ministers van Buitenlandse Zaken in Duitsland. De Groene politicus legde meer nadruk op nauwe samenwerking met NAVO-partners, de levering van zware wapens aan Oekraïne en een strategische heroriëntatie op China.

Behoort Sautter tot de ‘oude’ school van het buitenlands beleid?

Sautter studeerde politicologie en literatuurwetenschap in München en aan Harvard University en promoveerde van de jaren negentig tot 11 september op het Oost-Westconflict. In 2002 trad hij in dienst bij het Ministerie van Buitenlandse Zaken. Zijn functies brachten hem van de ambassade in Managua, de hoofdstad van Nicaragua, naar Brussel , waar hij adviseur was bij de Permanente Vertegenwoordiging bij de EU , tot het hart van het buitenlandse beleid van Berlijn. Daar werkte hij op de planningsafdeling en later als persoonlijk assistent van minister van Buitenlandse Zaken Steinmeier.

In 2022 was Sautter bondscommissaris voor ontwapening en wapenbeheersing bij het Ministerie van Buitenlandse Zaken en gaf hij commentaar op de nationale veiligheidsstrategie in een bijdrage van het Federale Ministerie van Defensie . "Dit is niet het moment om met Moskou over wapenbeheersing te praten; voor het Westen is het juist het moment om nieuwe initiatieven en standpunten voor te bereiden", schreef het ministerie over Sautters standpunt.

Van 2022 tot 2024 was Sautter plaatsvervangend permanent vertegenwoordiger van Duitsland bij de Verenigde Naties in New York, waar hij voorzitter was van het Sanctiecomité voor Libië. In deze functie hield hij zich intensief bezig met de situatie in Libië en Soedan.

Sinds mei 2025 bekleedt Sautter opnieuw een belangrijke geopolitieke positie: als hoofd van het directoraat-generaal voor Buitenlandse Zaken, Veiligheids- en Ontwikkelingsbeleid van de Bondskanselarij, waar hij direct samenwerkt met bondskanselier Merz. Sommige partijgenoten beschouwen de combinatie van Sautter en minister van Buitenlandse Zaken Johann Wadephul (CDU), die eveneens als weinig ervaren in het buitenlandbeleid wordt beschouwd, echter met scepsis. Zij stellen dat de oude, conflictvermijdende mentaliteit van het ministerie van Buitenlandse Zaken, die zij juist wilden doorbreken, te veel op elkaar lijkt. Sautters aanhangers wijzen op hun beurt op zijn onderhandelingservaring, zijn contacten in alle geopolitieke knooppunten – en zijn diepgaande kennis van de complexiteit van de internationale diplomatie.

Maar juist daar schuilt voor velen het gevaar: een bondskanselier die zich wil profileren op het gebied van de buitenlandse politiek, vertrouwt nu op een adviseur die bij de cruciale kwesties van de afgelopen decennia deel uitmaakte van het oude buitenlandpolitieke apparaat – en dus ook deel uitmaakte van de verkeerde beslissingen die vandaag moeten worden gecorrigeerd.