Een helderziend essay over El Cid waar Santiago Abascal niet blij mee zal zijn.

Wie was El Cid werkelijk ? Een huurling ? Een verrader? Een loyale vazal? Een dubbelagent tussen christenen en moslims? Was het al die dingen tegelijk? Een geïdealiseerde constructie? Een Franco-speeltje? Nora Berend reageert niet vanuit dogma, maar vanuit context. Het plaatst El Cid in een proto-Spanje waarin loyaliteit onderhandelbaar was, religies op een onsamenhangende manier met elkaar verweven waren en het idee van nationale identiteit eeuwen verwijderd was van de hedendaagse opvattingen. Berend herinnert ons eraan dat El Cid vocht voor geld, macht en glorie, en dat zijn veroveringen in Valencia geen kruistocht waren, maar een geopolitieke en caudillismo-operatie.

Het essay dat ons aangaat ( El Cid, leven en legende van een middeleeuwse huurling ) portretteert het tijdperk en de aard van de krijger meer dan Rodrigo Díaz de Vivar zelf. Dat betekent dat Nora Berend, een Britse academica met een scherpe geest en een goed gevoel voor lesgeven, meer redenen ziet om de middeleeuwse geschiedenis te reconstrueren dan om de bewezen daden van de held te documenteren (wat onmogelijk is).

Menéndez Pidal, die zelf verantwoordelijk was voor het mythologiseren en manipuleren van de herinnering aan El Cid vanaf het Songfestival, zou wel eens uit zijn graf kunnen ontwaken. Hij benaderde het gedicht niet als een oefening in lyrische fantasie, maar als een historische bron die van El Cid de visionaire en canonieke Spaanse dichter maakte, de grondlegger van de 'natie' zelf. Om diezelfde reden koos Franco het als het absolute symbool van de Reconquista en het christendom, waarmee hij de voorzienigheid verheerlijkte die de film van Anthony Mann (1961) belichaamde.

Het regime van Franco hielp de kaskraker te financieren. En hij maakte van Charlton Heston het verheven en zuivere voorbeeld van de Spaanse deugden . God zalfde hem tegen de moslims. En hij verkreeg de afmetingen van een lekenheilige die zijn ‘heerschappij’ over ruimte en tijd heen uitbreidde.

Het regime van Franco hielp de kaskraker te financieren. En hij maakte van Charlton Heston het verheven voorbeeld van Spaanstalige deugden.

Nora Berend heeft zich ten doel gesteld de schijn van propaganda en idealisering weg te nemen. We weten misschien niet precies hoe El Cid was, maar we weten in ieder geval hoe hij níét was. Noch goddelijk, noch voorloper, noch voorbeeldig, noch exemplarisch Spanjaard. Díaz de Vivar maakte in de middeleeuwen, te midden van allerlei tegenstrijdigheden, naam , maar de grootste verdraaiing komt voort uit de lezing na zijn dood en de liederen die hem weer tot leven brachten, waardoor hij een onherkenbaar onderwerp werd. Laten we lezen.

-“ Rodrigo Díaz handelde niet als kruisvaarder, maar als een onafhankelijke leider, buiten zowel het koninklijk gezag als de idealen van een heilige oorlog.”

-“De constructie van El Cid als een Spaans nationaal symbool impliceerde het tot zwijgen brengen van zijn bondgenootschappen met moslims en zijn autonome karakter ten opzichte van de Kroon.”

-“De middeleeuwse realiteit van het schiereiland was dubbelzinniger, vloeibaarder en diverser dan het verhaal van de reconquista wil toegeven.”

-“De herinnering aan El Cid heeft gediend om oorlogen te rechtvaardigen, regimes te legitimeren en nationale mythologieën te construeren.”

We weten misschien niet precies hoe El Cid was, maar we weten in ieder geval hoe hij níét was.

De conclusies die Berend aanhaalt, kenmerken een historische en politieke lezing die ons dwingt om meer over het heden na te denken dan over het verleden: onze obsessie met identiteit, onze imperialistische nostalgie, onze valse zekerheden over wie we waren en wie we zijn.

Santiago Abascal zal dit essay en de ontkenningen van het glorieuze Spanje onder het juk van de moslims niet met plezier lezen . Berend contrasteert geschiedenis met sentimentalisme. Bovendien staat hij wantrouwend tegenover fantasierijke bouwwerken, te beginnen met de omstandigheden waaronder de verovering van Valencia plaatsvond.

Rodrigo Díaz de Vivar , die jarenlang als huurling in dienst was van de islamitische taifas (zoals Zaragoza), begon op eigen houtje te opereren in het oostelijke deel van het schiereiland. In 1092 maakte hij gebruik van de politieke chaos in de Taifa van Valencia, die was ontstaan ​​door een interne opstand en de moord op qadi Ibn Yahhaf (met steun van de Almoraviden), om een ​​langdurig beleg van de stad te beginnen.

Het beleg duurde enkele maanden, mogelijk zelfs langer dan een jaar. El Cid gebruikte economische en militaire blokkadetactieken om de verdedigers te verzwakken. En hij was in staat om onopvallende allianties te smeden met moslims en christenen . Uiteindelijk gaf Valencia zich in juni 1094 over en nam El Cid bezit van de stad. Hij trad niet op als vazal van een koning, maar als een autonoom leider. Hij regeerde de stad tot aan zijn dood in 1099.

Nora Berend maakt duidelijk dat El Cid meer als een symptoom dan als een symbool moet worden gezien. Het was een prestatie om tegelijkertijd tegen moslims en christenen te vechten, maar wat voor ons nog wonderbaarlijker is, is dat hij het opnam tegen historici… en aantoonde dat hij misschien wel voor en namens zichzelf vocht.