Europa werkt aan een ruimtewet waar zelfs Elon Musk zich aan moet houden.

De ruimtevaartsector zal naar verwachting zijn huidige winst dit decennium vernegenvoudigen. Om precieze cijfers te geven: deze opkomende markt zal naar verwachting groeien tot € 1,6 miljard in 2035. Want de ruimte speelt een steeds grotere rol in ons leven. Van weersvoorspellingen tot de geolocatie die we op onze mobiele telefoons gebruiken, tot communicatie zelf. Overal ter wereld ontstaan ​​nieuwe bedrijven die diensten leveren die in een baan om de aarde worden gegenereerd. Het is geen wonder dat er momenteel 11.700 satellieten in gebruik zijn en dat er in het komende decennium nog eens 50.000 bijkomen. Maar wie bepaalt de regels van de ruimte ?

Het simpele antwoord is dat de ruimte niemand toebehoort. Hoewel, als je de kleine lettertjes bekijkt, bestaan ​​er wel internationale overeenkomsten die wereldwijd gelden. Het addertje onder het gras: ze zijn slecht aangepast aan de huidige realiteit (zoals het Ruimteverdrag, dat nog steeds van kracht is en door de meeste landen ter wereld is geratificeerd, maar al lang geleden in de Koude Oorlog werd opgesteld); of ze worden gevoed door "goede bedoelingen" in de ruimte, maar zijn niet bindend (zoals de recente Artemis-akkoorden voor de exploitatie van grondstoffen op de maan, die bovendien onder leiding staan ​​van de Verenigde Staten).

Om dit juridische vacuüm te vullen, hebben sommige landen hun eigen wetgeving ontwikkeld. De Verenigde Staten, de thuisbasis van de machtigste bedrijven in de ruimtevaartsector (zoals Elon Musks SpaceX en Amazon-magnaat Jeff Bezos' Blue Origin), voerden in 2020 hun nationale ruimtevaartbeleid in, waarmee ze deze particuliere bedrijven erkenden als partners in hun ruimtereizen. China centraliseert al zijn macht in publieke initiatieven en regeert deze met ijzeren vuist vanuit de Chinese overheid. En Europa kent een gefragmenteerd landschap met wel twaalf verschillende wetten: Luxemburg was een pionier, maar Frankrijk, Italië, Zweden, Denemarken en Duitsland volgden. Zelfs Spanje is al bezig met het voorbereiden van eigen regelgeving .

Om ze te verenigen in een gemeenschappelijke Europese standaard, presenteerde de Europese Commissie woensdag een wetgevingspakket, waaronder het voorstel voor de eerste ruimtewet van de Europese Unie (EU) , die naar verwachting vanaf 2030 van kracht wordt. "De nieuwe wet beoogt innovatie te stimuleren, de veiligheid te waarborgen en het concurrentievermogen van Europa in de wereldwijde ruimtevaarteconomie te versterken", legde Andrius Kubilius, de eerste EU-commissaris voor defensie en ruimtevaart, uit tijdens een persconferentie. "Het is een belangrijke stap naar een veiligere en strategischere Europese aanwezigheid in de ruimte."

Volgens ambtenaren van de Commissie "rust het voorstel op drie pijlers: veiligheid, veerkracht en duurzaamheid." Bovendien moeten "alle bedrijven die in de EU actief zijn en diensten verlenen" zich eraan houden, inclusief bedrijven die satellieten of lanceerinrichtingen in de ruimte creëren, lanceren en exploiteren, evenals de bedrijven die de daar verzamelde gegevens gebruiken. Met andere woorden, zelfs Elon Musk zelf zal zich aan deze regels moeten houden als hij diensten wil blijven aanbieden zoals internettoegang via Starlink-satellieten; of Google, dat, hoewel het geen satellieten in een baan om de aarde heeft, satellieten van derden gebruikt om gps-diensten aan onze mobiele telefoons te leveren.

Als de nieuwe regelgeving wordt goedgekeurd, kan elke lidstaat vergunningen verlenen op basis van de eisen van de nieuwe wet. Zo kunnen bedrijven zoals het Spaanse bedrijf PLD Space hun vergunning in Spanje verkrijgen en in heel Europa opereren. Als een staat echter een vergunning verleent die de EU later als niet-conform beschouwt, krijgt de lidstaat sancties opgelegd.

De Commissie heeft aangegeven dat de punten, die meestal meer technisch dan juridisch van aard zijn, "niet revolutionair zullen zijn omdat ze rekening hebben gehouden met de vooruitgang van andere wetten"; de "overheidsregelgeving zal zich echter moeten aanpassen", met name op het gebied van duurzaamheid in de ruimte, dat verder zal gaan. "Er zijn momenteel 140 miljoen stukken ruimteschroot", gaven dezelfde bronnen aan. "Het risico op botsingen is evident, dus het is noodzakelijk om dit ecosysteem te reguleren. Europa wil hierin een voortrekkersrol spelen."

Naast het aanpakken van de beperking van ruimteschroot, zal de nieuwe standaard ook regels voor de levenscyclus van missies voorstellen en een protocol opstellen voor het melden van incidenten. Dit kan gevolgen hebben voor niet-herbruikbare raketonderdelen die tijdens lanceringen worden weggegooid, of voor satellieten die verouderd raken en tientallen jaren in een baan om de aarde blijven zweven, zoals het geval is met veel ruimteschroot. Het vereist ook meer toezicht op gebeurtenissen zoals ongecontroleerde valpartijen van ruimteschroot . Ook zal er voor het eerst een methodologie worden ontwikkeld voor het berekenen van de voetafdruk van ruimtevaartactiviteiten.

De Commissie dringt echter aan op kalmte: het voorstel moet nog door de lidstaten worden besproken en de goedkeuring ervan wordt pas in 2026 of 2027 verwacht. Bovendien zal er dan een overgangsperiode zijn waarin bedrijven, zowel Europese als buitenlandse, zich kunnen aanpassen aan de nieuwe regelgeving, zodat de effectieve implementatie van de regel tegen 2030 wordt verwacht. De Commissie verduidelijkt daarentegen dat deze nieuwe wet geen gevolgen zal hebben voor de defensiesector, die is vrijgesteld van de verplichte toepassing ervan.

"Deze regels zullen alle ruimtevaartactoren op gelijke voet plaatsen", zei Kubilius tijdens de persconferentie. Hij legde ook uit dat parallel aan de discussie over de wet een mededeling met de titel 'Economische visie voor de ruimte' wordt gelanceerd, die belanghebbenden kunnen gebruiken voor technische assistentie en advies. "Dit is een historische wet die Europa veel concurrerender en veerkrachtiger zal maken in de ruimte."