Berlijnse startup bewaart de doden – zodat ze in de verre toekomst weer tot leven kunnen worden gewekt

Morgenbio

Tussen Alexanderplatz en de KitKat Club, in een onopvallende binnenplaats in Berlin-Mitte, bevindt zich een van Europa's meest bijzondere startups: Tomorrowbio. Het idee: mensen na hun dood cryopreserveren – in de hoop dat ze in de toekomst weer tot leven kunnen worden gewekt.

Zo werkt het: Zodra een klant van Tomorrowbio officieel dood is verklaard, arriveert een gespecialiseerd team bestaande uit artsen, perfusionisten en cryo-experts. Ze voorzien de overledene vervolgens van zuurstof, onder andere niet om hem of haar te reanimeren, maar om de celafbraak te vertragen. Tegelijkertijd koelen ze de lichaamstemperatuur af. Ze vervangen het bloed met een antivriesmiddel van medische kwaliteit. Dit voorkomt de vorming van ijskristallen die cellen zouden vernietigen. Het lichaam wordt vervolgens afgekoeld tot -196 graden Celsius – het technische proces dat hier wordt gebruikt, heet vitrificatie.

CEO Emil Kendziorra richtte Tomorrowbio in 2020 samen met COO Fernando Azevedo Pinheiro op. Drie jaar later cryoconserveerde de startup de eerste mens en het eerste huisdier. De eerste afzonderlijke hersenen volgden in april 2024.

Volgens de oprichter heeft de startup inmiddels twintig mensen en tien huisdieren laten cryopreserveren. Juridisch gezien wordt cryopreservatie bij Tomorrowbio beschouwd als lichaamsdonatie en wetenschappelijk onderzoek.

Bij Tomorrowbio vinden de eerste stappen van cryopreservatie plaats in een omgebouwde witte ambulance. Een van deze voertuigen staat geparkeerd in Berlijn – voor het kantoor van de startup.

Nicole Plich

Binnenin staat een kuip die bedekt is met een groen kleed. Hier worden de doden eerst in ijskoud water gelegd tot ze zijn afgekoeld tot -80 graden Celsius. Daarachter bevindt zich de hart-longmachine met een opvallend aantal buisjes. "Kort voordat we 0 graden Celsius bereiken, gebruiken we de hart-longmachine om het water en bloed in het lichaam te vervangen door de medische antivries", legt Kendziorra uit. Het voelt onwerkelijk om in de ambulance te staan. Aan de ene kant lijkt het inderdaad op een ambulance. Aan de andere kant is er het besef dat het doel hier niet is om mensen te reanimeren, maar om ze te behouden.

"Cryopreservatie bevriest mensen niet", zegt Kendziorra. "Het is een proces waarbij weefsel wordt omgezet in een glasachtige toestand. In combinatie met extreem lage temperaturen kan het lichaam voor onbepaalde tijd worden bewaard."

De daadwerkelijke opslag vindt plaats in Zwitserland, in een soort vacuümdichte "tank" die beheerd wordt door de non-profitorganisatie European Biostasis Foundation, een stichting die eveneens door Kendziorra is opgericht. De tanks bevinden zich ondergronds, zijn gevuld met vloeibare stikstof en hebben geen elektriciteit nodig. De stikstof zorgt voor de koeling. Bij een temperatuur van -196 graden Celsius verhindert het ook de werking van enzymen en bacteriën. De ontbinding van het lichaam wordt stopgezet.

Morgenbio

En dan blijft het lichaam voorlopig in de container. Want er is nog geen mens gereanimeerd uit cryopreservatie. Zo ver is het onderzoek nog niet. Maar er wordt al wel gewerkt met embryo's en sperma.

Morgenbio

Er is nog een lange weg te gaan voordat het bij mensen kan werken. Bij reanimatie is "snelle, gelijkmatige verhitting van weefsel een actueel onderzoeksonderwerp", zegt Kendziorra. Bovendien gaan neurowetenschappers ervan uit dat identiteit en persoonlijkheid verankerd zijn in de hersenen. Tot nu toe is het niet mogelijk om hersenen te cryopreserveren en ze volledig functioneel te reanimeren.

Kendziorra zelf ziet cryopreservatie als een alternatief voor begraven. "Crematie of Cryo" komt vaak voor in zijn presentaties wanneer hij het heeft over zijn startup en cryopreservatie, zegt hij. "Er is geen garantie dat je weer tot leven komt. Zelfs vandaag de dag kunnen we niet zeggen hoe waarschijnlijk het is dat we mensen uit de cryopreservatie kunnen halen." Maar Kendziorra is optimistisch. Hij snapt niet waarom onderzoek dit in de verre toekomst niet zou kunnen doen.

Volgens Kendziorra hebben de klanten van de startup nog iets anders gemeen: ze werken allemaal met technologie in de breedste zin van het woord. "Onze grootste groep bestaat uit computerwetenschappers", zegt Kendziorra. Maar ook investeerders en veel startupoprichters behoren tot de klanten, net als artsen en wetenschappers.

De cliënten zijn tussen de 35 en 45 jaar oud. Velen zijn gezond, anderen zijn terminaal ziek en hopen dat hun ziekte in de verre toekomst medisch te genezen zal zijn. Misschien krijgen ze zelfs een tweede kans.

"Onze laatste patiënt was midden dertig, had bloedkanker en een beenmergtransplantatie die hem helaas niet heeft genezen." Als Kendziorra het over patiënten heeft, bedoelt hij mensen die momenteel cryopreservatie ondergaan. Zelfs als het niet echt patiënten zijn in de traditionele zin van het woord. "Wat zou een ander woord zijn? Doden? Lijken?" vraagt Kendziorra. "Het maakt deel uit van onze bedrijfscultuur dat we veel waarde hechten aan mensen die cryopreservatie ondergaan."

Maar hoeveel kost deze kans op een leven in de verre toekomst? De kosten: € 200.000 voor het bewaren van het hele lichaam, meestal gefinancierd via een levensverzekering. Hiervan is € 80.000 voor het cryopreservatieproces en € 120.000 voor opslag in een tank in Zwitserland. Alleen al het laten cryopreserveren van de hersenen kost € 75.000. Daarbovenop komen nog de maandelijkse kosten van € 50.

Morgenbio

"Het bedrijf verdient zelf geen geld aan cryopreservatie", zegt Kendziorra. Daarom plant de oprichter naast lidmaatschapsgelden ook andere bedrijfsactiviteiten. Ten eerste wil het bedrijf zelf verzekeringen aanbieden. Ten tweede is er een vorm van vermogensbeheer gepland om de financiële nalatenschap van mensen in cryopreservatie te beheren. Zoiets bestaat nog niet. "We zijn momenteel bezig met het oprichten van een stichting hiervoor. Als iemand in de toekomst na cryopreservatie een deel van zijn vermogen wil terugkrijgen, zal de stichting het geld accepteren en teruggeven. Het bedrijf Tomorrowbio zou dan een beheervergoeding ontvangen."

Tomorrowbio is nog niet winstgevend, maar volgens Kendziorra zou dat wel kunnen zodra het 1500 klanten bereikt. Momenteel hebben zo'n 800 mensen een contract. De startup wil verder uitbreiden in de VS, waar het onderwerp breder gedragen wordt dan in Europa.

De werkelijke omvang van de markt blijft echter onduidelijk. Alcor uit de VS bijvoorbeeld, dat momenteel wordt beschouwd als het grootste bedrijf in de sector, heeft 1442 leden en heeft tot nu toe 248 mensen gecryopreserveerd, aldus de website.

Kendziorra voerde zelf een onderzoek uit onder internetgebruikers in de VS in 2021: van de 1487 respondenten was 20 procent geïnteresseerd in cryopreservatie, terwijl zes procent al besloten had dit te doen. Interesse betekent niet per se een contract.

Cryopreservatie is dus geen snelle oplossing. Wat is het doel van de oprichter met Tomorrowbio? Hij ziet Tomorrowbio als een soort levenswerk. Kendziorra heeft in het verleden al twee startups verlaten. Daarvoor werkte hij in kankeronderzoek. "We bouwen hier geen bedrijf om zo snel mogelijk te verkopen", zegt hij – ook tegen investeerders.

Tomorrowbio haalde onlangs vijf miljoen euro op in een seedronde, onder meer van Blast.Club en Truventuro, het family office van Nils Regge, oprichter van Hometogo. "We hebben investeerders die bewust willen investeren in een moonshot. En we zijn een moonshot", aldus Kendziorra.

Kendziorra ziet drie mogelijke ontwikkelingen voor de toekomst van zijn bedrijf:

1. Als de wetenschap erin slaagt mensen terug te halen uit cryopreservatie, zegt Kendziorra dat Tomorrowbio "overmorgen het meest waardevolle bedrijf ter wereld zou zijn". Dit scenario is echter niet realistisch op korte termijn.
2. Onderzoek boekt veelbelovende vooruitgang op het gebied van cryopreservatie, bijvoorbeeld als kleine zoogdieren gereanimeerd kunnen worden. De oprichter verwacht dan dat meer mensen cryopreservatiecontracten zullen tekenen. "Als je 30.000 klanten hebt die je statistisch gezien de komende 50 jaar elke maand € 50 betalen, plus vermogensbeheer en verzekeringen, dan ben je een fantastisch bedrijf geworden." Maar zelfs als Tomorrowbio 3.000 klanten zou bereiken en winstgevend zou zijn, zou Kendziorra tevreden zijn. Zijn doel: het best mogelijke cryopreservatieproces aanbieden.
3. Een miljardair zou fors kunnen investeren uit eigenbelang, ongeacht het rendement. "De kans hierop is bij ons groter dan bij andere startups", zegt Kendziorra. Dit zou Kendziorra's onderzoek naar cryopreservatie op lange termijn financieren en bestaande investeerders terugbetalen.

Omdat de oprichter zich echter richt op het tweede punt, klantengroei, is Kendziorra's huidige uitdaging het promoten van cryopreservatie om deze toegankelijk te maken voor een breder publiek. Fancy, sciencefictionachtige out-of-home campagnes helpen in dit opzicht niet per se. Cryopreservatie vereist daarvoor te veel uitleg. "Het is belangrijk voor mij dat mensen voor cryopreservatie kiezen, wetende wat de nadelen zijn", zegt Kendziorra. Want één ding is zeker: er is geen garantie dat het ooit zal werken. Maar als het wel werkt, wacht er misschien een tweede leven. En die hoop daarop is voor velen reden genoeg. Of de wens om deel uit te maken van iets groters – om een van de eersten te zijn die de dood ontlopen.